Καλοκαίρι του 1947: Δεκάδες λευκαδίτες φυλακίζονται για παράβαση του Γ΄ Ψηφίσματος ως συνεργάτες ή υποθάλπτοντες τη «συμμορία» Πάνου Γιαννούλη

21 εξ αυτών θα παραπεμφθούν από το Συμβούλιο Πλημμελειοδικών Λευκάδας στο Πενταμελές Εφετείο Πάτρας

Φθινόπωρο του 1947. Λίγοι μόλις μήνες έχουν περάσει από τη Μάχη της Πούντας και τον αποδεκατισμό του Αρχηγείου Λευκάδας-Ξηρομέρου του ΔΣΕ. Ο καπετάνιος του Αρχηγείου Πάνος Γιαννούλης είναι κι αυτός νεκρός και τα κεφάλια επτά νεκρών ανταρτών θα κρεμαστούν στο Πεντοφάναρο της Κεντρικής Πλατείας Λευκάδας.

Η τελευταία σελίδα της απόφασης του Συμβουλίου Πλημμελειοδικών Λευκάδας

Ας δούμε τι άλλο είχε προηγηθεί: Ο Αντώνης Πολύζος (στο βιβλίο «Στη Στερεά Ελλάδα με το Δημοκρατικό Στρατό 1945-1949» του Αριστείδη Β. Θεοχάρη αναφέρεται εσφαλμένα ως Γιάννης Πολύζος), Γραμματέας της Περιφερειακής Επιτροπής του ΚΚΕ στην Πρέβεζα, μετά το χωρισμό των ανταρτών του Αρχηγείου σε δύο ομάδες, θα ακολουθήσει την ομάδα του Λάκη Κατσαρού. Όπως η ομάδα προχωρούσε μέσα στα βούρλα και τα καλάμια για να καλυφτεί καλύτερα από τους πολυάριθμους διώκτες της, ο Πολύζος ξεκόπηκε στη θέση «Σκράπη» Βόνιτσας, λιποτάχτησε και κατέφυγε στη χωροφυλακή της Βόνιτσας. Πρόδωσε ό,τι ήξερε και δεν ήξερε. Ο Πολύζος θα καταδικαστεί από το Στρατοδικείο Ιωαννίνων σε 11 χρόνια φυλάκιση. Την προδοσία πολλοί αγάπησαν, αλλά τον προδότη ουδείς… Φέρεται να είπε με παράπονο στον πρόεδρο του Στρατοδικείου: «Ώστε, κύριε πρόεδρε, ήταν απάτη αυτό που γράφηκε για όσους θα παρουσιασθούν αυθορμήτως;»

Την ίδια εποχή (Ιούνιος του 1947) συλλαμβάνεται στη Λευκάδα ο 18χρονος Σπ. Σ., ο οποίος καυχιέται ότι γνωρίζει πράγματα και καταστάσεις για τη δράση της ομάδας των καταδιωκόμενων αγωνιστών υπό τον Πάνο Γιαννούλη στο νησί της Λευκάδας. Στις καταθέσεις του στα όργανα των διωκτικών αρχών αναφέρει ότι «ήταν συναγωνιστής του Γιαννούλη, που ακολούθησε την ομάδα του για ένα εξάμηνο», «παλαιός φίλος αυτού, γνώστης και κοινωνός των «ιδιαιτέρων» της συμμορίας Γιαννούλη, συμπαραστάτης αυτού «που δεν μπόρεσε να του χαλάσει το χατήρι σε ό,τι ζητούσε»». Το άτομο αυτό που δεν φαίνεται να είχε καμία σχέση με την ομάδα Γιαννούλη -δεν αναφέρεται πουθενά στις μαρτυρίες επιζησάντων αγωνιστών της ομάδας-, πέρα ίσως από το γεγονός ότι γνώριζε τον Πάνο Γιαννούλη και ενδεχόμενα να τον είχε κρύψει στο σπίτι του, καρφώνει με τη σειρά του μια σειρά λευκαδίτες ότι βοηθούσαν την ομάδα Γιαννούλη. Θα αναιρέσει στην πορεία τις καταθέσεις του αλλά το κακό είχε γίνει…

Υπάρχει ακόμη η κατάθεση του Θ.Κ., συναγωνιστή πράγματι του Γιαννούλη, που έχει παίξει σημαντικό ρόλο στην όλη ιστορία και αναφέρεται κάμποσες φορές στη δικογραφία, για την οποία κάνουμε λόγο στη συνέχεια.

Βάσει των μαρτυριών αυτών (του Πολύζου και Σπ. Σ.) διατάχτηκε και έγινε τακτική ανάκριση μετά το πέρας της οποίας ο Εισαγγελέας υπέβαλε τη δικογραφία στο Συμβούλιο Πλημμελειοδικών Λευκάδος για παράβαση των άρθρων 57, 71, 72 παραγρ. 1, 2, 3 και 5 του Ποιν. Νόμου, του άρθρου 2 του Γ΄ Ψηφίσματος της Α΄ Αναθεωρητικής των Ελλήνων Βουλής καθώς και άρθρων του Νόμου ΤΟΔ΄ της 27ης Φεβρουαρίου 1871 «περί καταδιώξεως της ληστείας» κλπ. Στη δικογραφία αναφέρονται δεκάδες ονόματα συμπολιτών μας («κατά της εκατοντάδος περίπου των φερομένων ως συνεργατών ή υποθαλπτών της συμμορίας του Πάνου Γιαννούλη…»), πολλοί εκ των οποίων βρίσκονταν ήδη προφυλακισμένοι στις Φυλακές Λευκάδας.

Συγκεκριμένα, αναφέρει η δικογραφία:

«Εκ της γενομένης ανακρίσεως προέκυψαν τα εξής πραγματικά περιστατικά. Εις την ακμήν των νικηφόρων επιχειρήσεων των κρατικών δυνάμεων κατά των εν Λευκάδι πρότινος δρώντων υπό την ηγεσίαν του φονευθέντος Γιαννούλη ανταρτών -συγκεκριμένως δε το δεύτερον δεκαήμερον του Ιουνίου του έτους τούτου (σ.σ. 1947)- παρεδίδετο εις την απέναντι Ακαρνανίαν εις τα εκεί δρώντα αποσπάσματα, ίνα αποφύγη την βεβαίαν εξόντωσίν του, ο εξ Αγυιάς Λαρίσσης καταγόμενος σύμμαχος αντάρτης του άνου Γιαννούλη και σύνδεσμος εν Λευκάδι του ΚΚΕ Αντώνιος Πολύζος.

Ταυτοχρόνως συνελαμβάνετο εν Λευκάδι υπό της ενταύθα Χωροφυλακής ως ύποπτος γνώστης και μύστης των πραγμάτων και των ζητημάτων της συμμορίας Γιαννούλη άστατος και επιπόλαιος νεανίσκος ο 18ετής Σπ. Σ. (σ.σ. αναφέρονται τα πλήρη στοιχεία). Επί των μαρτυριών των δύο τούτων προσώπων εδράζεται κυρίως και κατά το μείζον αυτής μέρος ή όλη κατά της εκατοντάδος περίπου των φερομένων ως συνεργατών ή υποθαλπτών της συμμορίας του Πάνου Γιαννούλη ατόμων κατηγορία».

Όπως ήδη αναφέραμε ο Σπ. Σ. αναίρεσε στην πορεία την κατάθεση που έδωσε στις 18 Ιούνη 1947 στον αστυνόμο Γιαννακόπουλο και στις 14 Ιούλη του ίδιου χρόνου στον Διοικητή της Χωροφυλακής Λευκάδας ταγματάρχη Βασίλειο Κατσαούνο. Εκεί φαίνεται να έχει καταθέσει ότι ήταν συναγωνιστής του Γιαννούλη, που ακολούθησε την ομάδα του για ένα εξάμηνο, «παλαιός φίλος αυτού, γνώστης και κοινωνός των «ιδιαιτέρων» της συμμορίας Γιαννούλη, συμπαραστάτης αυτού «που δεν μπόρεσε να του χαλάσει το χατήρι σε ό,τι ζητούσε»», πράγμα όμως που διαψεύδουν στις καταθέσεις τους τόσο ο Πολύζος, όσο και ο Θ.Κ. (αναφέρονται τα πλήρη στοιχεία), εκ των επιτελών του Γιαννούλη, οι οποίοι αναφέρουν ότι ο Σπ.Σ. ήταν τελείως άγνωστος στην ομάδα και φέρεται μόνο να έχει κρύψει στο σπίτι του τον Γιαννούλη.

Αμφισβητείται επίσης στη δικογραφία κατά πόσον ο Γιαννούλης θα μπορούσε να εκμυστηρευτεί στον «μείρακα» (νεαρό) Σπ. Σ. «κατά τρόπον αφελή και ανόητο τους συνδέσμους του καθ΄ άπασαν την Λευκάδα, τους τροφοδότας του, τα κρησφύγετα αυτού και της συμμορίας του, τας ερωτικάς του περιπετείας, τους εν Λευκάδι σοβαρούς χρηματοδότας του, τους τοκετούς των γυναικείων μελών της συμμορίας του εν αυτή τη πόλει της Λευκάδος κ.ά.». Προτείνεται να ληφθούν υπόψη από την διαψευσθείσα κατάθεση του Σπ. Σ. μόνο τα σημεία εκείνα εις τα οποία «συμφωνεί ή εφάπτεται μετά τας καταθέσεις του Αντωνίου Πολύζου ή του Θ.Κ. ή με τας απολογίας των άλλων κατηγορουμένων κατηγορούντων εαυτούς ή αλλήλους».

Στη δικογραφία αναφέρεται στη συνέχεια -σχετικά με την κατάθεση του Σπ. Σ.- ότι «άκρα και καταπλήσσουσα εντίθεσις παρουσιάζεται εις την κατάθεσιν του ετέρου μάρτυρος Πολύζου. Μαρτυρία πειστική και ακριβής. Δεν παραλάσσει, δεν μεταβάλλει τα εις την ανάκρισιν ή αρχικώς δοθείσα ενώπιον του αστυνόμου κατάθεσίς του εις βάρος των κυρίως συνεργατών των ανταρτών παρά την πιάν επιφυλακτικότητα ην δεικνύει ο μάρτυς Πολύζος εξεταζόμενος υπό του ανακριτού διατελών, ίσως, υπό την επήρειαν και το άλγος μιας προσφάτου βαρείας εν τη ψυχή του αλλά δικαίας καταδίκης του εις 11ετή δεσμά πρόσκαιρα, επιβληθείσης υπό του Στρατοδικείου Ιωαννίνων δια παράβασιν του Γ΄ Ψηφίσματος».

Από τις αναφερόμενες καταθέσεις Πολύζου, Σπ.Σ., Θ.Κ. καθώς και των Μ., Κατσαούνου, Χαντζηφωτιάδου, και των απολογιών προκύπτουν σοβαρές ενδείξεις, αναφέρει στη συνέχεια η δικογραφία, ότι «εις το υπό του φονευθέντος Πάνου Γιαννούλη και της ομάδος αυτού διαπραχθέν κακούργημα της παραβάσεως του άρθρου 2 του εν αρχή αναφερόμενου Ψηφίσματος (σ.σ. Γ΄ Ψήφισμα) συμμετέσχον και συνείργησαν αποκρύπτοντες αυτούς, διεκπεραιούντες τους ενόπλους της ομάδας των δια των πλοιαρίων αυτών εις την απέναντι ακτήν ή εκείθεν εις Λευκάδα, ή χρησιμοποιούμενοι ως τροφοδόται, ληστοστρόφοι της εν λόγω συμμορίας, ως κατάσκοποι, σύνδεσμοι ή πληροφοριοδόται κλπ. οι:

1) Ευστάθιος Θεοφάνους Κολυβάς (Κολονέλος) συναίτιος της συμμορίας Πάνου Γιαννούλη, ως συνεργοί δε οι: 1) Σπυρίδων Δημητρίου Χόρτης, 2) Ευάγγελος Χαριλάου Βανδώρος, 3) Γεώργιος Σπύρου Φέτσης, 4) Ανδρέας Θεοδοσίου Μαλακάσης ή Μπαλωμένος, 5) Θεοφάνης Κολυβάς Κολονέλος του Πάνου, 6) Αντώνιος Βασιλείου Μήτσουρας, 7) Δημήτριος Γεωργίου Θεριανός ή Γεωργούλης, 8) Μαργαρίτα σύζ. Δημ. Θεριανού, 9) Γεώργιος Θεμελής ή Τζωμάς, 10) Αντώνιος Φίλιππας ή Βασιλικιάς, 11) Σπυρίδων Πάνου Φέτσης, 12) Σπ. Σ., 13) Κωνσταντίνος Γερασίμου Γιαννούλης, 14) Φωφώ θυγατήρ Γερασίμου Μαλακάση, 15) Ζώης Καπακέλος, 16) Φίλιππος Διαμαντή Μεσσήνης -αναφέρονται δύο ακόμη ονόματα στην πρόταση του Εισαγγελέα που δεν θα τους απαγγελθεί κατηγορία από το Συμβούλιο Πλημμελειοδικών «ελλείψει ενδείξεων»-, δι΄ ο και δέον όπως άπαντες ούτοι εκ συστάσεως ενεργήσαντες παραπεμφθώσιν επί τις εκτεθείσαις πράξεις προβλεπομένας και τιμωρουμέναις υπό των άρθρων του Γ΄ Ψηφίσματος … ενώπιον του αρμοδίου Δικαστηρίου (Πενταμελούς Εφετείου Πατρών)».

Οι πιο πάνω παρέμειναν στη φυλακή μέχρι την οριστική εκδίκαση των κατηγοριών. Κάποιοι που κατονομάστηκαν από τον Σπ. Σ. απολύθηκαν από τις φυλακές, ενώ όπως αποφαίνεται το Συμβούλιο Πλημμελειοδικών Λευκάδος «δεν συντρέχει νόμιμος περίπτωσις αποζημιώσεώς των δι΄ όσο χρόνον εν ταις φυλακαίς παρέμεινον ως προφυλακισμένοι». Επίσης απαλλάχθηκαν των κατηγοριών όσοι είχαν κριθεί «ως προσωρινώς απολυτέοι» και έπαυσε η ποινική διαδικασία για τους ευεργετούμενους από το ΚΘ΄ Ψήφισμα της 14ης Σεπτεμβρίου 1947 «περί αμνηστείας παραδιδομένων στασιαστών», οι οποίοι παρουσιάστηκαν εμπρόθεσμα και αυτόβουλα ενώπιον των αρχών. Οι τελευταίοι βέβαια «εξεδήλωσαν την μετάνοιάν των και την αποδοκιμασίαν των δια την συνεχιζόμενην ανταρσίαν» (σ.σ. η δράση του ΔΣΕ βρισκόταν ακόμη σε εξέλιξη).

Ο Ευστάθιος Θεοφάνη Κολυβάς (Κολονέλος) παραπέμπεται να δικασθεί «ως υπαίτιος του ότι εν τη περιφερεία της νήσου Λευκάδος κατά την 15ην Μαΐου του έτους 1947 συμμετείχεν ως απλούς συναίτιος καταρτισθείσης ομάδος υπό του ληστού Πάνου Γιαννούλη επί τω σκοπώ όπως προσβάλλουσιν δια βίας τας αρχάς και τους δημοσίους και εκκλησιαστικούς υπαλλήλους και τα όργανα της δημοσίας αγροτικής και δασικής ασφαλείας και δημοσίας δυνάμεως».

Οι υπόλοιποι παραπέμπονται με τις κατηγορίες ότι «ως υπαίτιοι του ότι υπό κοινού συμφέροντος κινούμενοι συναπεφάσισαν την εκτέλεσιν της επομένης αξιοποίνου πράξεως και ένεκα ταύτης συνομολογήσαντες προς αλλήλους αμοιβαίαν συνδρομήν εν τη πόλει Λευκάδος και εν τη περιφερεία της νήσου ταύτης κατ΄ εξακολούθησιν από του Οκτωβρίου 1946 και μέχρι του Ιουνίου 1947 ενώ ο Πάνος Γιαννούλης είχε καταρτίσει ομάδα και ήτο αρχηγός αυτής επί τω σκοπώ όπως προσβάλει τας αρχάς και τους δημοσίους και εκκλησιαστικούς υπαλλήλους και τα όργανα της δημοσίας αγροτικής και δασικής ασφαλείας και δημοσίας δυνάμεως κλπ. έχων ως συμμετόχους της τοιαύτης ομάδος τους Θ.Κ., Αντώνιον Πολύζον, Κωνσταντίναν Κατωπόδη ή Τζαβέλαιναν και άλλους, ούτοι αν και δεν ημπορεί να θεωρηθούν ως αυτουργοί, συνήργησαν όμως εν γνώσει και επίτηδες εις το ως άνω πραχθέν υπό του αρχηγού και των συμμετόχων εις αυτόν ομάδος κακούργημα ενώ εξετελείτο τούτο, ήτοι

Α) Εν γνώσει της μελετωμένης αξιοποίνου πράξεως έδωσαν εις τους ανωτέρω εκουσίως διατριβήν τόπον και παρεχώρησαν εις αυτούς καιρόν και θέσιν χάρις της εκτελέσεως της αξιοποίνου πράξεως δεχόμενοι αυτούς ενόπλους εις τας εν τη νήσω Λευκάδος οικίας των συντηρούντες τούτους εις αυτάς, συνάμα δε εχρησιμοποίουν τας οικίας των εις μυστικάς συσκέψεις του ως άνω αρχηγού και των συναιτίων εχόντων ως σκοπόν την προσβολήν δια της βίας των αρχών κλπ. μεταφέροντες τούτους δια των πλοιαρίων των αλλαχού προς ένωσιν μετ΄ άλλων συμμοριτών επί τω ιδίω σκοπώ προσβολής των ως άνω αρχών και των οργάνων ασφαλείας.

Β) Εχορήγουν εις τον εν λόγω αρχηγόν και τους συναιτίους της ανωτέρω συμμορίας τα εις αυτή συντείνοντα μέσα, ευκαιρίαν και άλλα είδη υποστηρίξεως όσον αφορά την εκπεραίωσιν της άνω αξιοποίνου πράξεως χορηγούντες εις τον αρχηγόν της ομάδος αυτής πολεμικά φυσσίγγια, ιματισμόν, τρόφιμα και είδη υποδήσεως κλπ., ερχόμενοι εις ειδικάς συνεννοήσεις μετά τούτων κατόπιν προσυνεννοήσεως.

Γ) Συνεβοήθουν τους αυτουργούς αρχηγούς και συναιτίους εις την εκτέλεσιν της πράξεως δι΄ αγγελιών, κατασκοπειών και άλλων εμμέσων και πλαγίων τρόπων χρησιμοποιούμενοι υπό τούτων ως συνδέσμων, καταδίδοντες εις τούτους τας κινήσεις των αρχών και στρατιωτικών αποσπασμάτων, ερχόμενοι επί τω σκοπώ εις ιδίας μετά τούτων μυστικάς συνεντεύξεις εις τας εν τη νήσω της Λευκάδος οικίας των και εις έτερα μέρη απομεμακρυσμένα, αναλόγως των περιστάσεων.

Δ) Εν γνώσει και εξ ιδιοτελείας εδέχοντο εις τας οικίας των τους πράξαντας, ήτοι τον άνω αρχηγόν της ομάδος Πάνον Γιαννούλην και τους ονομασθέντας συμμετόχους αυτού προσδοκούντες παρ΄ αυτών άμεσον και έμμεσον ηθικήν βοήθειαν δια την παρασχεθείσαν παρ΄ αυτών εις τούτους βοήθειαν δια της καταλήψεως ιδιαζούσης ευνοίας και θέσεως κατά την πραγματοποίησιν του σκοπού των».

Το Συμβούλιο Πλημμελειοδικών Λευκάδος με την υπ΄ αριθμό 205 απόφασή του που δημοσιεύτηκε στις 29 Νοεμβρίου 1947, αφού απαγγέλλει κατηγορίες για πέντε ακόμη άτομα για τα οποία προέκυψαν «ικαναί και αποχρώσαι ενδείξεις δυνάμεναι να στηρίξωσι δημοσίαν επ΄ ακροατηρίω κατηγορίαν», τροποποιώντας την πρόταση του Εισαγγελέα, παραπέμπει τελικά με την κατηγορία της παράβασης του Γ΄ Ψηφίσματος στο Πενταμελές Εφετείο Πατρών τους εξής:

(Σημ.: Η απόφαση είναι γραμμένη σε παλιά και πολύ λεπτά φύλλα γραφομηχανής και σε κάποια σημεία της δυσανάγνωστη).

Πιο κάτω οι τέσσερις πρώτες σελίδες: