Ιριδίζοντα σύννεφα στην ατμόσφαιρα του Αρη

Κοντινό πλάνο μερικών από τις πέτρες που μελέτησε το «Perseverance», παίρνοντας και αρκετές πολύ πιο κοντινές απ΄ αυτήν φωτογραφίες, όπου διακρίνονται ακόμη και οι κόκκοι της άμμου – Ομάδα βράχων σε πεδίο άμμου, που εξερεύνησε το «Perseverance»

Oι συννεφιασμένες μέρες είναι σπάνιες στον Άρη, λόγω της πολύ αραιής και ξηρής ατμόσφαιρας του πλανήτη. Τα σύννεφα εμφανίζονται συνήθως στον ισημερινό του την πιο κρύα περίοδο του έτους, όταν ο Άρης βρίσκεται πιο μακριά από τον Ήλιο, στην ελλειπτική τροχιά του. Αλλά πριν από ένα αρειανό έτος (δύο γήινα), οι επιστήμονες παρατήρησαν νέφη να σχηματίζονται νωρίτερα από το αναμενόμενο στον ουρανό πάνω από το σημείο όπου βρισκόταν το ρόβερ «Curiosity» της NASA. Έτσι φέτος ήταν προετοιμασμένοι, ώστε να καταγράψουν με τις κάμερες της συσκευής αυτά τα «πρώιμα» σύννεφα, από τη στιγμή που πρωτοεμφανίστηκαν προς το τέλος του Γενάρη. Το αποτέλεσμα ήταν φωτογραφίες από ελαφρώς θυσσανοειδείς τούφες αραιών νεφών, αποτελούμενων από παγοκρυστάλλους, που σκέδαζαν το φως του ήλιου ο οποίος έδυε και ορισμένες απ΄ αυτές λαμπύριζαν με ιριδίζοντα χρώματα.

Εκτός από καταγραφές εντυπωσιακών φαινομένων, αυτές οι φωτογραφίες βοηθούν τους επιστήμονες να καταλάβουν τον μηχανισμό σχηματισμού νεφών στον Άρη, αλλά και γιατί τα συγκεκριμένα είναι διαφορετικά από τα άλλα που έχουν παρατηρηθεί. Τα πρώιμα σύννεφα σχηματίζονται σε ύψος μεγαλύτερο από το τυπικό. Τα συνήθη αρειανά νέφη κινούνται σε ύψος όχι μεγαλύτερο των 60 χιλιομέτρων και αποτελούνται από παγοκρυστάλλους νερού. Αλλά τα σύννεφα που φωτογράφισε το «Curiosity» ήταν σε μεγαλύτερο ύψος, εκεί που η θερμοκρασία είναι ακόμη πιο χαμηλή, τόσο χαμηλή, ώστε το διοξείδιο του άνθρακα να στερεοποιείται και να σχηματίζει κρυστάλλους ξηρού πάγου. Χρειάζεται περισσότερη ανάλυση, ώστε να προσδιοριστεί το ύψος των νεφών και να μπορέσουν οι επιστήμονες να καταλήξουν ποιες από τις φωτογραφίες δείχνουν σύννεφα συνήθων παγοκρυστάλλων και ποιες σύννεφα κρυστάλλων ξηρού πάγου.

Η δομή των αρειανών νεφών φαίνεται καλύτερα στις ασπρόμαυρες φωτογραφίες από τις κάμερες πλοήγησης του «Curiosity», αλλά είναι οι έγχρωμες φωτογραφίες από την κάμερα στον εξερευνητικό βραχίονα εκείνες που λάμπουν – στην κυριολεξία. Φωτογραφημένοι μόλις μετά το ηλιοβασίλεμα, οι παγοκρύσταλλοι συλλαμβάνουν το φως που εξασθενεί και έτσι φαίνονται να λάμπουν στο υπόβαθρο του ουρανού που σκουραίνει. Αυτά τα σύννεφα γίνονται πιο λαμπρά όσο αυξάνεται το πλήθος των παγοκρυστάλλων που περιέχουν, αλλά γίνονται πιο σκούρα όταν η θέση του Ήλιου στον ουρανό πέσει κάτω από το επίπεδό τους. Αυτό είναι μόνο ένα από τα χρήσιμα στοιχεία για τον προσδιορισμό του ύψους, όπου βρίσκονται τα σύννεφα.

Τα ιριδίζοντα σύννεφα οφείλονται στο γεγονός ότι όλοι οι παγοκρύσταλλοι έχουν περίπου το ίδιο μέγεθος, προκαλώντας ίδια διάθλαση κάθε χρώματος του φωτός. Αυτό συνήθως συμβαίνει λίγο αφότου σχηματιστούν με τον ίδιο ρυθμό ανάπτυξης (εξ ου και το ίδιο μέγεθος των παγοκρυστάλλων). Όπως σημειώνει ο Μαρκ Λέμον, ειδικός σε θέματα ατμόσφαιρας του Ινστιτούτου Διαστημικών Επιστημών στο Μπόλντερ του Κολοράντο, πρόκειται για τα πιο χρωματιστά πράγματα που μπορεί να δει κανείς στον κόκκινο πλανήτη και είναι ορατά και με γυμνό μάτι. Κατά τ΄ άλλα, κυριαρχεί το πορτοκαλοκόκκινο χρώμα της σκουριάς στην επιφάνεια του πλανήτη.

«Επιμονή» και «Εφευρετικότητα»

Σύνθετη φωτογραφία των αρειανών νεφών, που δείχνει τον ιριδισμό τους

Στο μεταξύ, το ρόβερ «Perseverance» συμπλήρωσε 100 μέρες παραμονής στην επιφάνεια του Άρη. Ήδη έχει στείλει στη Γη εκατοντάδες φωτογραφίες υψηλής ανάλυσης της περιοχής που εξερευνά και των λεπτομερειών του εδάφους που αξίζουν μεγαλύτερης διερεύνησης. Σύντομα πρόκειται να αρχίσει και τη λήψη δειγμάτων εδάφους, που θα τοποθετήσει σε φιαλίδια, τα οποία θα συλλέξει μελλοντική αποστολή του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Διαστήματος (ESA).

Τα σύννεφα στην ατμόσφαιρα του Αρη, όπως φωτογραφήθηκαν από το «Curiosity», στον ουρανό πάνω από έναν μεγάλο βράχο. Η χρωματική επεξεργασία έγινε ώστε να αποδοθούν τα χρώματα όπως θα φαίνονταν στο ανθρώπινο μάτι

Την ίδια χρονική περίοδο, το ελικοπτεράκι «Ingenuity» της αποστολής του «Perseverance» πραγματοποίησε αρκετές πτήσεις με επιτυχία. Στην έκτη απ΄ αυτές, όπου θα διήνυε τη μεγαλύτερη οριζόντια απόσταση (150 μέτρα) κινούμενο σε ύψος 10 μέτρων πάνω από το έδαφος, το λογισμικό του έπεσε σε βρόχο επανάληψης, με αποτέλεσμα για λίγο να κάνει περίεργες κινήσεις μπρος πίσω πάνω από ένα σημείο του εδάφους, αλλά τελικά κατάφερε να προσεδαφιστεί. Η ομάδα ελέγχου της NASA κατέληξε ότι το πρόβλημα οφειλόταν στη μη αποθήκευση μιας φωτογραφίας από την κάμερα πλοήγησης του ελικοπτέρου, που βγάζει 30 φωτογραφίες ανά δευτερόλεπτο, με αποτέλεσμα όλες οι επόμενες να πάρουν λάθος χρόνο λήψης.

Η συσκευή χρησιμοποιεί τις προηγούμενες φωτογραφίες, ώστε να βρει κοινά στοιχεία του εδάφους με την τρέχουσα, για να προσαρμόσει την πορεία του, με δυνατότητα 500 διορθώσεων ανά δευτερόλεπτο. Η τροφοδοσία του αλγορίθμου με χρονικά λαθεμένα στοιχεία προκάλεσε αυτό το μπρος πίσω, που βρισκόταν όμως μέσα στα όρια, που είχαν προβλεφθεί στο λογισμικό για απρόβλεπτους παράγοντες κι έτσι το ελικοπτεράκι κατάφερε αυτόματα να προσεδαφιστεί (δεν είναι δυνατός ο τηλεχειρισμός του λόγω του χρόνου, που απαιτούν τα ραδιοκύματα για να διανύσουν την απόσταση Γης – Άρη).

Επιμέλεια: Σταύρος ΞΕΝΙΚΟΥΔΑΚΗΣ – Πηγή: www.nasa.gov

(Αναδημοσίευση από τον Ριζοσπάστη του Σαββατοκύριακου 5-6 Ιούνη 2021)