Γιώργος Παπαλιός: «Έτσι γυρίσαμε τον “Θίασο”»

Απόντος του Θόδωρου Αγγελόπουλου, μοναδικός έγκυρος αφηγητής της μεγάλης περιπέτειας της ταινίας ο Γιώργος Παπαλιός. Φίλος, στενός συνεργάτης του Τεό και παραγωγός μιας εποποιίας που άρχισε με την κατάθεση ενός ψεύτικου σεναρίου στον υπουργό Τύπου της χούντας, τον Ζουρνατζή, το 1973 και κατέληξε τον Μάιο του 1975 σ” ένα από τα πιο θρυλικά γεγονότα του Φεστιβάλ των Καννών

«Η δεύτερη ταινία του Θόδωρου Αγγελόπουλου «Μέρες του ’36» αρχικά είχε κόστος μερικές εκατοντάδες χιλιάρικα. Όμως έκοψε μόλις είκοσι χιλιάδες εισιτήρια και το κόστος έφτασε τα δύο εκατομμύρια. Πανωλεθρία. Γιατί, αν και ο Φίνος μάς είχε υποσχεθεί βοήθεια, όταν είδε και διαφώνησε με την ταινία, μου ζήτησε εφτακόσιες χιλιάδες για τα μηχανήματα και τα εργαστήρια. Έβγαλα επιταγές και τα πλήρωσα», θυμάται ο Γιώργος Παπαλιός.

Εικοσάρης (τότε) γόνος μεγάλης οικογένειας εφοπλιστών, ο Παπαλιός αποφασίζει να ρισκάρει κάμποσα εκατομμύρια στην τρίτη ιστορία του Θόδωρου, τον «Θίασο», που λόγω θέματος δεν θα παιζόταν στην Ελλάδα.

«Ήμασταν σίγουροι γι” αυτό. Ετσι αποφασίσαμε να γυρίσουμε τις «αθώες» σκηνές σε δεκάδες τοποθεσίες ελληνικές, Καστοριά, Γιάννενα, Λάρισα και Πελοπόννησο, και τις «επιλήψιμες», ας πούμε τις κομμουνιστικές με τις κόκκινες σημαίες, κάπου στο εξωτερικό. Φαντάσου ότι από το εξαντλητικό ρεπεράζ (επιλογή τοποθεσιών) μια πετρελαιοκίνητη Μερσεντές που έδωσα στον Αγγελόπουλο έκανε μέσα σε δύο εβδομάδες 2.500 χιλιόμετρα».

Η σύλληψη και το σενάριο είναι επινόησης και γραφής Αγγελόπουλου με στενό συνεργάτη τον Πέτρο Μάρκαρη. «Μάλιστα, κάποια στιγμή είχε σκαλώσει και τότε αποφάσισε να εξαφανιστεί και να κλειστεί κάπου στη Σαντορίνη προκειμένου να ολοκληρώσει το σενάριο».

Έτσι και προκειμένου να εξασφαλίσει άδεια για τα γυρίσματα, υποβάλλει ψεύτικο σενάριο στον Ζουρνατζή, τον αρμόδιο υπουργό της κυβέρνησης Μαρκεζίνη το φθινόπωρο του 1973. «Ότι τάχα μου θα γυρίζαμε τον μύθο των Ατρειδών. Όμως λίγο μετά συμβαίνει η έκρηξη του Πολυτεχνείου και την τελευταία μέρα ο Θόδωρος μπαίνει μέσα, όπου ήδη βρισκόταν ο Βούλγαρης. Και όταν εισβάλλουν τα τεθωρακισμένα, καταφέρνει να την κοπανήσει και να κρυφτεί σε κάποια πολυκατοικία. Ο Βούλγαρης, ο Παπαδημητράκης και μερικοί άλλοι κινηματογραφιστές δεν πρόλαβαν και γι” αυτό κατέληξαν στην εξορία. Ύστερα απ” αυτό το περιστατικό και όταν τα πράγματα ηρέμησαν, αρχίσαμε τα γυρίσματα».

Η συνέχεια ανέλπιστη και εξαιρετική. Πέφτει η χούντα και έτσι η μεγάλη παρέα, ελεύθερη πια, γυρίζει όλες τις επαναστατικές σκηνές στην Ελλάδα. «Η είδηση ότι η ταινία ήταν κάτι μεγάλο φτάνει στις Κάννες, αλλά η κυβέρνηση Καραμανλή, με το επιχείρημα ότι η ιδεολογία του «Θιάσου» ήταν μονόπλευρη και αριστερή, αρνείται να υποβάλει την ταινία ως κρατική εκπροσώπηση στο φεστιβάλ. Έτσι προβλήθηκε στο «Δεκαπενθήμερο των Σκηνοθετών» με αποτέλεσμα να προκαλέσει πανζουρλισμό. Με πιο κορυφαία και συγκινητική στιγμή όταν ο γερμανός σκηνοθέτης Βέρνερ Χέρτζογκ σηκώθηκε, ανέβηκε στη σκηνή και φίλησε τα παπούτσια του Αγγελόπουλου. Χαμός».

Όμως εν Ελλάδι και πριν από το Φεστιβάλ των Καννών η πρώτη υποδοχή ήταν διαφορετική: «Ο Θόδωρος έδειξε την ταινία του σε τέσσερις κριτικούς. Οι οποίοι -ήμουν παρών εγώ και το άκουσα- σχολίασαν «την πάτησε ο Θόδωρος». Όμως μετά τον θρίαμβο των Καννών άλλαξαν γνώμη και έγραψαν από κολακευτικά μέχρι θριαμβευτικά σχόλια».

Το φιλμ κόστισε οκτώ εκατομμύρια δραχμές. «Ιλιγγιώδες για την εποχή ποσό. Από τα εισιτήρια, που ήταν περίπου διακόσιες χιλιάδες, η παραγωγή έβγαλε μόνο μισό εκατομμύριο. Η μερίδα του λέοντος κατέληξε στο ταμείο της εταιρείας διανομής (Δαμασκηνός – Μιχαηλίδης). Σιγά σιγά, όμως, άρχισε να πουλιέται στο εξωτερικό». Το ερώτημα προς τον Παπαλιό απλό:

Μα γιατί ξόδεψες τόσα λεφτά και ρίσκαρες να βρεθείς στη φυλακή;
«Επειδή για όλους μας ήταν μια πράξη αντιστασιακή. Φαντάσου ότι ο Γιώργος Αρβανίτης (διευθυντής φωτογραφίας) ζήτημα ήταν αν ως αμοιβή είχε βγάλει πενήντα χιλιάδες δραχμές για δουλειά εννιά μηνών. Δεν είναι τα λεφτά αλλά η χαρά. Μια σκέψη τρελή. Ότι εμείς οι κοινοί θνητοί κάποτε θα πεθάνουμε, αλλά ο «Θίασος» θα μείνει. Και όλοι σε όλους τους αιώνες θα λένε ότι πίσω από το όνομα του Αγγελόπουλου υπάρχει και του παραγωγού Γιώργου Παπαλιού. Αυτό δεν αγοράζεται ούτε με όλα τα δισεκατομμύρια του κόσμου!».