Μία πιο ενδελεχής ανάγνωση του τεφτεριού (τετράδιου με τα βερεσέδια) ενός παλιού μπακάλη σε ορεινό χωριό της Λευκάδας | Λευκαδίτικα Νέα - Lefkada News
Published On: Κυ, Ιαν 12th, 2025

Μία πιο ενδελεχής ανάγνωση του τεφτεριού (τετράδιου με τα βερεσέδια) ενός παλιού μπακάλη σε ορεινό χωριό της Λευκάδας

tefteri

(Με αφορμή πρόσφατη δημοσίευση με τίτλο «Μια πρώτη ανάγνωση του τεφτεριού (τετράδιου με τα βερεσέδια) ενός παλιού μπακάλη σε ορεινό χωριό της Λευκάδας»).

Της Χριστίνας Μιχαλά

Πολύ σωστά καταγράφεται και επισημαίνεται στο δημοσίευμα πως η ανάγνωση του τεφτεριού (ή τετραδίου με τα βερεσέδια) έχει μεγάλη σημασία τόσο για την κατανόηση της καθημερινής ζωής της εποχής όσο και για την κοινωνική και οικονομική πραγματικότητα του τόπου. Το τεφτέρι, ως καταγραφή των χρεών και των πιστώσεων, εκτός από το πρακτικό του χαρακτήρα, φανερώνει τις κοινωνικές σχέσεις, την εμπιστοσύνη ή και τις αδυναμίες ανάμεσα στους συναλλασσόμενους.

Μερικά σημεία που αναδεικνύουν τη σημασία του είναι:

Κοινωνικές σχέσεις και εμπιστοσύνη: Η καταγραφή «βερεσέδων» υποδεικνύει μια εποχή όπου οι συναλλαγές δεν γίνονταν πάντα με μετρητά, αλλά στηρίζονταν στην αμοιβαία εμπιστοσύνη. Οι πελάτες του μπακάλη μπορούσαν να αγοράσουν αγαθά με την υπόσχεση να πληρώσουν αργότερα, κάτι που φανερώνει μια στενή σχέση μεταξύ τους.

Οικονομικές συνθήκες: Μέσα από τις καταγραφές του τεφτεριού μπορούμε να κατανοήσουμε τις οικονομικές συνθήκες του χωριού και της ευρύτερης περιοχής. Ανάλογα με το ύψος των χρεών και τη συχνότητα των συναλλαγών, μπορούμε να διακρίνουμε περιόδους ευημερίας ή δυσκολιών, αλλά και τον τρόπο που η οικονομία βασιζόταν σε μικρές, τοπικές εμπορικές πρακτικές.

Η διαχείριση της καθημερινότητας: Οι καταγραφές αποκαλύπτουν μια καθημερινότητα που είναι στενά συνδεδεμένη με τη δυνατότητα για χρέωση και αναβολή πληρωμών, ενδυναμώνοντας την εικόνα ενός κόσμου που λειτουργούσε με προσωπικές επαφές και ένα σύστημα πίστης που ήταν συνυφασμένο με την ύπαρξη και λειτουργία των μικρών κοινοτήτων.

Ιστορική και πολιτισμική αναγνώριση: Το τεφτέρι, ως πηγή πληροφοριών, μπορεί να χρησιμεύσει για την αναδόμηση του τρόπου ζωής σε μια εποχή όπου οι επίσημοι οικονομικοί θεσμοί ήταν λιγότερο ανεπτυγμένοι και οι κοινωνικές διαδικασίες ήταν πιο αυθόρμητες και προσωπικές.

Η σημασία του τεφτεριού είναι λοιπόν πολύπλευρη, καθώς μέσα από την καθημερινή καταγραφή των συναλλαγών μπορεί να αποκαλυφθεί μια ολόκληρη κοινωνική και οικονομική διάσταση του χωριού, με τις δικές του παραδόσεις και πρακτικές.

Σε μια πιο βαθιά ανάλυση, η ανάγνωση του τεφτεριού προσφέρει ακόμα περισσότερες διαστάσεις για τη ζωή, την καθημερινότητα:

Πολιτισμική κληρονομιά: Η καταγραφή του καταστηματάρχη στο τεφτέρι ενσωματώνει πολιτισμικές παραδόσεις και πρακτικές που σχετίζονται με την τοπική κοινωνία. Τα χρέη και οι συναλλαγές μπορεί να αντανακλούν αξίες όπως την αλληλοβοήθεια, την κοινωνική αλληλεγγύη, αλλά και την επίγνωση της κοινότητας ότι η ευημερία ή η δυστυχία ενός μέλους της επηρεάζει όλη την ομάδα. Ειδικά σε μικρές κοινότητες, ο μπακάλης δεν ήταν απλώς έμπορος, αλλά και στήριγμα για την επιβίωση των ανθρώπων, ιδίως σε δύσκολες εποχές.

Κοινωνική θέση και ανισότητες: Τα τεφτέρια μπορεί να δείχνουν και τις κοινωνικές ιεραρχίες και ανισότητες του χωριού. Ο τρόπος που οι κάτοικοι αναγράφονται ή οι συναλλαγές καταγράφονται, φανερώνει ποιοι ήταν οι πιο εύποροι, ποιοι είχαν μεγαλύτερη πίστωση και ποιοι βρίσκονταν σε οικονομική αδυναμία. Μερικοί άνθρωποι μπορεί να χρωστούσαν για μήνες ή ακόμα και χρόνια, ενώ άλλοι να πλήρωναν μετρητά και με συνέπεια. Οι αδικίες και οι ανισότητες στη διαχείριση των χρεών θα μπορούσαν να καθορίζουν τις σχέσεις εξουσίας στο χωριό.

Η ψυχολογία των ανθρώπων και της κοινότητας: Η προσεκτική ανάλυση των σημειώσεων μπορεί να δείξει και την ψυχολογία των ανθρώπων της εποχής. Η τακτική ή η ασταθής πληρωμή, οι επαναλαμβανόμενες καθυστερήσεις ή οι προσπάθειες για συμφωνία αναβολής πληρωμών αποκαλύπτουν ανησυχίες, άγχη ή και την έλλειψη ελέγχου στους προσωπικούς οικονομικούς πόρους. Ο τρόπος με τον οποίο η κοινότητα αντιμετώπιζε τις αδυναμίες τους μπορεί να δείξει την πολιτισμική προσέγγιση για την κοινωνική δικαιοσύνη.

Συμβολή στην τοπική ιστορία: Το τεφτέρι, ως πηγή κοινωνικής και οικονομικής πληροφορίας, μπορεί να χρησιμεύσει ως ιστορικό αρχείο για την τοπική κοινωνία. Με την καταγραφή των αγορών, των πωλήσεων, των χρεών και των πληρωμών, αναδεικνύονται τοπικές διατροφικές συνήθειες, το είδος των αγαθών που καταναλώνονταν, οι εποχές που υπήρχαν δυσκολίες στην προμήθεια προϊόντων ή και οι απεργίες/διαμαρτυρίες που μπορεί να έλαβαν χώρα.

Λαογραφία και διατροφή: Το τεφτέρι μπορεί να προσφέρει πληροφορίες για τη διατροφή της εποχής, τις τοπικές παραγωγές και τις συνήθειες του χωριού. Ποιες ήταν οι βασικές τροφές που καταναλώνονταν; Ποιες ήταν οι πιο κοινές συναλλαγές (π.χ. λάδι, κρασί, αλεύρι); Η ανάλυση αυτών των στοιχείων φέρνει στο φως την αυθεντικότητα των καθημερινών προϊόντων και την παραδοσιακή οικονομία, που είχε τη δική της κυκλική λογική, όπου οι κάτοικοι εξαρτώνταν από την αγροτική παραγωγή και την ανταλλαγή αγαθών.

Κοινωνικοί και θρησκευτικοί δεσμοί: Ένα άλλο σημαντικό στοιχείο της ανάγνωσης του τεφτεριού είναι η πιθανή αναφορά σε κοινωνικές και θρησκευτικές εκδηλώσεις. Για παράδειγμα, οι αναφορές σε συναλλαγές που γίνονταν πριν ή μετά από μεγάλες θρησκευτικές γιορτές ή πανηγύρια μπορεί να φανερώνουν τους κοινωνικούς δεσμούς που αναπτύσσονταν κατά τη διάρκεια αυτών των εκδηλώσεων. Το χρέος δεν ήταν μόνο οικονομικό, αλλά και συναισθηματικό, καθώς οι παραδοσιακές εορτές και τα πανηγύρια έφερναν τους ανθρώπους κοντά, δημιουργώντας μια δυνατή κοινωνική συνείδηση.

Αν συνδυαστεί δε με άλλες πηγές ή μαρτυρίες, το τεφτέρι αυτό μπορεί να αποτελέσει πολύτιμο εργαλείο για τη διατήρηση της τοπικής ιστορίας και για την κατανόηση των συνθηκών μιας άλλης εποχής στην κοινωνία των χωριών, εδώ συγκεκριμένα της Λευκάδας.

Τεφτέρι: ετοιμολογία λέξης

Τεφτέρι< (άμεσο δάνειο) τουρκική defter που σημαίνει «σημειωματάριο» ή «βιβλίο καταγραφής». < αραβική (daftar) ένα μικρό βιβλίο ή σημειωματάριο < αραμαϊκή defter < αρχαία ελληνική διφθέρα (αντιδάνειο). Διφθέρα, ἡ (δέφω)· I. κατεργασμένο δέρμα, βαμμένο πετσί, κομμάτι δέρματος, σε Ηρόδ.· αντίθ. προς το δέρρις (ακατέργαστο και με τις τρίχες δέρμα), σε Θουκ.· οι διφθέραι χρησιμοποιούνταν ως γραφική ύλη στα αρχ. χρόνια, πριν εμφανισθεί ο πάπυρος, σε Ηρόδ. 2. δερμάτινο ιμάτιο όπως αυτό που φορούσαν οι χωρικοί, σε Αριστοφ., Πλάτ.

Στην ελληνική γλώσσα, η λέξη «τεφτέρι» χρησιμοποιείται για να δηλώσει το μικρό βιβλίο ή τετράδιο στο οποίο καταγράφονται διάφορες σημειώσεις ή χρέη, όπως τα βερεσέδια του μπακάλη συνήθως ή άλλου μικρού εμπόρου. Η χρήση της λέξης εντάσσεται στην παράδοση των λαϊκών αγορών και της καθημερινής οικονομικής δραστηριότητας, όπου οι άνθρωποι κατέγραφαν τις αγορές τους με πίστωση.



Αφήστε το σχόλιό σας

XHTML: You can use these html tags: <a href="" title=""> <abbr title=""> <acronym title=""> <b> <blockquote cite=""> <cite> <code> <del datetime=""> <em> <i> <q cite=""> <s> <strike> <strong>