Ο ποιητής "άρχοντας της λαλιάς μας" Άγγελος Σικελιανός

Στις 15 του Μάρτη του 1884, γεννιέται στη Λευκάδα το έβδομο και τελευταίο παιδί της Χαρίκλειας και του Ιωάννη Σικελιανού, δασκάλου των Γαλλικών. Το όνομά του Άγγελος. Και του ταίριαξε. Θα μπορούσε να είχε ονομαστεί και Απόλλωνας ή Ορφέας και αυτά τα ονόματα θα του πήγαιναν. Το αγόρι αυτό έμελλε να γίνει ένας από τους κορυφαίους οραματιστές δημιουργούς όχι μόνο της Ελλάδας αλλά και του κόσμου όλου.

«Ακούστε, ακούστε με! Αν ετρέμανε στην κούνια τα βυζασταρούδια, εμένα με νανούρισαν, των αντρειωμένων τα τραγούδια. Εμέ, λεχώνα η μάνα μου, στην μπόρα τη μαρτιάτικη που ΄χε τα ουράνια ανοίξει, εσκώθη και με πήρε στην αγκάλη της τον πρώτο κεραυνό για να μου δείξει! Μάνα φωτιά με βύζαξες κ΄ είναι η καρδιά μου αστέρι;» «Αλαφροΐσκιωτος»Άγγελος Σικελιανός

«Άρχοντα της λαλιάς μας» τον αποκάλεσε ο νομπελίστας ποιητής μας Σεφέρης. Στη γενέτειρά του διδάχτηκε τα πρώτα γράμματα στο δημοτικό και μετά στο γυμνάσιο. Εκεί έγραψε σε ηλικία μόλις δεκατριών χρόνων και τα πρώτα του ποιήματα. Το 1901 έφυγε στην Αθήνα όπου και γράφτηκε φοιτητής στη Νομική Σχολή, χωρίς όμως ποτέ να παρακολουθήσει μαθήματα. Ήταν γεννημένος να γίνει ποιητής και άρχισε να δημοσιεύει από καιρό σε καιρό ποιήματά του σε λογοτεχνικά περιοδικά της εποχής. Η γνωριμία του με τον πρωτοπόρο ανανεωτή του νεοελληνικού θεάτρου Κωνσταντίνο Χρηστομάνο τον οδηγεί να παίζει ρόλους σε αρχαίες τραγωδίες στη «Νέα Σκηνή» που αυτός είχε δημιουργήσει. Αυτό ίσως και να συνέβαλλε αργότερα στην ιδέα του Σικελιανού για την αναβίωση του αρχαίου δράματος με τις «Δελφικές Εορτές».

Ο Σικελιανός με το ψιλό του παράστημα και την απολλώνια ομορφιά του μοιάζει την εποχή αυτή με αρχαίο θεό. Είναι η προσωποποίηση όχι μόνο της ποίησης αλλά και του σαρκικού έρωτα. Το 1905 γνωρίζεται με την πλούσια Αμερικανίδα Εύα Πάλμερ, την πρώτη γυναίκα του, η οποία του αφοσιώθηκε ολοκληρωτικά και στήριξε οικονομικά όλα του τα οράματα. Το 1907, σε ηλικία είκοσι τριών χρόνων, γράφει «μέσα σε μια βδομάδα», όπως λέει ο ίδιος, το πρώτο μεστό ποιητικό του έργο τον «Αλαφροΐσκιωτο» καταλαμβάνοντας το δικό του χώρο στην ελληνική ποίηση.

Ο Άγγελος Σικελιανός με την πρώτη του γυναίκα Εύα Σικελιανού (Πάλμερ) που τον λάτρευε και τον στήριξε σε όλες τις στιγμές της ζωής του. Ο γάμος τους το 1907 ήταν σημαντικός σταθμός στη ζωή του ποιητή. Η Εύα, εκτός των άλλων, αντιμετώπισε μεγαλόψυχα τις ερωτικές απιστίες του Σικελιανού και αργότερα τον έρωτά του με την Άννα Καραμάνη, δίνοντας τη συγκατάθεσή της για το γάμο τους που έγινε το 1940.

Ο Σικελιανός εκδίδει αργότερα τους τέσσερις τόμους της ποιητικής του συλλογής «Πρόλογος στη Ζωή» με τις πέντε περίφημες «Συνειδήσεις»: «Η Συνείδηση της Γης μου» (1915), «Η Συνείδηση της Φυλής μου» (1915), «Η Συνείδηση της Γυναίκας» (1916), «Η Συνείδηση της Πίστης» (1917) και «Η Συνείδηση της Προσωπικής Δημιουργίας». Ακολουθεί η τρίτη συλλογή του με τον τίτλο «Στίχοι» και μετέπειτα οι συλλογές του «Μήτηρ θεού» και «Πάσχα των Ελλήνων». Με την έκδοση των έργων του «Ακριτικά» και «Αντίδωρο» ο Σικελιανός συγκέντρωσε ολόκληρο το ποιητικό του έργο σε τρεις τόμους με τον τίτλο «Λυρικός Βίος».

Το 1927 ο Σικελιανός με την γυναίκα του Εύα πραγματώνει το όραμά του για την Δελφική Ιδέα με την αναβίωση των «Δελφικών Εορτών» που αποσκοπούσαν στην αδελφοσύνη και ειρήνη των λαών. Από τότε καθιερώθηκε για πρώτη φορά να παίζονται τα έργα των κλασικών τραγωδών σε αρχαία θέατρα. Ο Σικελιανός όμως δεν ήβρε την απαιτούμενη συμπαράσταση από το επίσημο κράτος, αλλά και η προσέλευση των θεατών, αν εξαιρεθούν οι προσκεκλημένοι, τόσο στις πρώτες όσο και στις δεύτερες γιορτές ήταν ελάχιστη. Το όραμά του δεν είχε συνέχεια.

Ο Σικελιανός με κατοίκους στην πλατεία του χωριού Αράχωβα, που βρίσκεται κοντά στους Δελφούς (Συλλογή Λ. Παναγάκου).

Το 1941 ο Σικελιανός εντάσσεται στο Εθνικό Απελευθερωτικό Μέτωπο (ΕΑΜ) και πρωτοστατεί στην προπαγάνδισή του με τα «Ακριτικά» του, πέντε χειρόγραφα ποιήματα, που κυκλοφορούν παράνομα. Παράλληλα δημοσιεύει συνεχώς ποιήματα σε διάφορα έντυπα του ΕΑΜ για το «Νέο Εικοσιένα» όπως αποκαλεί το ΕΑΜ, στο επίγραμμά του «Ανάσταση» (1942). Τότε έγραψε και τα σπουδαία θεατρικά του έργα μεταξύ των οποίων η «Σίβυλλα» και το κορυφαίο του «Ο θάνατος του Διγενή Ακρίτα» με αντιστασιακό περιεχόμενο. Και δεν κάνει αγώνα καθισμένος στο σπίτι του. Διακινδυνεύει. Στην κηδεία του Παλαμά το 1943 χτυπά με τους στίχους του την καμπάνα του αγώνα και σε εκδήλωση στο Ηρώδειο τον Αύγουστο του 1944 απαγγέλλει με την βροντώδη κρυστάλλινη φωνή του τον αντάρτη «Αστραπόγιαννό» του.

Ο ποιητής βάζοντας τον ώμο του κάτω από το φέρετρο του άλλου μας ποιητή Κωστή Παλαμά.

Ο Σικελιανός είχε μπολιαστεί για τα καλά και οι ιδέες του δεν λύγισαν στα μαύρα χρόνια του Εμφυλίου. Γιατί, όπως έβαζε τον Μακρυγιάννη να λέει, «Τη λευτεριά μας τούτη δεν την ήβραμε στο δρόμο, και δε θα μπούμεν εύκολα στου αυγού το τσόφλι, γιατί δεν είμαστε κλωσόπουλα, σ” αυτό να ξαναμπούμε πίσω, μα εγίναμε πουλιά, και τώρα πια στο τσόφλι μέσα δε χωρούμε».

Η μεταπολεμική σκοταδιστική μνησίκακη εξουσία δεν του τα συγχώρεσε όλα αυτά. Γι” αυτό σαμποτάρισε τρεις φορές την υποψηφιότητά του για το Νόμπελ που έθεσε η Εταιρία Ελλήνων Λογοτεχνών, η οποία το 1947 τον είχε ανακηρύξει και επίτιμο πρόεδρό της. Η δεύτερή του γυναίκα Άννα Σικελιανού είπε πριν λίγα χρόνια για το θέμα αυτό σε συνέντευξή της: «Αυτοί που πολέμησαν με όλους τους τρόπους, για να μην πάρει Νόμπελ ο Σικελιανός, ήταν ο Σπύρος Μελάς, ο Ντίνος Τσαλδάρης, οι οποίοι τα συμφώνησαν με τον Σουηδό πρεσβευτή. Πήγε ο ίδιος ο Μελάς στη Σουηδία. Ενώ υπήρχαν πολλοί Σουηδοί λογοτέχνες που υποστήριζαν τον Άγγελο. Ένας απ” αυτούς μου είπε: «Ξέρετε, συμβαίνει κάτι πρωτοφανές. Η αντίδραση για την απονομή του Νόμπελ στον Σικελιανό έρχεται από την Ελλάδα…» Ο Σικελιανός έφυγε στις 19 του Ιούνη του 1951 πικραμένος και παραγκωνισμένος από την επίσημη μετεμφυλιακή Ελλάδα. Δυστυχώς, τα δύσκολα εκείνα χρόνια, λίγο μετά το τέλος του Εμφυλίου, κυριαρχούσαν οι φελλοί στα πολιτιστικά δρώμενα της χώρας μας. Από τους εργάτες του πνεύματος και της τέχνης, που στους δύο ξεσηκωμούς του λαού μας τάχθηκαν στο πλευρό του, άλλοι βρίσκονταν παραγκωνισμένοι στα σπίτια τους και άλλοι στοιβάζονταν στις φυλακές ή εκτοπίζονταν στα ξερονήσια.

Τα έργα του Άγγελου Σικελιανού έχουν μεταφραστεί και εκδοθεί σε πολλές γλώσσες. Στη φωτογραφία αφιέρωση της ποιητικής του συλλογής «Στίχοι» στον Παντελή Πρεβελάκη και κάποια εξώφυλλα από εκδόσεις έργων του σε άλλες γλώσσες.

Το σπίτι που γεννήθηκε ο Σικελιανός στη Λευκάδα αγοράστηκε από την Εθνική Τράπεζα με δωρεά υπέρ του Δήμου Λευκάδας έναντι του ποσού των 280.000 ευρώ. Η Διοίκηση της Τράπεζας διέθετε επιπλέον το ποσό των 150.000 ευρώ για την αποκατάσταση της οικίας Σικελιανού. Ο Δήμος Λευκάδας όφειλε να συμβάλλει στην ολοκλήρωση της αποκατάστασης και στην ανάληψη της διαχείρισης της όλης δαπάνης του έργου. Ο Δήμος όμως από την πλευρά του δεν έκανε τίποτα, μη δυνάμενος, όπως εξήγησε ο Δήμαρχος κ. Φέτσης, να εξασφαλίσει περαιτέρω κονδύλια που απαιτούνταν για την ολοκλήρωση του έργου. Αργότερα η Διοίκηση της Εθνικής Τράπεζας δια μέσου του Μορφωτικού της Ιδρύματος αποφάσισε να γίνει όλο το έργο με δικιά της χορηγία και να δημιουργηθεί «Μουσείο Επιφανών Λευκαδίων» μιας και δεν υπάρχει η απαιτούμενη ποσότητα εκθεμάτων -πολλά από τα προσωπικά αντικείμενα του ποιητή βρίσκονται ήδη στην ιδιοκτησία του Δήμου Δελφών και στο Μπενάκειο Μουσείο- για την μετατροπή της οικίας αποκλειστικά σε Μουσείο Άγγελου Σικελιανού. Το κόστος της όλης δαπάνης υπολογίζεται ότι θα ανέλθει σε 1.300.000 ευρώ και ότι το έργο θα έχει ολοκληρωθεί σε τρία έως τέσσερα χρόνια, απότε και θα αποδοθεί από την Εθνική Τράπεζα στο Δήμο και τους Λευκαδίτες (Πηγή: Εφημερίδα Λευκαδίτικος Λόγος, Παρασκευή 22 Αυγούστου 2008, Φύλλο 938, Σελ. 9).

Προτομή του Σικελιανού στην Πλατεία Παραλίας στην πόλη της Λευκάδας

Πηγές:
Άγγελος Σικελιανός – Βικιπαίδεια
Angelos Sikelianos – Wikipedia
Σπουδαστήριο Νέου Ελληνισμού – Άγγελος Σικελιανός
Εφημερίδα «ΤΟ ΒΗΜΑ» – Άγγελος Σικελιανός: 50 χρόνια από τον θάνατό του
Εφημερίδα «ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ» – Αφιέρωμα στον Άγγελο Σικελιανό
Έλληνες ποιητές
Φωτογραφίες από την Αράχωβα
Περι…γραφής – Άγγελος Σικελιανός
Η συνείδηση της γυναίκας (από τον «Πρόλογο στη ζωή»)
Η γλαύκα (από τον Αλαφροΐσκιωτο)