Η πτώχευση της Ελλάδος του 1893 (Μέρος 3ον)
(Πηγή)
Του Θεόδωρου Αραβανή
Μια σειρά δανεισμού της Ελλάδος από το 1879 και μέχρι το 1890 θα έδινε συνολικό άθροισμα δανείων σε ονομαστική αξία σε ύψος 630.000.000 φράγκα, με πραγματική τιμή έκδοσης 468.500.000 φράγκα, μια και πρέπει να σημειωθεί ότι κανένα δάνειο την εποχή αυτή που ζήτησε και έλαβε η Ελλάδα δεν εκδόθηκε στο άρτιο αλλά όλα τα δάνεια ήταν υπό το άρτιο. Δηλαδή η τιμή έκδοσης του δανείου ήταν μικρότερη από την ονομαστικότητα της δανειακής έκδοσης και αυτό για να μεταφερθούμε στην εποχή και να κατανοήσουμε την κερδοσκοπία και την αχορταγιά των δανειστών απέναντι στις δανειζόμενες χώρες, την εποχή που συγκροτείτο το φαινόμενο που στην ιστορία ονομάστηκε χρηματιστηριακός καπιταλισμός.
Σε σύγκριση της πραγματικής τιμής έκδοσης (468.000.000) σχετικά με την ονομαστική αξία (630.000.000) βλέπουμε ότι το παρακράτημα και τα έξοδα σύναψης του δανεισμού -διαφορά ονομαστικής και πραγματικής αξίας εκδοθέντων δανείων- είναι της μέσης τάξεως του 25,64%. Να σημειωθεί εδώ ότι το παρακράτημα στα δάνεια του έτους 1879 ήταν 27% και το παρακράτημα για τα δάνεια του έτους 1890 ήταν 47%. Τότε, το έτος 1890, οι δανειστές και ιδιαίτερα οι προσεκτικοί και έμπειροι Βρετανοί δανειστές είχαν καταλάβει το πιστωτικό αδιέξοδο που ήθελε επέλθει σύντομα στην Ελληνική οικονομία, για τούτο και επεβλήθη παρακράτημα της τάξεως του 47%!!!!!.
Ωραίο (στην ώρα του δηλαδή) θα ήτο στην σημερινή οικονομική συγκυρία να μαθαίναμε τις ονομαστικές τιμές και τις τιμές έκδοσης των δανείων που συνήψε η χώρα τα τελευταία 10-15 χρόνια και ίσαμε σήμερα.
Με δεδομένο το παθητικό εμπορικό ισοζύγιο της Ελλάδος στον διατροφικό τομέα, η δραχμή έπρεπε να υποτιμάται έναντι του φράγκου (ουσιαστικά έναντι του χρυσού), για να καλύπτονται οι ανάγκες διατροφής του πληθυσμού. Μέχρι το 1884 η υποτίμηση ήταν μικρότερη, οσάκις εξασφαλιζόταν δάνεια σε συνάλλαγμα (όσο δεν ίσχυε η αναγκαστική κυκλοφορία) και έτσι μέσω μιας τεχνητής συναλλαγματικής ισοτιμίας (λόγω του δανεισμού) κερδοσκοπούσαν και οι συμφράδμονες (σύμβουλοι) έκδοσης αλλά και οι κατ΄ επάγγελμα χρηματιστηριακοί κερδοσκόποι, με αποτέλεσμα να μειώνεται δραματικά το συναλλαγματικό απόθεμα και το κάλυμμα σε χρυσό της Εθνικής Τραπέζης, μετατρέποντας τις δραχμές (όταν δεν ίσχυε η αναγκαστική κυκλοφορία) σε συνάλλαγμα ή χρυσό.
Δεδομένου ότι η αναγκαστική κυκλοφορία ταυτίζεται και εξυπακούει την μη μετατρεψιμότητα, όταν ίσχυε αυτή (η αναγκαστική κυκλοφορία) εκδίδονταν χαρτονομίσματα (όχι τραπεζογραμμάτια) τα οποία δεν ήταν καλυμμένα με χρυσό ή συνάλλαγμα. Τότε η εξόφληση των τοκοχρεωλυσίων που κατέβαλε η χώρα γινόταν τόσο πιο δύσκολη όσο μεγαλύτερο ήταν το εύρος της ακάλυπτης έκδοσης των χαρτονομισμάτων – δηλαδή η υποτίμηση της δραχμής.
Τις αρχές του 1890 η υποτίμηση είχε ανέλθει κατακόρυφα μετά και από την αναγκαστική κυκλοφορία του 1877 και την 10ετία δανεισμού 1879-1890 που προαναφέραμε. Στην βιβλιογραφία της μελέτης των πτωχεύσεων και χρεοκοπιών και όσο μπορούν να υπάρξουν αριθμητικές αναφορές και στατιστικά στοιχεία της κάθε εποχής, διακρίνουμε μέχρι στιγμής κάποια διαδοχικά στάδια που προηγούνται της πτώχευσης και της χρεωκοπίας (οικονομικό βαδμόνιο).
Στο αρχικό στάδιο παρουσιάζονται απότομες αυξήσεις των εξόδων (πολλές φορές για ευγενείς και ανθρωπιστικούς ή Εθνικούς σκοπούς 1*) με ταυτόχρονη αύξηση της φορολόγησης και της οικονομικής συγκέντρωσης. Ακολουθεί στάδιο τη κάλυψης των ελλειμμάτων με δάνεια, μια και είναι αυξημένη μέχρι εξαντλήσεώς της η φορολόγηση, η οποία (φορολόγηση) εξαντλεί την δημόσια διοίκηση ως μηχανισμό εισπράξεως και στο τρίτο στάδιο οι δημοσιονομικοί και συναλλαγματικοί πόροι έχουν εξαντληθεί, οι αγορές είναι απρόθυμες να χορηγήσουν άλλα δάνεια, οι τιμές των εκδοθέντων ομολόγων (τίτλων χρεωγράφων δανεισμού) και γενικά πίστης της χώρας έχουν καταβαραθρωθεί και έτσι επέρχεται η πιστωτική ασφυξία.
Τα διοικητικά τεχνάσματα και οι λογιστικές προσαρμογές ως τεχνικές είναι αυτά που ταιριάζουν (προσπεφυκότα) στην δημοσιονομική και διοικητική εξάντληση, ως προ-στάδια της επερχόμενης κρίσης και πιστωτικής ασφυξίας και οι αναγκαίες εργαλειακότητες ως πυρήνας κόστους- ωφελειών της κρατικής διοικητικής μηχανής απεμπολούνται μια και στο σκέλος των εσόδων το κράτος δεν αυτοφορολογείται.
1* Να σημειωθεί εδώ η Εθνική αναγκαιότητα και το τεράστιο κόστος για στρατιωτικές προπαρασκευές και για επιστρατεύσεις τις οποίες αναγκάστηκε να προβεί το Ελληνικό κράτος μετά το 1877-1878, όταν προσαρτήθηκαν στην Ελλάδα η Θεσσαλία και ένα μέρος της Ηπείρου. Από αυτό το χρονικό σημείο και πέρα άρχισε η δανειακή και πιστωτική περιπέτεια της χώρας ουσιαστικά.
(Συνεχίζεται)
Στοιχεία ελήφθησαν από:
-Ανδρεάδης Ανδρέας: Μελέται.
-Βαλαωρίτης Αρ. Ιωάννης.: Η Ιστορία της ΕΤΕ.
-Τάσος Βουρνάς: Η Ελληνική ιστορία.
-Δερτιλής: Ιστορία του Ελληνικού κράτους.
-Θανάσης Καλαφάτης: Διάφορα μελετήματα και άρθρα για την πτώχευση του 1893.
-Ευάγγελος Χεκίμογλου.: Διάφορα κείμενα του για πτώχευση του 1893.
-Διάφορα συγγράμματα και άρθρα από περιοδικά και εφημερίδες της εποχής.
