Οι ξεχασμένοι αιχμάλωτοι της Μικράς Ασίας: Το τηλεγράφημα Λευκαδιτών που αποκάλυψε μια τραγωδία
Έλληνες αιχμάλωτοι της Μικρασίας
Η τραγωδία των Ελλήνων αιχμαλώτων της Μικράς Ασίας, χρόνια μετά τη λήξη του πολέμου, αποτυπώνεται με δραματικό τρόπο στο τηλεγράφημα που κατέθεσαν στη Βουλή οι Λευκαδίτες βουλευτές Κωνσταντίνος Καλκάνης και Αριστοτέλης Βαλαωρίτης (είχαν εκλεγεί και οι δύο με το Κόμμα Ελευθεροφρόνων του Ιωάννη Μεταξά), κατά τη ΛΕ΄ Συνεδρίαση της 17ης Φεβρουαρίου 1927. Ένα ντοκουμέντο που φέρνει στην επιφάνεια τη σκληρή πραγματικότητα: χιλιάδες Έλληνες στρατιώτες εξακολουθούσαν να αγνοούνται, παρότι ο πόλεμος είχε τυπικά λήξει από το 1922.
Το τηλεγράφημα των κατοίκων της Λευκάδας, που διαβάστηκε στην Ολομέλεια, βασιζόταν στη μαρτυρία του λοχία Χρήστου Παπαδήμα, ο οποίος μόλις είχε επιστρέψει από την αιχμαλωσία και πέρασε ατμοπλοϊκώς από το νησί της Λευκάδας. Σύμφωνα με όσα μετέφερε με κάθε λεπτομέρεια, ο λοχαγός Χαράλαμπος Σταματέλος, ο ανθυπολοχαγός Ηλίας Κατωπόδης Κουτσούριας, ακόμη περίπου είκοσι αξιωματικοί και 1.000 Έλληνες στρατιώτες ζούσαν ως αιχμάλωτοι στην περιοχή Χουμ, της περιφέρειας Μερσίνης.
Η πληροφορία δεν ήταν αβέβαιη. Όπως σημειώνεται στο τηλεγράφημα, ευρωπαϊκή επιτροπή είχε ήδη εντοπίσει και επαναπατρίσει πενήντα αιχμαλώτους – ανάμεσά τους τον Παπαδήμα. Ο ίδιος είχε καταθέσει ενόρκως στο Υπουργείο ότι οι προαναφερθέντες Έλληνες κρατούνταν ακόμη ζωντανοί. Οι κάτοικοι της Λευκάδας, θορυβημένοι από τον κίνδυνο οι τουρκικές αρχές να αποκρύψουν την ύπαρξη των αιχμαλώτων, απαιτούσαν άμεση παρέμβαση.
Οι δύο Λευκαδίτες βουλευτές ζήτησαν να εξεταστεί επίσημα ο λοχίας και να ενεργήσει άμεσα το Υπουργείο Εξωτερικών για τη διάσωση τόσων ανθρώπων. Πρόκειται για μια από τις δεκάδες παρεμβάσεις που έγιναν τα πρώτα μεταπολεμικά χρόνια, όταν χιλιάδες ελληνικές οικογένειες αναζητούσαν αγνοούμενους, χωρίς απάντηση από καμία πλευρά.
Η περίπτωση του ανθυπολοχαγού Ηλία Κατωπόδη Κουτσούρια – όπως επιβεβαίωσε πρόσφατα αναγνώστης της σελίδας που ασχολείται με την τοπική ιστορία και ερεύνησε το θέμα ρωτώντας συγγενείς – αποτελεί μία από τις τραγικές ιστορίες εκείνης της περιόδου. Ο Κουτσούριας δεν επέστρεψε ποτέ από το μέτωπο της Μικράς Ασίας, ενώ ένας αδελφός του είχε σκοτωθεί στο Αλβανικό Μέτωπο. Μια οικογένεια που πλήρωσε βαρύ τίμημα στους πολέμους του 20ού αιώνα.
Από τα πρακτικά της Βουλής της 17ης Φεβρουατίου 1927
Το τηλεγράφημα αυτό διασώζεται στο βιβλίο «Κωνσταντίνος Καλκάνης (1885–1961) – Η ζωή του και οι πολιτικοί του αγώνες» της Ίριδας Αυδή – Καλκάνη, κόρης του Λευκαδίτη πολιτικού, η οποία το εντόπισε και δημοσίευσε το 2012. Υπάρχει ακόμη στα πρακτικά της Βουλής της εποχής εκείνης.
Σήμερα, σχεδόν έναν αιώνα μετά, το έγγραφο αυτό υπενθυμίζει τη λιγότερο γνωστή, αλλά εξίσου οδυνηρή πτυχή της Μικρασιατικής Καταστροφής: τους αιχμαλώτους που συνέχισαν να ζουν, να εργάζονται καταναγκαστικά και να κρατούνται για χρόνια, μακριά από κάθε επαφή με τον έξω κόσμο. Ένα κομμάτι ιστορίας που δεν πρέπει να λησμονηθεί.
