Χίλια εφτακόσια χρόνια ζωής το Μοναστήρι των Αγίων Πατέρων (325-2025)
Γράφει ο Θοδωρής Γεωργάκης
Συμπληρώνονται εφέτος χίλια εφτακόσια χρόνια, (325-2025), απ’ την ίδρυση του πρώτου Χριστιανικού Κοινόβιου στον Ελλαδικό χώρο! Είναι το Μοναστήρι των Αγίων Πατέρων, που απ’ τους πρώτους Χριστιανικούς αιώνες στέκει εκεί μνημείο και μνήμη συνάμα σε έναν λοφίσκο απ’ τις παραφυάδες του Δωρικού βουνού των Σκάρων με την πολύμορφη υλοτομική και κτηνοτροφική προσφορά του απ’ την αρχαιότητα ακόμη! Ένας σταθμός το μοναστήρι και θρύλος αντάμα στην ζωή των κατοίκων του Αλέξανδρου, χωριό στο οποίο ανήκει, αλλά και γενικότερα των κατοίκων της Ορεινής Λευκάδας, (Καρυάς, Σφακιωτών, Πηγαδισάνων, Εγκλουβής, Βαυκερής και Πλατυστόμων)! Όλοι οι ξωμάχοι κάτοικοι των χωριών, από βαθυτάτων χρόνων, αφού, προαναφέραμε, το μοναστήρι ανήκει στην πρώιμη Βυζαντινή εποχή, το ευλαβούνται, μα και το θεωρούν κομμάτι απ’ την τραχιά και πολύμοχθη ζωή τους, αφού δεσπόζει στην ευρύτερη αγροτική περιοχή, με πάντα το νου και την καρδιά στραμμένη εκεί στον ιερό βράχο με την αείρροη πηγή αγιάσματος, που αναβλύζει απ’ τον τάφο ενός εκ των τριών Πατέρων!
Εσπερινός την παραμονή στο Μοναστήρι! Πλήθος κόσμου!
Η ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΜΟΝΑΣΤΗΡΙΟΥ ΣΤΟΥΣ ΑΙΩΝΕΣ!
Το μοναστήρι των Αγίων Πατέρων έρχεται απ’ τα βάθη των αιώνων και δη απ’ την πρώιμη βυζαντινή εποχή, είναι, πιθανόν, απ’τα πρώτα χριστιανικά μοναστήρια και μάλιστα απ’ τα ελάχιστα στην χώρα αφιερωμένα στη μνήμη των Αγίων Πατέρων της Α’ Οικουμενικής Συνόδου στη Νίκαια της Βιθυνίας το 325 μ.Χ, άλλο ένα ομώνυμο μοναστήρι υπάρχει στη Νίκαια της Αττικής. Όταν μιλάμε για το μοναστήρι, κατ’αυτούς τους πρωτοχριστιανικούς χρόνους, δεν εννοούμε τα σημερινά κτίσματα, τα οποία δημιουργήθηκαν πολύ επιγενέστερα, μιλάμε για τον μκρό ιεροποιημένο σπηλαιώδη χώρο της πνευματικής ενάθλησης των τριών Πατέρων. Τα κτίσματα πέριξ του μοναστηριού χτίστηκαν σταδιακά, στο διάβα των αιώνων, όπως προαναφέραμε, με αποκορύφωμα την δεκαετία του 1930, όταν έλαβαν την σημερνή τους μορφή. Το Κοινόβιο των Αγίων Πατέρων δημιουργήθηκε από τρείς Πατέρες, οι οποίοι είχαν λάβει μέρος στην Α’ Οικουμενική Σύνοδο στη Νίκαια της Μικράς Ασίας, το 325 μ.Χ., στην οποία Σύνοδο μετείχε και ο τότε επίσκοπος Λευκάδος, ο Αγάθαρχος. Στην επιστροφή, οι τρείς Πατέρες, γοητευθέντες απ’ την μορφή και την προσωπικότητα του Αγάθαρχου, τον ακολούθησαν στην Λευκάδα. Το πλοίο, που τους μετέφερε, βγήκε στη σημερινή Νικιάνα, όνομα που σημαίνει Νέα Νίκαια, ενώ η περιοχή, πριν την Νικιάνα, ονομάσθηκε Επίσκοπος, όπως και σήμερα, προς τιμήν του Αγάθαρχου. Τα ονόματα των τριών Πατέρων εικάζεται, σύμφωνα με την παράδοση, πως είναι: Αλέξανδρος, Παύλος και Στέφανος. Προς τιμήν του πρώτου πήρε το όνομα το χωριό Αλέξανδρος, ίσως απ’ τα πιο παλιά χωριά της Λευκάδος της πρώιμης βυζαντινής περιόδου. Προς τιμήν του Παύλου ονομάσθηκε η «Βρύση του Παύλου». Πρόκειται για βρύση αστείρευτη, που βρίσκεται στον δρόμο μεταξύ του Μοναστηριού και της Νικιάνας.
Στην μακραίωνη διαδρομή του στο Μοναστήρι μόνασαν εκατοντάδες αντρών και γυναικών. Στην ανωτέρω πλάκα μνημονεύονται τα ονόματα των καλογριών του 20ου αιώνα!
Ο ΣΤΕΦΑΝΟΣ ΣΤΟ ΟΜΩΝΥΜΟ ΕΚΚΛΗΣΑΚΙ ΤΩΝ ΣΦΑΚΙΩΤΩΝ!
Ο τρίτος των Πατέρων, ο Στέφανος, πάντα κατά την παράδοση, ασθένησε από μολυσματική νόσο και έφυγε, προκειμένου να μην την μεταδώσει στους άλλους δύο. Έφτασε ακριβώς απέναντι απ’ τον βράχο των Αγίων Πατέρων, σε μια άλλη σπηλιά, που βρίσκεται στην περιφέρεια του Σπανοχωρίου, στην ανατολική πλαγιά του βουνού του Αϊ Λιά, κοντά στον Βατιά, όπου είναι το σημερινό εκκλησάκι του Αγίου Στεφάνου, σκαρφαλωμένο σαν χελιδονοφωλιά πάνω στα απότομα βράχια, με θέα που κόβει την ανάσα προς την Νικιάνα, τον Κάλαμο, το Μεγανήσι και τα Ακαρνανικά, αλλά και τοπίο που θυμίζει έντονα τους βράχους των Μετεώρων! Είναι ένα γραφικότατο εκκλησάκι, που πρέπει κάθε Λευκαδίτης να το επισκεφθεί, γιατί πράγματι θα γοητευθεί απ’ το βραχώδες και την αγριότητα του τοπίου, αλλά και την υπέροχη θέα. Είναι εκκλησάκι που συνοδεύεται με τον θρύλο της… «Δεκάρας», αφού, οι προσκυνητές, τα περασμένα χρόνια, πάσχιζαν να κολλήσουν πάνω στην εικόνα του Αγίου μια Δεκάρα, η οποία, αν στέκονταν, ήταν δείγμα εύνοιας, προστασίας και τύχης του προσκυνητή! Εδώ, σ’αυτό τον σπηλαιώδη βράχο και σημερινό εκκλησάκι του Αγίου Στεφάνου, πάντα κατά την παράδοση, ασκήτεψε ο τρίτος των Αγίων Πατέρων, ο Στέφανος. Η επικοινωνία του με τους άλλους δύο γινόταν το βράδυ με το λυχνάρι, έτσι όπως είναι αντικρυστά ο Άγιος Στέφανος και το Μοναστήρι των Αγίων Πατέρων, δίνοντας το σινιάλο ότι είναι εν ζωή. Όταν κάποτε σταμάτησε το λυχνάρι εκ μέρους του Στεφάνου, ο Αλέξανδρος με τον Παύλο κατάλαβαν ότι ο Στέφανος πέθανε, τον μετέφεραν εκεί στον δικό τους κοινόβιο, όπου και έθαψαν.
Το σπηλαιοκλήσι του Αγίου Στεφάνου στους Σφακιώτες!
ΤΟ ΑΓΙΑΣΜΑ ΠΟΥ ΣΕΒΑΣΤΗΚΑΝ ΚΑΙ ΟΙ ΑΛΛΟΘΡΗΣΚΟΙ!
Εξ ίσου εντυπωσιακή, όμως, είναι, πάντα σύμφωνα με την παράδοση, και η αποκάλυψη των τάφων των Αγίων Πατέρων, εκεί που είναι σήμερα ο ναϊσκος προς τιμήν των, πάνω ακριβώς απ’ την αρχική σπηλιά, που ασκήτευαν και η οποία είναι ανεβαίνοντας τα πρώτα σκαλοπάτια δεξιά. Σύμφωνα, λοιπόν, με την παράδοση ένας τράγος φανέρωσε στον βοσκό του τους τάφους των Αγίων Πατέρων και την ακένωτη πηγή του αγιάσματος. Επειδή το Μοναστήρι βρίσκεται στην ευρύτερη περιοχή των Σκάρων, που από αρχαιοτάτων χρόνων βοσκούσαν αμέτρητα κοπάδια, ένας βοσκός έβλεπε καθημερινά έναν τράγο να βγαίνει μέσα απ’ τους βράχους, με βρεγμένα τα γένια του, ενώ νερό δεν υπήρχε καθόλου στην περιοχή. Ακολούθησε τον τράγο και βρέθηκε μπροστά στους τάφους των Τριών Πατέρων, μέσα στην σπηλιά, όπου ακριβώς δίπλα στον τάφο του ενός υπήρχε λύμπα με νερό. Είναι το αγίασμα, που παίρνουν όλοι οι προσκυνητές, και σήμερα ακόμη, και το οποίο ποτέ μα ποτέ δεν στερεύει, όσο και αν αντλήσουν οι ιερείς του ναού. Αγίασμα μέσα στον βράχο! Μέσα στο κοντρί, το οποίο έπαιρναν, εκείνα τα νοσταλγικά χρόνια, οι προσκυνητές για να αγιάσουν το σπίτι και τα ζωντανά τους, αλλά για να κρεμάσουν και ένα μικρό μπουκαλάκι στα εικονίσματα του σπιτιού, το οποίο έμενε αναλλοίωτο μέχρι την επόμενη χρονιά! Αστείρευτη πηγή το αγίασμα των Αγίων Πατέρων, που σεβάστηκαν ακόμη και αλλόθρησκοι κατακτητές της Λευκάδος, στο διάβα των αιώνων…
To Iερό Βήμα με τους τάφους των Πατέρων και το Αγίασμα!
ΟΙ ΤΡΕΙΣ ΘΕΙΑΚΟΥΛΕΣ ΚΑΛΟΓΡΙΕΣ ΑΚΑΚΙΑ, ΔΕΣΠΟΙΝΑ ΚΑΙ ΜΑΡΙΑ!
Με απέραντη τιμή οι παλιοί Λευκαδίτες ξωμάχοι περιέβαλλαν το Μοναστήρι, που πότε έπαιρνε την μορφή του απλού σταυρού, πριν ξεκινήσουν τις χειρονακτικές τους εργασίες, κυρίως το τίναγμα της ελιάς, όταν χρειάζονταν με τον λούρο να ανέβουν σε εκείνα τα τεράστια λιόδεντρα, άλλοτε με το τάμα, δηλαδή την τριάρα γεμάτη λάδι, ή το άναμμα των καντηλιών, ή την επίσκεψη με καλούδια, ένα χαρτί καφέ, μια λίτρα ζάχαρη, λαδοκούλουρα, μπαμπάκι για τα φυτίλια των καντηλιών, καμιά σφήνα τυρί, κάποιο καρβέλι ψωμί, λίγες παστές χοντρολιές απ’ την καπάσα, λίγα κηπευτικά απ’ τους κήπους της Ακόνης με τα τρεχούμενα νερά, καλούδια για τις «Θειακούλες», τις καλόγριες, που κατά καιρούς έχουν μονάσει στον ιερό τούτο χώρο! Πάντα με απέραντο σεβασμό μιλούσαν για τις μοναχές του μοναστηριού, που ποτέ δεν τις αποκαλούσαν καλόγριες, ή μοναχές, κατά τα ειωθότα, αλλά Θειακούλες, ένα υποκοριστικό του συγγενικού προσώπου της Θειάς αποδίδοντάς τους έτσι ακόμη μεγαλύτερο σεβασμό! Την δεκαετία του 1960 ενθυμούμαι τρείς σεβάσμιες καλόγριες, οι οποίες, τηρώντας την Λευκαδίτικη μοναστική παράδοση δεν φορούσαν ράσο, αλλά την στολή της ανύπαντρης Λευκαδίτισσας, χωρίς τον μπούστο, με φορέματα μαύρα και την τσίπα πάντα στο κεφάλι. Η Ακακία απ’ τα Χορτάτα, η Δέσποινα, η χήρα παπαδιά απ’ τη Μικρά Ασία, η οποία έφτασε στην Λευκάδα απ’την Σμύρνη στον μεγάλο ξεριζωμό, αφού τον ιερέα σύζυγό της κατέσφαξαν οι τούρκοι, έμεινε για δυό χρόνια στα Λαζαράτα στο σπίτι του Αποστόλη του Καρούσου φιλοξενούμενη και δούλευε στα κτήματά του, κατόπιν πήγε και μόνασε στο μοναστήρι, και η Μαρία απ’ την Καρυά. Όλοι, μα όλοι στα χωριά, θυμούμαστε την Μαρία να γυρνάει με το εικόνισμα των Αγίων Πατέρων για να μαζέψει λιγοστά χρήματα απ’ τους προσκυνητές της εικόνας, προκειμένου να συντηρηθούν τα κτίρια που ευλαβικά περιβάλλουν την Μονή.
Αυτά τα κτίρια, η κουζίνα και ο ξενώνας του Μοναστηριού, που διασώζονται και σήμερα σε πολλή καλή κατάσταση, όπως μου διηγήθηκε ο πατέρας μου ο Σοφοκλής κτίσθηκαν ή αποπερατώθηκαν το 1938! Τότε είχε σημάνει γενικός συναγερμός στην Ορεινή Λευκάδα για τα κτίρια της Μονής και όλοι έτρεξαν με μεγάλο σεβασμό και χαρά να βοηθήσουν. Ο ίδιος, όπως μου είπε, δωδεκαετής τότε, μαζί με άλλα άτομα απ’ το Πινακοχώρι, πήρε το άλογο και πήγε στην Μαρίτσα, στην περιοχή που είναι δίπλα στον δρόμο Λαζαράτα – Αλέξανδρος, μια περιοχή με κόκκινη ψιλή άμμο και φόρτωσε το άλογο δυο τσουβάλια άμμο και τα πήγε στο Μοναστήρι, για το χτίσιμο της πέτρας! Τα νεώτερα χρόνια, όπως προαναφέραμε, τούτα τα κτίρια συντηρούνταν με τον έρανο που έκανε η καλόγρια η Μαρία στα χωριά της Ορεινής Λευκάδος. Έπαιρνε ένα ειδικά κατασκευασμένο παραλληλόγραμμο ξύλινο κουτάκι, το λεγόμενο Λογάδι, κάτι σαν κουμπαράς, που στην πρόσοψή του έχει την εικόνα των Αγίων Πατέρων, γιατί διασώζεται ακόμη και σήμερα σε άριστη κατάσταση, γυρνούσε στα χωριά, όπου προσκυνούσαν οι Λευκαδίτες την εικόνα και έρριχναν μέσα στο Λογάδι την μικρή τους ερανική εισφορά για το Μοναστήρι!
Aπό αριστερά, Ακακία, Δέσποινα και Μαρία! Οι τρεις τελευταίες καλόγριες του Μοναστηριού. Θειακούλες της αποκαλούσαν οι προσκυνητές!
ΑΤΕΛΕΙΩΤΟ ΜΕΛΙΣΣΙ ΚΑΒΑΛΑΡΑΙΩΝ!
Μοναστήρι των Αγίων Πατέρων νυν και αεί! Ένα αποκούμπι, μια προσευχή, ένα τάμα, μια ιερή αποστολή, μια ανάσα λατρευτική και πολιτιστική συγχρόνως το Πανηγύρι της Μονής, για του ξωμάχους ιερείς της Λευκαδίτικης γης, μέσα στην έξαψη του Μάη, με την απέραντη θωριά των Σκάρων και της Ακόνης συντροφιά! Ένας ύμνος στην απλή και ανεπιτήδευτη ζωή των ξωμάχων, που αρκούνταν στα λίγα, μα πλήθια στην καρδιά! Το Πανηγύρι των Αγίων Πατέρων… Ένα ατέλειωτο μελίσσι, απ’ τους Σφακιώτες, τους Πηγαδισάνους, την Καρυά, κατηφόριζε, τον Μάϊο μήνα, στο Μοναστήρι, για να γιορτάσουν την μνήμη τους. Εγκλουβισάνοι, Πλατυστομίτες και Βαυκερίτες ακολουθούσαν την άλλη διαδρομή μέσα απ’ το χωριό του Αλέξανδρου. Άλογα με υπέροχα και πλουμιστά καβαλοσκούτια, φυλαγμένα στον γήκο για τα πανηγύρια, με μπλέ κομπολόγια στο λαιμό τους, αμέτρητο κομβόϊ στην γραμμή, στο μονοπάτι, που απ’ τον Χοιρόλακο, εκεί που σήμερα είναι το αγρόσπιτο του Σια, έστριβε αριστερά στο μονοπάτι, που ξεκινούσε και οδηγούσε για τον Μέγα Λόγγο και τις Παναγιές, και από εκεί στους Αγίους Πατέρες. Ένα δαιδαλώδες μονοπάτι, μέσα στην αγριεμένη Μαγιάτικη φύση, με τις π(η)γανιές, τους ασφελαχτούς, τα σπάρτα και τα ρείκια, να… κυκλώνουν και να μαγεύουν τα μάτια με εκείνο το ατέλειωτο πέλαγος απ’ τα κίτρινα άνθη και την χολάτη πράσινη γη, ύμνο στην παντοδυναμία του νου και του Κτίστη!
Ήταν η προς… Εμμαούς πορεία της τίμιας αγροτιάς, με τους καβαλαραίους κατοίκους των χωριών σε μια αδιάκοπη κουβέντα, για τα αμπέλια που χρειάζονταν ράντισμα, για τις ελιές που μόλις άρχιζαν να ανθίζουν, για τα σπαρτά που ήθελαν βοτάνισμα, για τα πρόβατα που χρειάζονταν το πρώτο «κολόκουρο», για μια αέναη βιοπάλη, να ανθίσουν καρποί στο φτωχικό τραπέζι… Καβαλαραίοι, με εμάς τα παιδάκια πισωκάπουλα και με το σακκούλι με ξηρά τροφή, κρεμασμένο στα κολιτσάκια του σαμαριού, αφού η επιστροφή γινόταν απόγευμα, αλλά και με την τριάρα με το λάδι, τάμα στο μοναστήρι, αφού, εκεί στην ευρύτερη περιοχή της Ακόνης ήταν τα λιοστάσια και ευλαβικά κάθε απογευματινό οι ξωμάχοι στρέφονταν στο μοναστήρι, φύλακα άγγελό τους, και έκαναν τον σταυρό τους, όταν χτυπούσε η καμπάνα του εσπερινού, την οποία, μάλιστα είχαν σαν ρολόι, ότι έπρεπε να μαζέψουν τα πράγματά τους, για την επιστροφή στα χωριά. Άλογα, εκατοντάδες άλογα, αφού ελάχιστα τροχοφόρα υπήρχαν, που τα έδεναν κατά μήκος του δρόμου πριν το μοναστήρι, σχεδόν μέχρι τις υπόρροιες των Σκάρων. Οι τρεις σεβάσμιες «Θειακούλες», η Μαρία, η Ακακία και η Δέσποινα άνοιγαν διάπλατα αγκαλιά για να υποδεχθούν και να φιλοξενήσουν τους εκατοντάδες προσκυνητές, σχεδόν απ’ όλη την Λευκάδα. Μάζευαν τα τάματα των λαδιών στην μεγάλη καπάσα της μονής, τα πρόσφορα, τα γυψώματα και τα σπερνά των Αλεξαντριτών, που γιόρταζαν, και κερνούσαν καφέ και το κρύο νερό με το λουκούμι! Ένα σμάρι γυναικών, κυρίως απ’ τον Αλέξανδρο, αναλάμβανε όλη ετούτη την διακονία, όπως και σήμερα, της φιλοξενίας των εκατοντάδων προσκυνητών!
Πανηγύρι των Αγίων Πατέρων το 1963! Δυο φίλοι απ’ τον Κάβαλο σε χορευτική φιγούρα πάνω στα άλογά τους, με τα ωραία καβαλοσκούτια! (Αρχείο Νίκος Ζαβιτσάνος).
ΤΑ ΟΡΓΑΝΑ ΣΤΟ ΑΛΩΝΙ ΤΟΥ ΜΟΝΑΣΤΗΡΙΟΥ!
Απολείτουργα, στήνονταν γλέντι στο διπλανό αλώνι! Εδώ οι Αλεξαντρίτες χορευτές, τόσο μερακλήδες σε όλη τη Λευκάδα, αλλά και οι άλλοι χορευταρήδες Λευκαδίτες, έδιναν τον τόνο της γιορτής με τα μουσικά όργανα σε πλήρη ανάπτυξη και λειτουργία μέχρι αργά το βράδυ όπου τέλειωνε το πανηγύρι! Την δεκαετία του 1960, πρωτοστατούσε ο καταπληκτικός λαουτιέρης, ο Βερεστόντας απ’τον Αλέξανδρο, μαζί με τον Γιώργο τον βιολιτζή απ’τον Δρυμώνα και τους κλαριτζήδες, τον Μίλαρη, τον Τσιρούφλη, τον Βρυώνη και με τραγουδιστή τον Νίκο τον Μάη απ’ τον άγιο Πέτρο, οι οποίοι οργανοπαίχτες, με μοναδική μαεστρία ξεσήκωναν τους γλετζέδες του πανηγυριού! Εμείς τα μικρά παιδιά κάναμε «το χάζι» μέσα σε μια απέραντη χαρά, αφού βρισκόμαστε σε έναν κοινωνικό πυρήνα εκατοντάδων ατόμων, πράγμα για μας πρωτόγνωρο, που είχαμε συνηθίσει στην μικρή και κλειστή κοινωνία των χωριών μας… Παραδίπλα απ’ το «Νταραβέρι», έστι αποκαλούσαν οι παλιοί Λευκαδίτες την χορευτική πανδαισία και τις «Ζυγιές» των πανηγυριών, ήταν οι πλανόδιοι μικροπωλητές με παιγνίδια της εποχής και τα κουλούρια. Μεγάλη μας απαντοχή «οι τύχες»… Τυλιγμένα χαρτάκια που μέσα τους έκρυβαν κάποιο μικρό δωράκι απ’ τον γεμάτο πάγκο του μικροπωλητή, που παρακαλούσαμε να είναι ένα νάϋλον τόπι, για να παίξουμε μπάλλα σαν θα επιτρέφαμε στο χωριό! Αλλά μεγάλο μας αποθημένο και τα αυγοκούλουρα! Άχ, αυτά τα υπέροχα κουλούρια, που λιγκρίζαμε όλα τα παιδάκια και τα οποία οσάκις ενέδιδαν οι γονείς μας και αγόραζαν, τα περνούσαμε σ’ έναν χορτάρινο σπάγγο και τα φέρναμε στο χωριό θριαμβευτικά, σαν δική μας κατάκτηση και ανάμνηση απ’ το πολύβουο πανηγύρι των Αγίων Πατέρων! Στον δρόμο της επιστροφής, αργά το απόγευμα, που δεν γυρνούσαμε απ’ το ίδιο μονοπάτι του Μέγα Λόγγου, αλλά απ’ τον δρόμο της δημοσιάς, που συνδέει το Μοναστήρι με τον Αλέξανδρο, πάλι το ατέλειωτο μελισσολόϊ των καβαλαραίων στην αράδα της επιστροφής και τούτα τα υπέροχα κουλούρια κρεμασμένα μπροστά στο σαμάρι του αλόγου, σε κοινή θέα, να διαλαλούμε την γλυκειά κατάκτησή μας! Μα, εδώ στην επιστροφή και στον δημόσιο δρόμο, που ήταν βατός, είχαμε και τις επιδείξεις, την μόστρα των αλόγων!
Μεγάλο «χάζι» τούτη η αγωνστική προσπάθεια «να ρίχνουν» τα άλογα, δηλαδή να τα τρέχουν, για να δουν ποιος έχει το καλύτερο! Ειδικότερα στο κομμάτι του δρόμου Αλέξανδρος – Λαζαράτα έβλεπες μερακλήδες καβαλαραίους να παραγαρτάρουν (ξεσυνερίζονται) τα άλογά τους, που πολλά από αυτά είχαν θαυμάσια περπατησιά, το περίφημο αραβάνι! Όποιος είχε άλογο αραβανιάρικο έβλεπες με τι καμάρι το καβαλούσε και με τι τρόπο το έτρεχε! Στο χωριό μου το Πινακοχώρι τέτοιο άλογο είχε ο Νίκος Παπαδόπουλος (Κουμπουργέλος), το οποίο είχε φέρει απ’ την πατρίδα των αραβανιάρικων αλόγων, την Γαστούνη της Ηλείας και το φώναζε «Κώτσο»! Ένα πραγματικό άτι σιδέρικο που η περπατησιά του ήταν «αέρας»! Επιστρέφοντας απ’ το πανηγύρι των Αγίων Πατέρων στην ανηφόρα και στις στροφές, που έχει ο δρόμος, κάπως το συγκρατούσε, όταν, όμως, βγαίναμε στο ξέφωτο στον δρόμο δίπλα στα Κολυβάτα και στο σχολειό του Αλέξανδρου, που είναι ευθεία μέχρι τα Λαζαράτα,τότε ο Κώτσος, χωρίς κανένα παράγγελμα απ’ τον μπαρμπα Νίκο, χωρίς να το χτυπήσει με τα πόδια, ξεκινούσε μόνο του μια «κούρσα» μοναδική! Έφευγε σαν αέρας με το περήφανο αραβάνι του και χάνονταν απ’ τα μάτια εμάς των υπολοίπων, που όταν φτάναμε στον Χοιρόλακο, εκεί που πάει αριστερά ο δρόμος για το Λιβάδι της Καρυάς, και αριστερά μας επίσης είναι το βουνό του Μπρινιά, όπου είναι χτισμένο το Μοναστήρι του Αϊ Γιάννη του Αργανά και δεξιά είναι το βουνό Καμποχώρι, όπου εδώ υπήρξε ο ομώνυμος πρόδρομος οικισμός του Πινακοχωρίου, τότε από εδώ απ’ τον Χοιρόλακαο αγναντεύαμε τον Κώτσο πέρα στις στροφές της βρύσης της Αχύραινας, πριν τα Λαζαράτα να φεύγει καταπληκτικά και σε ελάχιστα λεπτά να περνά και τα Λαζαράτα και να βρίσκεται στη Γκιόκα, στον δημόσιο δρόμο που συνδέει το Πινακοχώρι με τα Λαζαράτα!
Μια φωτογραφία πολλές ιστορίες! Το γλέντι στο αλώνι του Μοναστηριού την δεκαετία του 1960! Εκπληκτικοί οργανοπαίχτες! Ο Βερεστόντας απ’ τον Αλέξανδρο στο λαούτο, ο Νίκος ο Μάης απ’ τον Άγιο Πέτρο στην κιθάρα και στο τραγούδι, και οι δύο θρυλικοί Λευκαδίτες κλαριτζήδες Γεράσιμος Μίλαρης και Μήτσος Τσιρούφλης! Και τα παιδιά στην πρώτη γραμμή κάνουν το χάζι!
Μεγαλόπρεπο πανηγύρι και στις μέρες μας! Πάνω εσπερινός στο ψαλτήρι από αριστερά: Ζώης Βρεττός, Βαγγέλης Μαγγανάκης, ο γράφων Θοδωρής Γεωργάκης, ο Σπύρος Λάζαρης και ο αείμνηστος αδερφός μου Σπύρος Γεωργάκης!
ΤΟ ΩΡΑΙΟ ΕΙΚΟΝΙΣΜΑ ΤΩΝ ΑΓΙΩΝ ΠΑΤΕΡΩΝ ΣΤΑ ΛΑΖΑΡΑΤΑ!
Η ευσέβεια με την οποία αντιμετώπιζαν στους Σφακιώτες το Μοναστήρι των Αγίων Πατέρων τους οδήγησε να κατασκευάσουν και εικόνισμά τους στα Λαζαράτα! Είναι το καταπληκτικής αρχιτεκτονικής εικόνισμα στη διασταύρωση, που οδηγεί για το σχολικό συγκρότημα των Σφακιωτών, το οποίο δημιούργησε το 1923 ο Λαζαριάτης Παρθένιος Λάζαρης! Πρόκειται για ένα πέτρινο εικονοστάσι, την φωτογραφία του δημοσιεύομε αμέσως παρακάτω, που όμοιό του δεν υπάρχει στην Λευκάδα, αλλά και στην Ελλάδα ολόκληρη θαρρώ, με προμετωπίδα στην κορφή του τον μεγαλοπρεπή Βυζαντινό Δικέφαλο αετό και με σκαλισμένη επιγραφή περιμετρικά το ψυχοφέλημα: «H Eλπίς μου ο Πατήρ, Καταφυγή μου ο Υιός, Σκέπη μου το Πνεύμα το Άγιον, Τριάς Αγία Δόξα σοι!» Μα, δεν είναι μόνο η εξωτερική του όψη που εντυπωσιάζει έναν αιώνα τώρα εκεί στα Λαζαράτα, είναι και η εσωτερική του κατασκευή και διαρρύθμιση, που εξ ίσου εντυπωσιάζει, αφού στο δάπεδο, εκεί που βρίσκεται η εικόνα των Τριών Πατέρων, επίσης δημιούργημα του 1923, όπου υπάρχουν πελεκημένες πάνω στην πέτρα του δαπέδου τρεις μικρές λακούβες, οι οποίες ήταν σκεπασμένες με μια πλακουτσή (ίσια) πέτρα, που στα νεώτερα χρόνια αντικαταστάθηκε με μάρμαρο και μέσα στις λακούβες έβαζαν Αγίασμα, το οποίο έφερναν απ’ το Μοναστήρι των Αγίων πατέρων, που δεν μπορούσαν να πηγαίνουν τακτικά, γιατί η απόσταση απ’ τα Λαζαράτα είναι μακρινή, για να πάρουν Αγίασμα, αφού χρειάζονταν σχεδόν δυο ώρες να πάνε με το άλογο απ’ το μονοπάτι του Μέγα Λόγγου, όπως περιγράψαμε παραπάνω… Μια απλοϊκή όσο και πρακτική σκέψη, αφού είχαν Αγίασμα για κάθε τους ανάγκη και κυρίως για να ευλογούν τα ζωντανά τους, ώστε να μην προσβάλλονται από μολυσματικές ασθένειες, αλλά το χρησιμοποιούσαν και για τους ασθενείς εκείνα τα προπολεμικά χρόνια, που δεν υπήρχε γιατρός στα χωριά μας και κάθε ασθένεια αντιμετωπίζονταν με το πρακτικό μυαλό των ανθρώπων και κυρίως με την επίκληση του Θεού, στον οποίο εναπέθεταν κάθε τους ελπίδα για ανάρρωση των ασθενών!
Το εκπληκτικό αρχιτεκτονικά εικόνισμα των Αγίων Πατέρων στα Λαζαράτα των Σφακιωτών!
ΤΗΣ ΨΥΧΗΣ ΝΕΧΤΑΡΙ
Tων Αγίων Πατέρων Μυστολέκτη λιμώνα! Βράχος λαξευμένος στα πόδια των Σκάρων, νιπτήρας θαυμάτων στις καρδιές των ξωμάχων! Ασκητική η ψυχή σου στα ριζά του βράχου φωλεύει, τις ψυχές νεκταρώνει!
Δικοτυλήδονοι βράχοι λιτή προσευχή στ’ ουρανού τα μελτέμια! Μάρτυρες στέκουν στις γενιές που περάσαν και σ’ όσες αύριο φτάνουν, Σαμαρείτες διψώντες το νερό σου τ’ αγιόβρυτο…
Παντευλόγητο των Αγίων Πατέρων Κοιτάρι!
Λαμπρό πανηγύρι οι ξωμάχοι φουντώνουν στα κρεσέντα του Μάη! Πανηγυριώτες αλέγροι, αγιατίζονται δέος ευλαβικά στα σκαλιά σου οδηγούν τα ηνία! Τις θειακούλες φιλεύουν τη Μαρία τη Δέσποινα την Ακακία την τριάρα γιομάτη ζωηκάντηλο λάδι!
Χορούς οι ικέτες αρμονιάζουν στ’ αλώνι με αγγέλους χορεύουν που κοσμούν τις αυλές σου και μυρώνουν τους βράχους!
Των Αγίων Πατέρων Μυριόφυτε Κήπε!
Στων ελαιώνων την άπλα υμνητικά οι σποριάδες, σταυροκοπιούνται με δέος στη μκρή σου καμπάνα σαν συνάζει τα πουλιά στις φωλιές τους! Ο άδολος άνθρωπος της προσευχής του ιδρώτα!
Των Αγίων Πατέρων Θεόσωστη Κόχη! Τους αιώνες κυβέρνα! Καράβι αργόλαμνο να πλοηγείς τους ξωμάχους σε απάνεμους κόρφους…
(Απ’ την Ποιητική μου Συλλογή ΟΔΟΣ ΑΛΙΣΑΧΝΗΣ)
Νεαροί απ’ το Πινακοχώρι στους Αγίους Πατέρες!
