Σπουδαίοι ποδοσφαιριστές που πρωτοστάτησαν στους λαϊκούς αγώνες
Στα γήπεδα του αγώνα για μια άλλη κοινωνία
Ο Νίκος Γόδας, παίχτης του Ολυμπιακού, εκτελέστηκε το 1948 στο Λαζαρέτο Κέρκυρας
Στο παρόν δημοσίευμα, στο πλαίσιο του αφιερώματος για την την επίδραση του λαϊκού κινήματος στο ποδόσφαιρο στη χώρα μας, αναφερόμαστε σε περιπτώσεις ποδοσφαιριστών που υπήρξαν σπουδαίοι στα γήπεδα αλλά και εξίσου σπουδαίοι αγωνιστές στη λαϊκή πάλη.
Σε δύσκολες συνθήκες αναδείχθηκαν πολλές μορφές κομμουνιστών και αγωνιστών που το ταλέντο τους και η αγάπη τους για το ποδόσφαιρο συναντήθηκαν με τις ιδέες και την πάλη για το δίκιο του λαού. Εκατοντάδες αθλητές και αγωνιστές, παιδιά του λαού, μεγαλωμένοι σε φτωχογειτονιές οι περισσότεροι, αποτέλεσαν τα μέλη μιας αθλητικής κίνησης που αναπτύχθηκε μέσα από το εργατικό κίνημα, με την ίδρυση των συλλόγων στις φτωχές γειτονιές, στα εργοστάσια, στα λιμάνια. Αθλητές – αγωνιστές, που παρέμειναν αμετακίνητοι στα ιδανικά του αγώνα, χωρίς να λογαριάζουν ούτε την ίδια τους τη ζωή. Αλύγιστοι, δεν αποκήρυξαν τις ιδέες τους, βγαίνοντας μπροστά στον αγώνα για το δίκιο και την προκοπή του λαού.
Ειδικά σ΄ αυτές τις περιπτώσεις, η ενασχόληση με τον αθλητισμό και ιδιαίτερα με το ποδόσφαιρο λειτούργησε ευεργετικά, και έτσι στοιχεία όπως η πειθαρχία, η συγκέντρωση, η αυτοπεποίθηση, η ηρεμία, η τόλμη, μπολιάστηκαν με τη φλόγα της επαναστατικής πολιτικής και μαζί με την πρακτική, επίμονη δουλειά, συνέθεσαν ένα ανίκητο μείγμα. Μείγμα που διαχρονικά σφυρηλάτησε αγωνιστές δοκιμασμένους, έμπειρους, που δεν ταλαντεύτηκαν, πρωτοπόρους, ικανούς να πρωταγωνιστήσουν σε κάθε αγώνα, μέσα και έξω από το γήπεδο, ή να ηγηθούν μιας ομάδας.
Ποδοσφαιριστές με ικανότητες οδηγήθηκαν σε αποκλεισμό και παραμερισμό λόγω των πεποιθήσεων και των καταβολών τους, τόσο την περίοδο του Μεσοπολέμου και της Κατοχής, όσο και επί μετεμφυλιακού καθεστώτος και της στρατιωτικοφασιστικής δικτατορίας του 1967 – 1974. Ειδικά το καθεστώς των συνταγματαρχών, με νόμο του κράτους προσπάθησε να παρέμβει στο ποδόσφαιρο με σκοπό να ελέγξει τα σωματεία, προκειμένου να εκλείψει η παρέμβαση των κομμουνιστών και άλλων αγωνιστών στους αθλητικούς συλλόγους. Η χούντα δεν δίστασε να διαλύσει ομάδες με ιστορία, όπως η Προοδευτική, ο Εργοτέλης, ο Διαγόρας Ρόδου, η Θύελλα Πατρών, ενώ αρκετοί ποδοσφαιριστές οδηγήθηκαν στην εξορία.
Αγωνίστηκαν για τα ιδανικά τους
| ΝΙΚΟΣ ΓΟΔΑΣ (Ολυμπιακός) |
Ο παίκτης του Ολυμπιακού συνέδεσε από μικρός το όνομά του με το ποδόσφαιρο και τους κοινωνικούς αγώνες, μέσα από τις τάξεις του ΚΚΕ. Στην Κατοχή πολέμησε εναντίον των ναζί και των συνεργατών τους, φέροντας το βαθμό του λοχαγού στον επίλεκτο 5ο Λόχο Κοκκινιάς του ΕΛΑΣ, ενώ πήρε μέρος και στις μάχες του Δεκέμβρη του ΄44 ενάντια στους Άγγλους.
Μετά τη συμφωνία της Βάρκιζας, ο Νίκος Γόδας συνελήφθη και εξορίστηκε, μένοντας 3,5 χρόνια φυλακή. Ανυποχώρητος και ασυμβίβαστος, πιστός στην υπόθεση του σοσιαλισμού, δεν υπέγραψε «δήλωση μετανοίας», αν και του ζητήθηκε αρκετές φορές. Αξίζει να σημειωθεί ότι οι τότε ιδιοκτήτες του Ολυμπιακού, τη φανέλα του οποίου είχε τιμήσει ο Νίκος Γόδας, δεν έκαναν τίποτα για να τον σώσουν και στις σχετικές εκκλήσεις απαντούσαν «όπως έστρωσε, να κοιμηθεί». Τελικά το αστικό κράτος οδήγησε τον Νίκο Γόδα στο εκτελεστικό απόσπασμα στις 19 Νοέμβρη 1948, στο Λαζαρέτο της Κέρκυρας. Τελευταία του επιθυμία ήταν να πεθάνει φορώντας τη φανέλα του Ολυμπιακού.
| ΑΓΓΕΛΟΣ ΜΕΣΣΑΡΗΣ (ΠΑΟ) |
Υπήρξε από τους σπουδαιότερους παίκτες του Παναθηναϊκού και βασικό στέλεχος της «χρυσής» ομάδας του 1930, η οποία στέφθηκε αήττητη πρωταθλήτρια, με πρώτο σκόρερ τον ίδιο.
Ήταν μέλος της ΟΚΝΕ (Ομοσπονδία Κομμουνιστικών Νεολαιών Ελλάδας), όπως και πολλοί άλλοι παίκτες, και από τους πρώτους που πήραν μέρος στην Αντίσταση. Ο τότε ιδιοκτήτης του Παναθηναϊκού απαίτησε από τον παίκτη να σταματήσει να εκφράζει τις πολιτικές του πεποιθήσεις προκειμένου να συνεχίσει να είναι μέλος της ομάδας. Μετά από έντονες διαφωνίες, ο Μεσσάρης αποχώρησε από τον Παναθηναϊκό και στη συνέχεια, το 1931, σταμάτησε το ποδόσφαιρο σε ηλικία 21 ετών. Το 1932 διαγράφηκε διαπαντός από τον Παναθηναϊκό λόγω της πολιτικής του δράσης.
| ΣΠΥΡΟΣ ΚΟΝΤΟΥΛΗΣ (ΑΕΚ) |
Γεννημένος στην Κοκκινιά, έκανε σπουδαία καριέρα ως παίκτης της ΑΕΚ που κατέκτησε το πρωτάθλημα της περιόδου 1939 – 1940.
Πολέμησε στο αλβανικό μέτωπο και μετέπειτα συμμετείχε ενεργά στην Αντίσταση. Συνελήφθη από τους Γερμανούς και δολοφονήθηκε το 1944, στην προσπάθειά του να ξεφύγει από το καμιόνι που τον μετέφερε από το στρατόπεδο του Χαϊδαρίου στην Καισαριανή για να εκτελεστεί.
| ΚΩΣΤΑΣ ΛΙΑΡΟΣ (Απόλλων Καλαμαριάς) |
Ήταν σπουδαίος ποδοσφαιριστής και γενικά αθλητής, διακρίθηκε μάλιστα και στο αγώνισμα της κολύμβησης. Μέλος της ομάδας του Απόλλωνα Καλαμαριάς, που την περίοδο της Κατοχής χαρακτηρίστηκε παράδειγμα αντίστασης.
Πηγή φωτογραφίας: katiousa.gr
Ο ίδιος, ακολουθώντας το παράδειγμα του συλλόγου, πήρε μέρος στην Αντίσταση μέσα από τις γραμμές του ΕΛΑΣ, ενώ αργότερα βρέθηκε εξόριστος στη Μακρόνησο. Μετά την εξορία κλήθηκε στην Εθνική ομάδα ποδοσφαίρου, αλλά δεν πρόλαβε να παίξει, καθώς ο τότε προπονητής τον ενημέρωσε πως η κλήση έγινε «κατά λάθος» και πως η Εθνική ήταν «μόνο για τους εθνικόφρονες».
| ΠΑΝΟΣ ΑΛΕΞΑΣ (Παναιτωλικός) |
Γεννημένος στο Αγρίνιο, υπήρξε σπουδαίος παίκτης του Παναιτωλικού, κομμουνιστής, φέροντας το βαθμό του ανθυπολοχαγού του ΕΛΑΣ, ενώ ήταν μέλος του Γραφείου της Επιτροπής Πόλης Αγρινίου του ΚΚΕ.
Από τους πρωτεργάτες της λαϊκής αντίστασης κατά της τρομοκρατίας των χιτών και των ταγματασφαλιτών στην περιοχή. Συνελήφθη και εκτελέστηκε στις 31 Γενάρη 1949, με απόφαση του Έκτακτου Στρατοδικείου Μεσολογγίου. Πριν την εκτέλεσή του άφησε δύο γράμματα, ένα για τους γονείς του και ένα για τους υπόλοιπους συγγενείς. Στο πρώτο, χαρακτηριστικό είναι το κλείσιμό του, όπου τόνιζε τα εξής: «Δεν θέλω να λυπηθείτε για τον άδικο σκοτωμό μου. Σας ζητώ να συνεχίσετε τον αγώνα που εγώ άφησα μεσοστρατίς. Ζήτω το ΚΚΕ».
| ΝΙΚΟΣ ΠΟΛΥΚΡΑΤΗΣ (Ολυμπιακός Πατρών) |
Πιο γνωστός ως Καπετάν Νικήτας, ο Νίκος Πολυκράτης ήταν μέλος του ΚΚΕ και αξιωματικός του ΕΛΑΣ και του ΔΣΕ.
Όσο το επέτρεψαν οι συνθήκες ήταν ποδοσφαιριστής του Ολυμπιακού Πατρών και προπολεμικά θεωρούνταν από τους καλύτερους παίκτες του τοπικού πρωταθλήματος.
| ΑΝΔΡΕΑΣ ΜΟΥΡΑΤΗΣ (Ολυμπιακός) |
Φτωχόπαιδο ξεκίνησε να παίζει μπάλα στους χωματόδρομους δίπλα στο «Καραϊσκάκη», και μετέπειτα έκανε σπουδαία καριέρα στον Ολυμπιακό και στην Εθνική ανδρών.
Πηγή φωτογραφίας: kokkina.gr
Αντιστάθηκε ως σαλταδόρος στους Γερμανοϊταλούς κατακτητές, ενώ συμμετείχε και στην ποδοσφαιρική ομάδα της ΕΠΟΝ δίπλα στον Νίκο Γόδα, στο πλάι του οποίου πολέμησε στη Μάχη της Ηλεκτρικής. Το 1954 αποκλείστηκε από την Εθνική επειδή διεκδικούσε τις αποζημιώσεις των συμπαικτών του.
(rizospastis.gr)
Οι πανίσχυροι του Ολυμπιακού χρόνια από συστάσεώς του με δικαίωμα βέτο ήταν και παραμένουν ιστορικά γνωστοί.
Στον Πειραιά από παλαιότερους που ξέρανε μιλάγανε τα παλιότερα χρόνια για ένα σκοτεινό χώρο και άκρως αντιδραστικό για τα χρόνια εκείνα και μετά, που είχαν κάνει στραπάτσο σε πολλούς παίχτες.
Να μην θεωρείται η ομάδα του Ολυμπιακού για πολλά χρόνια και ιδιαίτερα από το 1940 του πολέμου και στον εμφύλιο και μεταεμφυλιακά εκτός των φορέων της σκληρής και μαύρης αντίδρασης και των παιχνιδιών των στοχεύσεων πλουτισμού όσων μπορούσαν στις παρυφές της ναυτιλίας.
Η εκδοχή του ποδοσφαίρου δια του Πειραιά , της μεταπολεμικής Ελληνοαμερικανιής συνεργασίας στα ναυτιλιακά συμβόλαια- δόγμα Ντιντί και ΝΙκολάου Αβραάμ-τις τραπεζικές χρηματοδοτήσεις των συμβολαίων των φορτίων, ( έτσι μεγάλωναν τα πλοία σε τάνκερς),τις προμήθειες μεσαζόντων και στις παρυφές ( με κριτήριο την σκληρή αποδεδειγμένη εθνικοφροσύνη που έπρεπε να αποδικνύεται όμως, είναι ολόκληρη ιστορική αναφορά.
Το 1948 μεσούντος του εμφυλίου και αφού είχε δρομολογηθεί από το 1946 το Ελληνοαμερικανικό Πειραιώτικο κυρίως ως αναφορά για την Ελλάδα συμβάν, ήταν αδύνατο οι πανίσχυροι ( όλοι τους ήξεραν και η ιστορία τους αναφέρει )με βέτο αποφάσεων και συγκρότησης της ομάδος ακόμα ( ποιος παίχτης θα παίξει ), ήταν λοιπόν αδύνατο να μην θέλουν να αποδείξουν την εθνικοφροσύνη ακόμα και μέσω νομιμοποίησης των εκτελέσων ή έστω υπόδειξης για εκτέλεση παιχτών αντιφρονούντων. Για τούτο και για τον παιχτη του Ολυμπιακού που εκτελέστηκε στο Βίδο Λαζαρέτο της Κέρκυρας , απάντησαν : όπως έστρωσε ας κοιμηθεί.
Η ειδική και κλειστή Πειραιώτική κάστα των παροικούντων στα Ναυτιλιακά πράγματα του Πειραιά – οι μεσάζοντες χρόνια- δεν έγιναν αναδεκτοί από ωρισμένους Έλληνες μεγάλους εφοπλιστές μεταπολεμικά και για τούτο εξηγείται και η απομακρθνσή τους από το Πειραιώτιο λιμάνι και η έγκατάσταση των ναυτιλιακών οίκων στο εξωτερικό.
Είχε προηγηθεί το ασφαλιστικό και αντασφαλιστικό όργιο των δήθεν τορπιλισμέων πλοίων μέσα στον πόλεμο σε συνδυασμό σε συνεργασία με τους Ασφαλιστές του Λονδίνου και αλλαχού επ ευκαιρία και με δήθεν προπέτασμα της δράσης των Γερμανικών υποβρυχίων στον Ατλαντικό τα έτη 1940-1944, και οι παροικούντες είχαν πάρει φόρα Εθνικοφροσύνης που προέκυψε μεταπολεμικά.
Η έκθεση δια χειρός του Αριστοτέλη Ωνάση για τα συμβαίνοντα στην ναυτιλία – που σκόπιμα για χρόνια είχε αποκρυβεί επιμελώς απ την Ελληνική πραγματικότητα αλλά και διεθνώς αλλά και ακόμα είναι κάπως μη ανακοινώσιμη πέρα από κάποιες πολύ ειδικευμένες προσπάθειες, η έκθεση λοιπόν του Α. Ωνάση αμέσως μετά τον πόλεμο ήταν και παραμένει διαφωτιστική.
Το σκληρό Περαιώτικο αντιδραστικό κύκλωμα των παροικούντων την ναυτιλία , από τότε είχε κηρύξει τον πόλεμο επ΄ονόματι υποτιμητικά :»ο Σμυρνιός» για τον Αριστοτέλη Ωνάση. Και το σκληρό αντιδραστικό αυτό κύκλωμα δεν δίσταζε να χρησιμοποιεί και την ομάδα του ποδοσφαιρικού Ολυμπιακού τα χρόνια εκείνη, ΠΟυ απ αυτό τον χώρο είχε δημιουργηθεί το 1925.
Η περίπτωση του Μαικήνα Νίκου Γουλανδρή που ανέλαβε από πάθος χόμπυ για το ποδόσφαιρο τον Ολυμπιακό την δεκαετία του 1970 αρχή και έφυγε προβληματισμένος κατά τα μέσα επικοινωνίας της εποχής είναι ενδεικτική.
Με τα χρόνια η Ομάδα του ΟΛυμπιακού ασφαλώς και κάπως ομαλοποιήθηκε και με καθαρώς αμοιγώς ποδοσφαιρικούς σκοπούς- το οικονομικό κίνητρο πάντα παραμέμει και μάλιστα ως Ανώνυμες εταιρείες οι ποδοσφαιρικές ομάδες, που εντάχθηκαν στο διεθνές πλαίσιο του επαγγελματικού όμως ( τονίζεται του επαγγελματικού για να μην βαυκαλίζονται οι φίλαθλοι και οι οπαδοί ) ποδοσφαίρου.
Η υπόθεση του Ανδρέα Μουράτη του θηριώδους και καλύτερου φορτοεκφορτωτή του λιμανιού, που ο ίδιος γέλαγε όταν άλλοι και οι νεώτεροι ποδοσφαιριστές μίλαγαν για κράμπες και κούραση, ακόμα και τα τελευταία χρόνια , είναι μια άλλη άκρως σκοτεινή υπόθεση της σκληρής αντιδραστικής κομπανίας των παροικούντων στην ναυτιλία του Πειραιά.
Ο δίκαιος σαν άνθρωπος και σκληρός μεροκαματιάρης- σήκωνε περισσότερο φορτίο στις πλάτες του απ όσο σήκωναν ωρισμένοι γερανοί τότε λέγανε οι συναδελφοί του φορτοεκφορτωτές και αρκούδα τον λέγανε περιπαιχτικά- η περίπτωση του Ανδρέα Μουράτη είναι και αυτή μια ολάκερη μεγάλη ιστορία σκληρής αντίδρασης του σκληρού Πειραιώτικου κατεστημένου υπό την μορφή του Εθνικοφρονισμού, δηλαδή της κονόμας πέριξ της ναυτιλίας.
Και ήταν τόσο ισχυρές οι παρεμβάσεις των συμφερόντων αυτών που ακόμα και την κυβέρνηση του 1954 σε αθλητικό επίπεδο εκπροσώπησης εξαρτήσανε. Πίσω από τις δήθεν αμοιβές που ζήταγε ο Μουράτης για τους συμπαίχτες του υπήρχαν τα συλλογικά θέματα που έβλεπε ως αναγκαία για να μην εκλαμβάνονται οι φορτοεκφορτωτές σαν ζώα και ελέγχονταν επιλεκτικά από ορισμένους πάτρωνες της εθνικοφροσύνης τα μεροκάματα και εκβιάζονται για το μεροκάματο οι φορτοεκφορτωτές που το διαφοροποιούσαν οι σκληροί όπως ήθελαν ανά χαμάλη ( όπως τους έλεγαν).
Οι μαρτυρίες από σύγχρονους του Ανδρέα Μουράτη εργαζόμενους στο λιμάνι για χρόνια ως φορτοεκφορτωτές είναι καταγεγραμμένες.
Ο Ανδρέας Μουράτης σύμφωνα με αφήγηση συναδέλφου του στο λιμάνι φορτοεκφορτωτή ήταν ικανός να δουλεύει ακούραστος μέρα νύχτα και στα βαρύτατα φορτία προκαλώντας τον θαυμασμό των συναδέλφων του , ήταν ευθύς άνθρωπος και δεν δίσταζε να αρπαχτεί και να ξυλοφορτώσει με την ηράκλεια δύναμη που είχε με κάθε λογής ενεργούμενο ψευτόμαγκα και θρασίμι που εισχωρούσε στην σκληρή δουλειά.
Τα ωραιότερα του ερασιτεχνικού ως τότε ποδοσφαίρου – τύγλα νάχει το επαγγελματικό μετά το 1979 και τις ΠΑΕ- έχουν γίνει στο περίφημο ευρωπαικό μάτς του Ολυμπιακού με την Άντερλεχτ Βελγίου το 1975 στο παλιό πλέον στάδιο Γ. Καραϊσκάκης με διαιτητή των Βέλγο Παλοτάυ ( εργότερα έγινε πρόεδρος της Ευρωπαϊκής ομοσπονδίας διαιτητών ή κάτι υψηλόβαθμο αντίστοιχα). Και αυτά που εξελίχτηκαν στο ημιχρόνιο του αγώνα ήταν που κατά τα μετέπειτα δημοσιεύματα αηδίασαν τον Νίκο Γουλανδρή και τα παράτησε απ τον ΟΛυμπιακό.
Το ματς επαναληπτικός αγώνας( για όσους θυμούνται το έδειχνε η ασπρόμαυρη τηλεόραση τότε ) της ήττας του Ολυμπιακού στο Βέλγιο για Ευρωπαικό θεσμό.
Ο ολυμπιακός έπρεπε νάχει κερδίσει το μάτς με τουλάχιστον 8-1 ( τουλάχιστον λόγω αποδόσεως και γκόλ που ακυρώθηκαν απ τον Παλοτάυ και πέναλτυ που δεν έδωσε ),και νάχει προκριθεί στον επόμενο γύρο. Κυριολεκτικά ποδοσφαιρικά μέσα στον αγωνιστικό χώρο είχε κονιορτοποιήσει την Άντερλεχτ και με τον αξέχαστο ποδοσφαιριστή Μιχάλη Κρητικόπουλο σε διαβολεμένη φόρμα ως σέντερ φόρ.
Όλος ο ολυμπιακός σε εκείνο το μάτς πέταγε φωτιές και παρά΄του ότι είχε ηττηθεί βαριά στο πρώτο μάτς στο Βέλγιο, εν τούτοις απ το πρώτο ημίχρονο ( 3-1 μάλλον) φαινόνταν ότι θα ισποπεδώσει την Άντερλεχτ στο β ημίχρονο, πράγμα που έγινε μέσα στον αγωνιστικό χώρο, αλλά δεν έγινε στον φωτεινό πίνακα του Καραισκάκη στο σκόρ. Και διότι ο Παλοτάυ είχε άλλη άποψη.
Το γιατί ο Παλοτάυ είχε άλλη άποψη ( να ακυρώνει τα γκόλ του Ολυμπιακού που μπαίνανε σε ρυθμό πολυβόλου και να μην δίνει πέναλτυ που πάλι γινόντανε σε ρυθμό επαναληπτικής καραμπίνας ), είναι το ωραίο ζητούμενο.
Μετά από χρόνια την δεκαετία του 2010 είχαμε τα ωραία (- τις κλειστές στραβοματιές των αμυντικών παιχτών και του τερματοφύλακα στους επιτεθέμους) που αφήνανε ως τροχονόμοι την μπάλα να μπαίνει στα δίχτυα των 7 φορές ( 7-1 χάσανε) σε ευρωπαικό μάτς για τον κορυφαίο θεσμό του Τσάμπιονς Λίνγκ!!! και το όλο σκηνικό έγινε υπό την υψηλή εποπτεία του Γάλλου προέδρου της Ευρωπαϊκής ομοσπονδίας ποδοσφαίρου ( UEFA) και παλιού παίχτη κου Μισέλ Πλατινί ( αγυιόπαις και διοικητικό του ποδοσφαίρου καμπιόνι και μάλιστα επικεφαλής της UEFA.