Διώξεις πρωτοπόρων κομμουνιστών της Λευκάδας την εποχή του Μεσοπολέμου με το «Ιδιώνυμο» του Βενιζέλου

Όπως έχουν καταγραφεί στις στήλες του «Νέου Ριζοσπάστη» και του «Ριζοσπάστη»

Στάθης Ζαβιτσάνος (Σταθιός) (αριστερά) και Κωστάκης Κοντογεώργης (Κουτσοκωστάκης)

Βρισκόμαστε στις αρχές της δεκαετίας του 1930. Το «Ιδιώνυμο», εμπνευστής του οποίου ήταν ο Ελ. Βενιζέλος, ο περιβόητος Νόμος 4229/25-7-1929 «Περί μέτρων ασφαλείας του κοινωνικού καθεστώτος και προστασίας των ελευθεριών των πολιτών», «σπάζει κόκκαλα». Ένας νόμος που αντιμετώπιζε τον κομμουνισμό ως «ειδικό αδίκημα» και προέβλεπε μια σειρά μέτρα για την καταστολή του με προφανή τελικό στόχο τη συντριβή κάθε κομμουνιστικής δράσης και φυσικά του κύριου φορέα αυτής της δράσης, του ΚΚΕ, βρίσκεται σε πλήρη εφαρμογή.

Εξόριστοι κομμουνιστές στη Φολέγανδρο

Στην τελική του διατύπωση το «Ιδιώνυμο» προέβλεπε πως «Όστις επιδιώκει την εφαρμογή ιδεών εχουσών ως έκδηλον σκοπόν τη διά βιαίων μέσων ανατροπήν του κρατούντος κοινωνικού καθεστώτος ή την απόσπασιν μέρους εκ του όλου της Επικρατείας, ή ενεργεί υπέρ της εφαρμογής αυτών προσηλυτισμόν τιμωρείται με φυλάκισιν τουλάχιστον εξι μηνών. Προς τούτοις επιβάλλεται διά της αποφάσεως και εκτοπισμός ενός μηνός μέχρι δύο ετών εις τόπον εν αυτή οριζόμενον. Μετά τας αυτάς ποινάς τιμωρείται και όστις επωφελούμενος απεργίας ή λοκ – άουτ, προκαλεί ταραχάς ή συγκρούσεις».

Χριστούγεννα του 1935 στον Αϊ Στράτη. Εξόριστοι. Στη πρώτη σειρά οι Κ. Βάρναλης, Δ. Γληνός, Χρ. Κανάκης

Στα πέντε χρόνια της εφαρμογής του -από τον Ιούλιο του 1929 ως τον Ιούνιο του 1934- δολοφονήθηκαν 37 εργάτες κι αγρότες, συνελήφθησαν περίπου 16.500 αγωνιστές και καταδικάστηκαν γύρω στις 3.000. Το νησί μας, η Λευκάδα, όπου λίγα χρόνια μετά την Οχτωβριανή Επανάσταση και την ίδρυση του ΣΕΚΕ (μετονομάστηκε το 1924 σε ΚΚΕ) είχε δημιουργηθεί ένας ικανός πυρήνας κομμουνιστών, δεν αποτέλεσε εξαίρεση. Πρωτοπόροι λευκαδίτες κομμουνιστές της εποχής εκείνης θα διωχθούν επανειλημμένα με βάση το νόμο αυτό, θα φυλακιστούν, θα εξοριστούν σε διάφορα νησιά.

Ανατρέχοντας σε παλιά φύλλα του «Ριζοσπάστη» της εποχής μαθαίνουμε:

► Τον Ιούλιο του 1933 καταδικάζεται ο πρωτοπόρος κομμουνιστής Κωστάκης ΚΟΝΤΟΓΕΩΡΓΗΣ (Κουτσοκωστάκης), αγρότης από την Εγκλουβή, σε 6½ μήνες φυλακή και 3 μήνες εξορία για προπαγάνδα, ενώ απειλούνται με εκτόπιση άλλοι πέντε εργάτες.

► Ένα μήνα αργότερα, τον Αύγουστο του 1933, σειρά θα έχουν οι επίσης πρωτοπόροι κομμουνιστές την εποχή του μεσοπολέμου στο νησί μας, ο Στάθης Ζαβιτσάνος (Σταθιός), από τον Κάβαλο, και ο Βασίλης Κανέλλος, που ήταν συνάμα και εξαιρετικός ποιητής, από την Εγκλουβή. Θα καταδικαστεί ο καθένας «επί παραβάσει του Ιδιώνυμου» σε ένα χρόνο φυλακή και ένα χρόνο εξορία στον Αϊ Στράτη.

Με την αναγγελία της ποινής από τους δικαστές επεισόδια θα δημιουργηθούν στην αίθουσα του δικαστηρίου από τους 200 περίπου εργάτες και αγρότες που παρακολουθούν τη δίκη. Δύο από αυτούς θα δικαστούν ο καθένας σε τρία χρόνια φυλακή για εξύβριση, ενώ ένας άλλος θα οδηγηθεί κι αυτός στο αυτόφωρο και θα καταδικαστεί σε έξι μήνες φυλάκιση.

► Έναν άλλο πρωτοπόρο κομμουνιστή, από τους στυλοβάτες της οργάνωσης του ΚΚΕ στην Λευκάδα, τον Βασίλη Φίλιππα (Τάμπανο), ο οποίος εκτελέστηκε μαζί με τους 200 την Πρωτομαγιά του 1944 στο Σκοπευτήριο της Καισαριανής, τον βρίσκουμε το Φλεβάρη του 1934 να είναι ήδη εξόριστος στην Φολέγανδρο, επίσης με την κατηγορία ότι έκανε προπαγάνδα.

Όλο αυτό το διάστημα η συμπαράσταση της τοπικής κοινωνίας στους εξόριστους είναι αμέριστη, ενώ στα πάγια αιτήματα του λαϊκού κινήματος είναι κατάπαυση της τρομοκρατίας και η χορήγηση αμνηστίας στους κομμουνιστές κρατούμενους.

Το Μάη του 1934 σύσκεψη αγροτών από την περιοχή του Αλεξάνδρου αφού προσχωρεί στο Πανελλαδικό Αντιφασιστικό Συνέδριο που είχε φτιαχτεί ενάντια στην φασιστική απειλή (λίγο νωρίτερα είχε προσχωρήσει και το κόκκινο συμβούλιο Εγκλουβής που είχε εκλεγεί με το «Ενιαίο Μέτωπο Εργατών – Αγροτών» στις κοινοτικές εκλογές της 11ης Φλεβάρη 1934), στέλνουν 100 δραχμές σαν πρώτη δόση στην κολεχτίβα Φολέγανδρου για την ενίσχυση των φυλακισμένων αγωνιστών, με την υπόσχεση ότι θα συνεχίσουν την ενίσχυση με δουλειά που θα κάνουν στα αμπέλια.

Τον Απρίλη του 1934, λίγες μέρες μετά την σύγκλιση του 5ου Συνεδρίου του ΚΚΕ (αλλού διαβάζουμε ότι αυτό έγινε τον Μάη του 1934) που καλούσε «την εργατική τάξη και όλους τους εργαζόμενους στον αγώνα ενάντια στο φασισμό, τη συντριβή της φασιστικής διχτατορίας, που ετοιμάζουν πυρετώδικα οι εκμεταλλευτές» και ενάντια «στον πόλεμο που χτυπά απειλητικά τις πόρτες μας», βρίσκουμε τον διακινητή του «Ριζοσπάστη» στην Λευκάδα, τον Ανδρέα Λαυράνο, να καλεί στην άμιλλα που είχε εξαγγελθεί για την διάδοση του περιοδικού «Αντιφασίστας» την οργάνωση της Πρέβεζας για 100 φύλλα.

Αξίζει να αναφερθεί ότι στις βουλευτικές εκλογές της 5ης Μάρτη 1933 το ΚΚΕ με το «Ενιαίο Μέτωπο Εργατών-Αγροτών» είχε αυξήσει τις δυνάμεις του στην Λευκάδα. Υποψήφιος του ΕΜΕΑ ήταν ο Ευάγγελος Χαλικιάς.

Εκλογική επιτροπή εκλέγεται στην Λευκάδα, ενώ μεγάλη συγκέντρωση πραγματοποιείται στην Εγκλουβή όπου για τις ανάγκες του εκλογικού εράνου, που φαίνεται γενικά να έχει μείνει πίσω σε πανελλαδικό επίπεδο, «μια συντρόφισσα έδωσε τον αρραβώνα της που πουλήθηκε 200 δραχμές».

Ενώ ένα περίπου χρόνο αργότερα, στις δημοτικές (κοινοτικές) εκλογές της 11ης Φλεβάρη του 1934, που ήταν και οι τελευταίες αυτοδιοικητικές εκλογές που έγιναν στην Ελλάδα πριν από την έναρξη του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, καθόσον μεσολάβησε η δικτατορία της 4ης Αυγούστου 1936 που διόριζε τα κοινοτικά συμβούλια, το ΚΚΕ με το «Ενιαίο Μέτωπο Εργατών-Αγροτών» θα πλειοψηφήσει σε δύο χωριά της Λευκάδας, τους Σφακιώτες και την Εγκλουβή, όπου θα εκλεγούν κόκκινα συμβούλια, ενώ θα αυξήσει σημαντικά τις δυνάμεις του στην Καρυά, όπου πήρε 135 ψήφους σε σύνολο 550, και στον Αλέξανδρο.

Λίγο αργότερα το κόκκινο συμβούλιο Εγκλουβής θα προσχωρήσει, στο Αντιφασιστικό Μέτωπο (Συνέδριο), όπου συμμετείχαν μαζί με την Ενωτική Γενική Συνομοσπονδία Εργατών Ελλάδας και όλα τα τμήματά της (Ομοσπονδίες, Ενωτικά Εργατικά Κέντρα και σωματεία), υπαλληλικές, επαγγελματικές, κοινωνικές και πολιτικές οργανώσεις, ενώ την 1η Μάη του 1934 θα γιορταστεί στην Εγκλουβή η Εργατική Πρωτομαγιά. Την ανταπόκριση στον «Ριζοσπάστη» υπογράφει ο αναφερόμενος πιο πάνω Κωστάκης Κοντογιώργης (Κουτσοκωστάκης).

Στις 23 Γενάρη του 1936, τρεις μέρες πριν τις βουλευτικές εκλογές της 26ης Γενάρη 1936, η μεγάλη προεκλογική συγκέντρωση του Παλλαϊκού Μετώπου (εκλογικού συνδυασμού του ΚΚΕ) που έγινε στην Καρυά στέλνει «χαιρετιστήριο στον σ. Ζαχαριάδη και ζητά την αμνηστεία του».

Στις εκλογές αυτές που έγιναν με το σύστημα της απλής αναλογικής εκλέχτηκαν με το Παλλαϊκό Μέτωπο 15 βουλευτές: Νεφελούδης Βασίλειος (Αθηνών), Γληνός Δημήτριος (Αθηνών), Μανωλέας Μανώλης (Πειραιώς), Σκλάβαινας Στυλιανός (Θεσσαλονίκης), Σινάκος Μιχαήλ (Θεσσαλονίκης), Βερβέρης Βασίλειος (Ροδόπης), Θέος Κωνσταντίνος (Δράμας), Παρτσαλίδης Δημήτριος (Καβάλας), Παπαδόπουλος Φιλοκτήμων (Κοζάνης), Πορφυρογέννης Μιλτιάδης (Λαρίσης), Ιωαννίδης Ιωάννης (Λαρίσης), Μενύχτας Διονύσιος (Σερρών), Σιάντος Γεώργιος (Τρικάλων), Τζήμας Ανδρέας (Φλωρίνης), Τυρίμος Μιχάλης (Λέσβου).