«Για το πέτρινο ανώφλι και τους ρόδακες»

Σχόλιο αναγνώστη στο πρόσφατο αφιέρωμα: «Ανώφλι από διώροφο σπίτι στα Κολυβάτα Αλεξάνδρου», ο οποίος γράφει:

Διαβάζοντας το αφιέρωμα σας …. για το πέτρινο ανώφλι μιας άλλης εποχής …181 χρόνια μετά…

Από τότε που το καλέμι του καλλιτέχνη μάστορα «σκάλισε» την ημερομηνία πάνω στην πέτρα της φωτογραφίας στο ανώφλι, κύλησε πολύ νερό στα αυλάκια του χρόνου. Η αύρα του μάστορα και των νοικοκυραίων που πρωτοκατοίκησαν το σπίτι (που δεν άντεξε στον αήττητο χρόνο) σίγουρα περιβάλλει το χώρο …. Βλέπεις εμείς οι άνθρωποι δεν είμαστε φτιαγμένοι από πέτρα, υλικό που αντέχει ακόμα στο ανώφλι…. 181 χρόνια μετά.

«Περνάς», κάτω από το ανώφλι με τα σκαλίσματα και οδηγείσαι κατευθείαν στο χθες, «ταξιδεύεις» σε μια άλλη εποχή αισθητικής, τότε που στα πορτοπαράθυρα επικρατούσε η πέτρα και το ξύλο – και τα δύο σκαλιστά με περισσή φροντίδα και ιδιαίτερο βάρος στην τέχνη της λεπτομέρειας… τότε που και τα σπίτια κουβαλούσαν την ίδια τους την ιστορία στα ανώφλια. Η ημερομηνία κτίσεως της οικίας ήταν το πιο σύνηθες σκάλισμα. Μετά έρχονται τα διάφορα σύμβολα. Στο συγκεκριμένο, οι ρόδακες.

Κάποιες επιλεκτικές πληροφορίες για τους ρόδακες: Οι δύο ρόδακες δεξιά και αριστερά στο σκάλισμα της ημερομηνίας κτίσης αποτελούσαν, ένα ξεχωριστό «στολίδι» και θεωρούνταν φυλακτό με προστατευτική δράση. Η χρήση του ρόδακα είναι πανάρχαια αφού ξεκίνησε από τη Μυκηναϊκή εποχή. Ο Ρόδακας (ρόδαξ, ρόδον, τριαντάφυλλο) είναι ένα πανάρχαιο ηλιακό ελληνικό σύμβολο πού διαχρονικά αποτέλεσε φυλακτό είτε σκαλισμένο στις μετώπες ναών αλλά και σπιτιών είτε φορεμένο ως κόσμημα από τους ανθρώπους. Η πρώτη χρήση του ανάγεται στην Μυκηναϊκή Εποχή και συνεχίζεται αδιάλειπτα έως σήμερα περνώντας μέσα από τους Κλασσικούς και Χριστιανικούς Χρόνους.

Το σχήμα και ο αριθμός των φύλλων του είναι άρρηκτα συνδεδεμένα με τις δοξασίες της εκάστοτε θρησκείας. Διακρίνουμε κυρίως δύο ρόδακες, τον αρχαίο-ελληνικό ρόδακα και τον ελληνο-χριστιανικό ρόδακα. Τα φύλλα του στην αρχή ήταν τέσσερα και στην συνέχεια επτά, δώδεκα και δεκάξι στην Μακεδονική Περίοδο. Συμβόλιζαν τα τέσσερα στοιχεία τής Φύσης (αέρας, γή, νερό, φωτιά), τα επτά θαύματα τού Αρχαίου Κόσμου, τους δώδεκα Θεούς τού Ολύμπου και την παγκόσμια κυριαρχία των Βασιλέων τής Μακεδονίας.

Αποτελούσαν Σημείο Ομορφιάς, Αγνότητας, Ευγονίας, Λατρείας και Ισχύος.

Ο οκταπέταλλος Ρόδακας συνδέεται με τον Πλανήτη Αφροδίτη, το λαμπρότερο φυσικό σώμα στον έναστρο ουρανό μετά τη Σελήνη. Η Αφροδίτη είναι το γνωστότερο και πιο αγαπητό «άστρο» του ελληνικού λαού. Είναι το τελευταίο «άστρο» που αντικρίζει ο γεωργός ξυπνώντας το χάραμα (Αυγερινός) και το πρώτο όταν έρχεται η νύχτα, (Αποσπερίτης), όπου προμηνύει το τέλος της ημερήσιας εργασίας και την αρχή της νυχτερινής ανάπαυσης.

Η Αφροδίτη για οκτώ ημέρες παραμένει αφανής το πρωί, διότι ανατέλλει υπό το λαμπρό Φως τού Ηλίου, έως ότου μετά από οκτώ ημέρες η ανατολή της πραγματοποιείται, λίγο πριν την εμφάνιση των πρώτων ηλιακών ακτινών, οπότε και γίνεται ορατή από τούς ανθρώπους.

Ο ελληνο-χριστιανικός Ρόδακας συναρτήθηκε με την Λατρεία της Παναγίας. Ως Ρόδον το Αμάραντον προσφωνήθηκε η Παναγία. Για τον λόγο αυτόν ο Ρόδακας, το Ρόδον, το Τριαντάφυλλο κοσμούν τις Εικόνες Της. Έχει το σχήμα του αρχαίου-ελληνικού ρόδακα (μικρό ρόδο, με ανοιγμένα και μυτερά φύλλα, που περιβάλλεται από κύκλο) και ζωγραφίζεται στην Εικόνα της Παναγίας, συμβολίζοντας την Αγνότητα, το Αμόλυντον, το Άσπιλον, την Καθαρότητα, την Ομορφιά και την Ευωδία που εκπέμπει στους Χριστιανούς η Λατρεία τής Παναγίας.

Τα φύλλα του ελληνοχριστιανικού Ρόδακα είναι τέσσερα, επτά, οκτώ, δώδεκα ή δεκάξι, αλλά πάντα σχηματίζουν σταυρό. Συμβολίζουν την Σταύρωση τού Χριστού και τα Επτά Μυστήρια τής Χριστιανικής Πίστης (βάπτισμα – χρίσμα – θεία ευχαριστία – ιεροσύνη – μετάνοια (εξομολόγηση) – ιερό ευχέλαιο – γάμος). Ελληνο – Χριστιανικό Ρόδακα, Φυλαχτό, σκάλιζαν οι Χριστιανοί στους ακρογωνιαίους λίθους των σπιτιών τους.

.. «Πώς έγινε και μ΄ ένα πέτρινο χέρι συγυρίσαμε,
το σπίτι μας και τη ζωή μας; Πάνω στ΄ ανώφλια
είναι η καπνιά, χρόνο το χρόνο, απ΄ τα κεριά του Πάσχα –
μικροί μικροί μαύροι σταυροί που χάραξαν οι πεθαμένοι,
γυρίζοντας απ΄ την Ανάσταση. Πολύ αγαπιέται αυτός ο τόπος,
με υπομονή και περηφάνια. Κάθε νύχτα απ΄ το ξερό πηγάδι
βγαίνουν τ΄ αγάλματα προσεχτικά κι ανεβαίνουν στα δέντρα».

(Από το ποίημα του Γιάννη Ρίτσου Ο ΤΟΠΟΣ ΜΑΣ (γραμμένο στις 13 Δεκεμβρίου 1967 στο Παρθένι της Λέρου, όπου είχε εξοριστεί ο ποιητής από τη δικτατορία. Ανήκει στη συλλογή «Ο τοίχος μέσα στον καθρέφτη»).

Από το απόσπασμα Ι΄, από το «Μυθιστόρημα» του Γ. Σεφέρη…

«….Μας φαίνεται παράξενο που κάποτε μπορέσαμε να χτίσουμε τα σπίτια τα καλύβια και τις στάνες μας. Κι οι γάμοι μας, τα δροσερά στεφάνια και τα δάχτυλα γίνουνται αινίγματα ανεξήγητα για την ψυχή μας. Πώς γεννήθηκαν πώς δυναμώσανε τα παιδιά μας;».