Το Αρχαιολογικό Μουσείο Λευκάδας

Είσοδος Αρχαιολογικού Μουσείου Λευκάδας.

Της Αγγέλικα Ντούζουγλη, Αρχαιολόγου Το Αρχαιολογικό Μουσείο Λευκάδας, χάρη στην ευγενική προσφορά του Δήμου Λευκαδίων, στεγάζεται στο νεόδμητο οικοδόμημα του Πολιτιστικού Κέντρου του Δήμου. Τα ευρήματα που παρουσιάζονται στις αίθουσες του Μουσείου καλύπτουν μια μεγάλη χρονολογική περίοδο από την Παλαιολιθική εποχή έως τους ύστερους ρωμαϊκούς χρόνους.

Πυριτολιθικά τέχνεργα Μέσης Παλαιολιθικής Εποχής (Αίθουσα Δ).

Η πρωιμότερη κατοίκηση της Λευκάδας τοποθετείται στη Μέση παλαιολιθική εποχή (200.000 έως 35.000 χρόνια). Εργαλειακά σύνολα από πυριτόλιθο, κατασκευασμένα σύμφωνα με την τεχνική Λεβαλουά (Levallois), κατάλοιπα ομάδων κυνηγών-τροφοσυλλεκτών, εντοπίζονται σε διάφορες θέσεις του νησιού από τα πεδινά παράλια έως τα ορεινά υψίπεδα.

Η παρουσία του ανθρώπου στο νησί συνεχίζεται και κατά τη Νεολιθική εποχή (6800 – 3200 π.Χ.). Οι γνώσεις μας γι΄ αυτή την περίοδο στη Λευκάδα βασίζονται σε δεδομένα από σπήλαια, και κυρίως από τις ανασκαφές του Γουλιέλμου Νταίρπφελντ (Wilhelm Dörpfeld) στη Χοιροσπηλιά. Οι ρυθμοί της κεραμικής που αντιπροσωπεύονται στη Χοιροσπηλιά οδηγούν στην υπόθεση ότι οι πρώτοι έποικοι έφθασαν στο νησί στα τέλη της Αρχαιότερης Νεολιθικής περιόδου (περ. 5900 π.Χ.), προερχόμενοι πιθανώς από τη νοτιοβαλκανική ενδοχώρα. Από την περίοδο αυτή και ως το τέλος της Νεολιθικής εποχής, στην κεραμική της Χοιροσπηλιάς και άλλων θέσεων διαπιστώνεται η ανάπτυξη και διατήρηση ζωηρών επαφών με την απέναντι ακτή της Αιτωλοακαρνανίας και με τη νότια Ελλάδα.

Οι γνώσεις μας για την Εποχή του Χαλκού στη Λευκάδα (3200 – 1100 π.Χ.) βασίζονται κατά κύριο λόγο στις έρευνες του Γουλιέλμου Νταίρπφελντ, ο οποίος στις αρχές του αιώνα πραγματοποίησε ανασκαφικές έρευνες σε διάφορες θέσεις του νησιού κατά την προσπάθειά του να τεκμηριώσει και με αρχαιολογικά δεδομένα τη θεωρία του, σύμφωνα με την οποία η Λευκάδα πρέπει να ταυτιστεί με την ομηρική Ιθάκη και όχι το σημερινό νησί της Ιθάκης. Στην περιοχή του Στενού, νότια του Νυδριού, ανέσκαψε νεκροταφείο με πλούσια κτερίσματα και οικιστικά κατάλοιπα ενός ακμαίου οικισμού της Πρώιμης Εποχής του Χαλκού (περ. 2700 – 2300 π.Χ.). Ταφικά ευρήματα από τους πρόποδες του Σκάρου και από την περιοχή επίσης του στενού πιστοποιούν τη συνέχιση της ανθρώπινης παρουσίας και δραστηριότητας κατά τη Μεσοελλαδική εποχή (2000 – 1550 π.Χ.). Οι μαρτυρίες για την Υστεροελλαδική ή Μυκηναϊκή περίοδο, εποχή των ομηρικών ηρώων, παραμένουν έως σήμερα πενιχρότατες στη Λευκάδα.

Αίθουσα Γ, αφιερωμένη στα ταφικά έθιμα της αρχαίας Λευκάδας.

Σύμφωνα με ορισμένους αρχαίους συγγραφείς, η ονομασία της Λευκάδας κατά τους ιστορικούς χρόνους οφείλεται στο νοτιότερο ακρωτήρι της, τον Λευκάτα, το οποίο πήρε το όνομά του από το λευκό χρώμα των βράχων, ή από έναν σύντροφο του Οδυσσέα, τον Λεύκο. Η περίοδος από το τέλος της Εποχής του Χαλκού έως το τελευταίο τέταρτο του 7ου αι. π.Χ. (1100 – 625 π.Χ.) χαρακτηρίζεται ως σκοτεινή περίοδος για τη Λευκάδα, διότι απουσιάζουν παντελώς οι φιλολογικές μαρτυρίες, ενώ είναι ελάχιστα τα αρχαιολογικά δεδομένα. Γύρω στα τέλη του 7ου αι. π.Χ. οι Κορίνθιοι καταλαμβάνουν και εποικίζουν την Νήρικο, παλαιά πρωτεύουσα του νησιού, η οποία ήταν κτισμένη επάνω στις πλαγιές της λοφοσειράς του Κούλμου. Έκτοτε η ονομασία του νησιού -Λευκάς- επικρατεί και ως ονομασία της πόλης-κράτους που ίδρυσαν οι Κορίνθιοι. Κατά τη διάρκεια του 5ου αι. π.Χ. η Λευκάδα βρίσκεται σε ακμή και συμμετέχει ενεργά στους Περσικούς Πολέμους και στον εμφύλιο Πελοποννησιακό πόλεμο στο πλευρό της μητρόπολης Κορίνθου. Μετά τη μάχη της Χαιρώνιας, το 338 π.Χ., η Λευκάδα καταλαμβάνεται από το βασιλιά της Μακεδονίας Φίλιππο Β΄ και παραχωρείται στην Ηπειρωτική Συμμαχία. Μετά τον θάνατο του βασιλιά της Ηπείρου Πύρρου (272 π.Χ.), η Λευκάδα γίνεται ανεξάρτητη και μαζί με άλλες πόλεις της Ακαρνανίας προσχωρεί στην Ακαρνανική Ομοσπονδία (το Κοινό των Ακαρνάνων), της οποίας γίνεται και πρωτεύουσα. Το 197 π.Χ. η Λευκάδα καταλαμβάνεται από τους Ρωμαίους, και από το 196 π.Χ. καθίσταται και πάλι, με την έγκριση της Ρώμης, μέλος του Κοινού των Ακαρνάνων. Μετά την ήττα του τελευταίου βασιλιά της Μακεδονίας Περσέα το 168 π.Χ. στην Πύδνα της Πιερίας, η Λευκάδα αποσπάται από την Ακαρνανική Ομοσπονδία και διατηρεί μια σκιώδη πολιτική αυτοτέλεια. Με την ίδρυση της Νικόπολης ένα μεγάλο μέρος των κατοίκων αναγκάζονται να εγκατασταθούν ως έποικοι στην πόλη αυτή. Τα ελάχιστα αρχαιολογικά δεδομένα μαρτυρούν τη συνέχιση της ανθρώπινης παρουσίας στο νησί κατά τους αυτοκρατορικούς χρόνους έως και τον 3ο αι. μ.Χ. Έκτοτε η Λευκάδα αρχίζει να παρακμάζει και οι φιλολογικές μαρτυρίες σιωπούν έως τον 9ο αι. μ.Χ.

Στην αίθουσα αυτή εκτίθενται ευρήματα από τον δημόσιο και ιδιωτικό βίο των κατοίκων του νησιού στους ιστορικούς χρόνους. Συγκεκριμένα, τα ευρήματα καλύπτουν τις εξής θεματικές ενότητες: Τοπογραφία της αρχαίας πόλης, ιδιωτικές Κατοικίες, Άρτος, Ελιά-Λάδι, Οίνος, Εμπόριο, Νομισματοκοπία, Αλιεία, Υφαντική, Μουσική. Στην ενότητα της Μουσικής ενδιαφέρουν τα χάλκινα κλειδιά αυλών που βρέθηκαν ως κτερίσματα σε αρχαίους τάφους. Στην ίδια προθήκη παρουσιάζεται ένα χελώνιο και οστέινα κλειδιά αρχαίας λύρας, μαζί με αναπαράσταση λύρας (έργο του καλλιτέχνη Γ. Πολύζου).

Κύκλιος χορός γυναικείων μορφών (νυμφών) με αυλητή στο κέντρο. Αρχαϊκών χρόνων (Αίθουσα Α).

Σφραγιδόλιθος, ύστερων κλασικών χρόνων, από χαλκηδόνιο λίθο με παράσταση της αρπαγής της Ευρώπης από τον Δία μεταμορφωμένον σε ταύρο (Αίθουσα Β).

Η αίθουσα αυτή είναι αφιερωμένη στις θεότητες της αρχαίας Λευκάδας. Τα σχετικά κείμενα των αρχαίων φιλολογικών μαρτυριών συνοδεύουν διάφορα πήλινα ειδώλια και πλακίδια που παριστάνουν θεότητες. Ένας σφραγιδόλιθος των ύστερων κλασικών χρόνων, από χαλκηδόνιο λίθο, παριστάνει την αρπαγή της Ευρώπης από τον Δία μεταμορφωμένον σε ταύρο.

Η αίθουσα αυτή είναι αφιερωμένη στα ταφικά έθιμα της αρχαίας Λευκάδας.

Εκτίθενται επιλεκτικά επιτύμβιες στήλες, λίθινες τεφροδόχοι, κάλπες και διάφορα κτερίσματα από τις ανασκαφές της ΙΒ΄ ΕΠΚΑ στο βόρειο και το νότιο νεκροταφείο της αρχαίας πόλης. Την έκθεση συμπληρώνει η αναπαράσταση τμήματος αρχαίου νεκροταφείου.

Στην αίθουσα αυτή, αφιερωμένη στη μνήμη του μεγάλου φιλέλληνα αρχαιολόγου Wilhelm Dörpfeld, παρουσιάζονται αρχαιότητες των προϊστορικών χρόνων. Από τα λίθινα εργαλεία της Μέσης παλαιολιθικής εποχής ενδιαφέρον παρουσιάζουν οι αιχμές ακοντίων και ένας ημιτελής χειροπέλεκυς Αχελαίας τεχνολογίας. Στην ενότητα της Νεολιθικής εποχής εκτίθενται αγγεία και όστρακα διαφόρων ρυθμών κεραμικής, πήλινα ειδώλια και διάφορα λίθινα εργαλεία (πελέκεις, αιχμές βελών, φολίδες και λεπίδες, στελέχη δρεπανιών κ.ά.). Στην ενότητα της Εποχής του Χαλκού περιλαμβάνονται χάλκινα εργαλεία και όπλα, αγγεία, λίθινα εργαλεία, καθώς και αναπαραστάσεις κοσμημάτων από τους περίφημους τύμβους της Πρωτοελλαδικής περιόδου στο Στενό Νυδριού, και ακόμη ευρήματα από τους τάφους της Μεσοελλαδικής περιόδου.

Πήλινο ειδώλιο Νεώτερης Νεολιθικής εποχής (Αίθουσα Δ).

Πηγή: ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΑ & ΤΕΧΝΕΣ, Τεύχος 76 (Σεπτέμβριος 2000), Σελ. 95 – 97