Μέρες που ΄ναι… να θυμόμαστε – Η Μάννα

Κι εφέτος η πρωτοχρονιά στη φυλακή με βρίσκει κι άδειο κανίσκι ειν΄ η καρδιά και μαύροι γύρω μου ίσκιοι. Κι έτσι καθώς σε σκέφτομαι χαρά που μού ΄χεις λείψει μου σιγοτραγουδά η βροχή του σύννεφου τη θλίψη. Μην καρτεράτε να λυγίσουμε μήτε για μια στιγμή μητ΄ όσο στην κακοκαιριά λυγάει το κυπαρίσσι έχουμε τη ζωή πολύ, πάρα πολύ αγαπήσει.

ΑΝΤΙΛΑΛΟΙ ΤΗΣ ΠΑΛΗΣ – Η ΜΑΝΝΑ
(Απ΄ τον Άη – Στράτη)

«… Και τώρα, αγαπητέ αδερφέ, μη στεναχωρηθείς. Αυτό το νέο τ΄ άφησα τελευταίο… Δεν ήξερα πως να στο πω για να μη σε πικράνω. Ωστόσο έπρεπε να το μάθεις… Η Μάννα μας από μήνες τώρα έπαθε έναν ψυχικό κλονισμό εξ αιτίας σου. Μη στεναχωρηθείς όμως. Τι να κάνουμε; Η πικρή ζωή στα χρόνια μας τέτοια είναι. Ένα ποτήρι φαρμάκι μας πέφτει, θα το πιούμε. Άλλωστε γέρασε πια. Έτσι θα γεράσουμε όλοι μας, αν προλάβουμε να γεράσουμε κιόλας…

Λοιπόν από μήνες τώρα σ΄ αναζητούσε. Την παρηγορούσαμε: «Θάρθει μάννα… Μη κάνεις έτσι…». Μας κυττούσε παράξενα. Μας έλεγε να της διαβάζουμε τα γράμματά σου. Σταμάτησε να κλαίει πια. Όμως τα μάτια της σ΄ αποζητούσαν πάντα. Άνοιγε τις κάμαρες του σπιτιού και φώναζε τ΄ όνομά σου. Ύστερα πιλάτευε τα παιδιά μου μόλις γυρνούσαν από το σχολείο: «… Δεν τον είδατε το θείο σας; Ψέματα λέτε… Αφού σας κρατούσε στο δρόμο απ΄ το χεράκι… Αφού σας αγόρασε καραμέλλες…». Εκείνα στην αρχή τρομάξανε. Τα μάτια της πια πήρανε μια παράξενη θωριά. Έγιναν πολύ τραγικά, πολύ πονεμένα: «Τέτοιoν καλό αδελφό -μούπε μια μέρα κλαίγοντας- τον έχεις έξω από την πόρτα και ζητιανεύει… Δεν ντρέπεσαι σύ;». Προσπάθησα να την πείσω, να της θυμίσω πως λείπεις, πως είσαι αυτού που είσαι. Τίποτα. «Ήρθε λέει, και τον έδιωξες και τον παράδωκες στον Πόντιο Πιλάτο». Το σπίτι αναταράχτηκε στην αρχή. Άνοιγε το παραθύρι και φώναζε δυνατά τ΄ όνομά σου και σε καλούσε, που έχει, λέει, ζεστό φαγάκι για να φας και ζεστά ρουχάκια να ντυθείς…

Στην πρώτη σειρά, δεύτερος από αριστερά, ο Στάθης Ζαβιτσάνος (Σταθιός) εξόριστος στον Άη Στράτη

Τι να σου πω αδερφέ μου;… Σπάραζε η καρδιά τ΄ ανθρώπου. Θυμάσαι τι καθάριο, λαγαρό, μυαλό είχε η μάννα μας… Τι ομορφιά στην ψυχή της. Πάει πια… Έσβησε το λογικό της. Χάθηκε σαν άνθρωπος που σκέφτεται. Τι να στεναχωρηθείς; Σάμπως φταις εσύ;

Τη βάζαμε στο τραπέζι να φάει. Έκανε το σταυρό της, έπαιρνε μια μπουκιά ψωμί κι΄ ύστερα έπαιρνε το πιάτο, το ψωμί, το πηρούνι και έφευγε: «Αυτά εγώ θα δώσω στο παιδί μου… Κανένας δεν τ΄ αγαπάει πια… Ντροπή!» Όσο περνούσαν οι μέρες άρχισε να μη γνωρίζει τα πρόσωπα πια. Να φωνάζει ώρες ολόκληρες τ΄ όνομά σου στις σκάλες, στις κάμαρες, στο υπόγειο, στην ταράτσα, στο δρόμο.

Προχτές ντύθηκε, συγυρίστηκε και ξεπόρτισε. Τα παιδιά την πήραν από πίσω: «Που πας γιαγιά;». «Πάω νάβρω το παιδί μου… Τι θα τ΄ αφήσω να πεθάνει;» Κι΄ έτρεχε στους δρόμους και ρωτούσε τους διαβάτες μήπως σε είδαν και από ποιο στενό έκανες… Από τότε έβγαινε κάθε μέρα και πάντα ρωτούσε κι΄ ο κόσμος όλος σπάραζε, άλλος γελούσε. Ώσπου τέλος ο φίλος σου… της είπε πως ο ίδιος είναι ο γυιός της. Τον κοίταξε καλά-καλά με προσοχή, έμπηξε ένα σπαρακτικό κλάμα, τον αγκάλισε και τον φιλούσε σαν τρελλή… Είναι κι΄ αυτό μια λύση αγαπημένε μου αδελφέ.

Από τότε δεν υπάρχεις πια εσύ. Βρήκε το παιδί της εδώ… Μια νύχτα μονάχα τη βλέπουμε. Τη μέρα την περνάει πότε στο σπίτι του, πότε στο μαγαζί του… Τον χαίρεται, τον χαϊδεύει, του φιλεί τα χέρια και κλαίει, κλαίει απαρηγόρητα που τόσα χρόνια δεν μπορούσε λέει, να κανακέψει το παιδί της… Αδερφέ μου, φαίνεται πως δεν θα πάει πολύ ακόμα, όλο και θαμπώνει η ματιά της, όλο και σβήνει… Μη το πάρεις δα και πολύ βαθειά… Γριά είναι… Και στο κάτω-κάτω μια και σε βρήκε… θα πεθάνει ευτυχισμένη…».

Αυτά, λέει το γράμμα. Αυτός πάλι εδώ ώρες-ώρες αγναντεύει το πέλαγος σα να το σκίζει με τα μάτια του… Μάννα είναι βλέπεις…

ΝΙΚΟΣ ΓΛΑΥΚΟΣ*
___________________________

*Το «Νίκος Γλαύκος» ήταν ένα από τα ψευδώνυμα που χρησιμοποίησε ο αγωνιστής, χρονογράφος και συγγραφέας, Νίκος Παπαπερικλής. Εκτός από το ψευδώνυμο «Φιλικός», με το οποίο υπέγραφε το χρονογράφημα στο μεταπολιτευτικό «Ρ», υπέγραφε κείμενά του και με διάφορα ψευδώνυμα. Λ.χ. «Νίκος Γλαύκος» στα χρόνια της Εθνικής Αντίστασης και του Εμφυλίου, «Ειρηνικός» στην προδικτατορική «Αυγή» και «Ορέστης» στη «Φωνή της Αλήθειας» στη διάρκεια της χούντας.

Μακρόνησος 1950. Διακρίνονται από αριστερά: Ο ηθοποιός Γ. Γιολδάσης, ο λογοτέχνης Μενέλαος Λουντέμης, ο ιστορικός Δημήτρης Φωτιάδης, ο ηθοποιός Μάνος Κατράκης, ο ηθοποιός Τζαβαλάς Καρούσος, ο λογοτέχνης Νίκος Παπαπερικλής, ο Γιάννης Ιμβριώτης και ο ηθοποιός Κώστας Ματσακάς (Πηγή: erodotos.wordpress.com)

___________________________

Υποθέτουμε ότι το δημοσίευμα είναι από την εφημερίδα «Αυγή». Το γράμμα στάλθηκε, από τον αδελφό του, στον παλαίμαχο Λευκαδίτη κομμουνιστή Στάθη Ζαβιτσάνο (Σταθιό), που ήταν την εποχή εκείνη εξόριστος στον Άη Στράτη.

Ο «Σταθιός» υπήρξε μια θρυλική φυσιογνωμία του κομμουνιστικού κινήματος στον τόπο μας. Γεννήθηκε το 1899 στον Κάβαλο Λευκάδας. Νέος ακόμη δραστηριοποιήθηκε στο εργατικό κίνημα της χώρας μας μέσα από το Κομμουνιστικό Κόμμα Ελλάδας, στο οποίο οργανώθηκε το 1919, σε ηλικία 20 μόλις χρόνων. Το 1921 καταδικάστηκε σε πέντε χρόνια φυλακή από το στρατοδικείο Καβάλας για διάδοση κομμουνιστικών ιδεών στο Μικρασιατικό μέτωπο.

Μετά την αποφυλάκισή του επιστρέφει στη Λευκάδα όπου μαζί με άλλους πρωτοπόρους αγωνιστές οργανώνει τον πρώτο πυρήνα του ΚΚΕ και της Εργατικής Βοήθειας στο νησί. Το 1932 καταδικάζεται σε εξάμηνη φυλάκιση για προσηλυτισμό και το 1933 εκτοπίζεται με βάση το ιδιώνυμο -νόμος «περί μέτρων ασφαλείας του κοινωνικού καθεστώτος και προστασίας των ελευθεριών» που είχε ψηφιστεί μετά από πρόταση της κυβέρνησης Βενιζέλου- για 2 χρόνια στην Φολέγανδρο (δες περισσότερα εδώ).

Το 1935 συλλαμβάνεται και προφυλακίζεται μαζί με άλλους σαν ένας από τους πρωτεργάτες της αγροτικής εξέγερσης των κρασοπαραγωγών (δες περισσότερα εδώ) και αποφυλακίζεται μετά από εξάμηνο και ύστερα από αγώνες του ίδιου του λευκαδίτικου λαού και των συνδικαλιστικών του οργανώσεων.

Το 1936 συλλαμβάνεται από την μεταξική δικτατορία για παράνομη δράση και εκτοπίζεται ξανά στη Φολέγανδρο, απ΄ όπου δραπέτευσε μαζί με άλλους το 1941 και επιστρέφει στην Λευκάδα το Μάη του ίδιου έτους. Ιδρύει τον πρώτο κομματικό πυρήνα με τους Ζώη Κουτσαύτη, Γεράσιμο Γ. Θερμό, Στράτο Τσέγιο και Βαγγέλη Λεκατσά. Ανασυγκροτεί την κομματική οργάνωση της Λευκάδας, με κομματικούς πυρήνες στα κυριότερα χωριά και με τα καθοδηγητικά όργανα, την αχτιδική επιτροπή και αργότερα και τις υπαχτίδες. Στο διάστημα της ιταλογερμανικής κατοχής συνεχίζει τη δράση του από τις γραμμές του απελευθερωτικού κινήματος.

Με την απελευθέρωση συλλαμβάνεται στη Λευκάδα και με την κατηγορία του δήθεν παρανόμου εράνου καταδικάζεται σε φυλάκιση ενός χρόνου. Μετά την αποφυλάκισή του συνέχεια εκτοπίζεται στην Ικαρία, Μακρόνησο, Αη-Στράτη, απ΄ όπου το 1959 μετεκτοπίζεται στην Αθήνα.

Οι αλλεπάλληλες διώξεις και κακουχίες είχαν σαν αποτέλεσμα να υποσκάψουν ανεπανόρθωτα την υγεία του. Πήγε για ιατρικές εξετάσεις και θεραπεία στη Βουδαπέστη της σοσιαλιστικής τότε Ουγγαρίας, όπου και πέθανε το 1965.

Η ΚΗΔΕΙΑ ΤΟΥ ΠΑΛΑΙΜΑΧΟΥ ΑΓΩΝΙΣΤΗ ΣΤΑΘΙΟΥ ΖΑΒΙΤΣΑΝΟΥ

«Την περασμένη Τετάρτη έγινε στη Λευκάδα η κηδεία του παλαίμαχου αγωνιστή Σταθιού Ζαβιτσάνου. Ο νεκρός μετεφέρθη αεροπορικώς από τη Βουδαπάστη, έφθασε στην Αθήνα την Τρίτη το μεσημέρι και μετεφέρθη στη Λευκάδα για να ενταφιασθή στην πατρική γη.

Στην εκκλησία όπου εναπετέθη, το πρωί της Τετάρτης μπροστά από το φέρετρο παρήλασε πλήθος λαού που ησπάζετο τον νεκρό με πραγματική αγάπη. Στις 3 το απόγευμα έγινε η κηδεία την οποία παρηκολούθησαν χιλιάδες λαού. Ο λευκαδίτικος λαός ετίμησε τον Σταθιό Ζαβιτσάνο σ΄ ένα πραγματικό λαϊκό προσκύνημα.

Πολλοί στέφανοι κατετέθησαν από την ΕΔΑ Αθήνας, την Ν.Ε. Λευκάδος και πολλούς φίλους του μεταστάντος. Με επικεφαλής τη φιλαρμονική Λευκάδος, η οποία επαιάνιζε πένθιμα εμβατήρια, η κηδεία ξεκίνησε από την παραλία, διέσχισε την κεντρική οδό Ευσταθίου Ζάκκα και κατέληξε στην μητρόπολη όπου εψάλη η επιμνημόσυνος δέηση, μετά την οποία ο βουλευτής της ΕΔΑ κ. Ξ. Γρηγόρης, αποτίοντας φόρον τιμής στο σεμνό αγωνιστή, απέδωσε εκ μέρους του κόμματος της ΕΔΑ τον τελευταίο χαιρετισμό στον νεκρό.

Τους αγώνες του νεκρού αγωνιστή ιστόρησαν με πολλή ευφράδεια και συγκίνησι ο τυφλός Λευκαδίτης δικηγόρος κ. Ζώης Κουτσαύτης και ο ποιητής Κανέλλος, επίσης δύο νεολαίοι στάθηκαν ιδιαίτερα στη σεμνή μορφή του λαϊκού αγωνιστή και τόνισαν ότι το παράδειγμά του πρέπει να γίνη υποθήκη για την νεολαία στος αγώνες της για τη δημοκρατία και την ελευθερία.»

(Οι φωτογραφίες που ακολουθούν, εκτός της δεύτερης στη σειρά που είναι στον Γοργοπόταμο, είναι από την πάνδημη κηδεία του Σταθιού στη Λευκάδα – Στην τελευταία στη σειρά, μέσα στην εκκλησιά, αναγνωρίσαμε, χωρίς να μπορούμε να το πούμε με απόλυτη σιγουριά, τον Κολυβιάτη Φώτη Κατσαρό – Καραγιάννη).