Πέτρινα θολωτά γεφύρια της Λευκάδας (Μέρος Β΄)

Συνέχεια από το Α΄ Μέρος

Είχαμε επισκεφτεί παλιότερα το πέτρινο θολωτό γεφύρι στο Ρουπακιά, με αφορμή μια επίσκεψή μας στην περιοχή αυτή και στον οικισμό Άγιος Βασίλειος, τον μικρότερο από τους οικισμούς των «Ηνωμένων Πολιτειών» της Λευκάδας (Δες εδώ).

Το είχαμε ξεχάσει… Μας το υπενθύμισε ο αναγνώστης μας Θανάσης Μ., ο οποίος μεταξύ άλλων μας γράφει: «Με το σημείωμα αυτό θέλω συμπληρωματικά να επισημάνω ότι στη σ. 181 του βιβλίου «Άνθια Αηπετρίτικα» του καλού μας φίλου Στάθη Μαργέλη υπάρχει αναλυτικό κείμενο για το πέτρινο μονότοξο γεφύρι του Ρουπακιά που συνέδεε το χωριό με το Νικολή, στο οποίο δίνονται πολλές ενδιαφέρουσες πληροφορίες. Λυπάμαι που δεν μπορώ μαζί με το σημείωμα αυτό να σας στείλω μια έγχρωμη φωτογραφία, που πριν από χρόνια είχα κάνει».

Αντιγράφουμε από το προαναφερόμενο βιβλίο (τα μαύρα γράμματα είναι δικά μας):

«Ένα από τα σημαντικότερα, στο είδος του, μνημείο όχι μόνο στην περιοχή αλλά και σε ολόκληρη τη Λευκάδα, είναι το γεφύρι του Ρουπακιά. Είναι πέτρινο, μονότοξο και χτισμένο σε ένα σημείο που στενεύει πολύ η κοίτη του ποταμού, μέσα στο παλιό και ερειπωμένο χωριό του Ρουπακιά, δίπλα ακριβώς στο δρόμο.

Το μήκος του γεφυριού είναι σχετικά μικρό, 10.60 μέτρα και το πλάτος του 3.20 μέτρα. Το ύψος του, από την κοίτη του ποταμού μέχρι το εσωτερικό μέρος της καμάρας, είναι 7.30 μέτρα ενώ μέχρι το δρόμο επάνω 7.90 μέτρα. Το άνοιγμα του τόξου, η απόσταση δηλαδή από τον ένα στον άλλο κάθετο τοίχο του γεφυριού, είναι 8.60 μέτρα ενώ κάτω ακριβώς από το γεφύρι υπάρχει ένας μικρός καταρράκτης.

Στη συνέχεια, λίγο πιο κάτω, υπάρχει ένας τεράστιος βάραγγας (βαθούλωμα) στην κοίτη που κρατάει νερό όλο το χρόνο, και αμέσως μετά ένας μεγαλύτερος καταρράκτης ο οποίος είναι όμως αθέατος, κρυμμένος κάτω από τα φυλλώματα των δέντρων.

Στο σημείο αυτό η κοίτη του ποταμιού είναι λαξεμένη σε έναν τεράστιο μονοκόμματο βράχο με κάθετα τοιχώματα στον οποίο πατάει η βάση του γεφυριού.

Λόγω αυτής της στενότητας της κοίτης, τα δέντρα που φυτρώνουν στις όχθες του, λίγο πιο κάτω, ενώνουν τα κλαδιά τους οπότε κάνουν αθέατη την κοίτη, ενώ το ποτάμι τρέχει κάτω από μια πράσινη αψίδα από τα φυλλώματα των δέντρων.

Κάποιος που περνάει από ΄κει, και δεν γνωρίζει το σημείο, μπορεί να μην πάρει είδηση ούτε το γεφύρι ούτε το ποτάμι, γιατί το μόνο που βλέπει είναι ένας δρόμος προς τα Σταυρωτά και λίγο πιο κάτω πολλά και πυκνά δέντρα. Αυτό, βέβαια, μπορεί να συμβεί μόνο τους καλοκαιρινούς μήνες, γιατί το χειμώνα είναι τόση η βοή από την κατεβασιά του ποταμού που δεν μπορεί να περάσει απαρατήρητο.

Αυτή ακριβώς η βοή ήταν που δεν άφηνε όποιον φιλοξενούνταν το χειμώνα στο Ρουπακιά να ησυχάσει τη νύχτα και στην ερώτησή του το πρωί στους άλλους πως τους άφησε το ποτάμι να κοιμηθούν, έπαιρνε τη χαρακτηριστική απάντηση «ποιο ποτάμι;». Είχαν απομονώσει τόσο το βουητό στο μυαλό τους που δεν το άκουγαν καθόλου.

Το γεφύρι, όπως διηγούνταν οι παλιότεροι, χτίστηκε επί δημαρχίας Σίδερη και είχε παραπέτα δεξιά και αριστερά, οπότε το ωφέλιμο πλάτος του ήταν πολύ στενότερο από το σημερινό. Αυτά τα παραπέτα, όπως προανέφερα, τα ξύλωναν οι νέοι της εποχής και έριχναν τις πέτρες τους στα βατράχια, ώσπου τα ισοπέδωσαν τελείως.

Το γεφύρι του Ρουπακιά ήταν αρχικά το μοναδικό γεφύρι του ποταμιού από τη Βασιλική, που είχε το δικό της, μέχρι τις πηγές του. Αργότερα έγιναν τα γεφύρια που εξυπηρετούσαν τα χωριά Νικολή και Άη Βασίλη και τελευταία τα δυο του κάμπου για Σύβρο και Κοντάραινα.

Παρόλο που δεν έχει συντηρηθεί ποτέ το γεφύρι, κρατιέται αρκετά καλά και σήμερα χρησιμοποιείται άνετα από τρακτέρ και αγροτικά αυτοκίνητα.

Πριν λίγα χρόνια, η κάτω πλευρά του είχε γεμίσει κισσούς που έπεφταν χαμηλά στην καμάρα και έκαναν το γεφύρι αθέατο. Οι ρίζες των κισσών προχωρούσαν ανάμεσα στις πέτρες και ήταν επικίνδυνο να ξεκλειδώσουν όλο το γεφύρι και να το σωριάσουν κάτω. Ευτυχώς ενδιαφέρθηκε ο τότε αντιδήμαρχος Τάκης Μαργέλης που έστειλε ένα μηχάνημα και καθάρισε τους κισσούς κι έτσι γλύτωσε την κατάρρευση και το γεφύρι ξανάγινε ορατό.

Επειδή το γεφύρι του Ρουπακιά είναι σημαντικό μνημείο της Λευκάδας, είναι απαραίτητο να συντηρηθεί, για να αντέξει στο χρόνο. Η σωστή συντήρηση πρέπει να γίνει με μελέτη και επίβλεψη υπευθύνων. Μια γρήγορη, όμως, και ολιγοέξοδη συντήρηση θα ήταν: Να πέσει μια τσιμεντένια ώστε να προφυλάσσει τον κορμό του γεφυριού από τη βροχή και να κρατήσει πολύ περισσότερο. Θα πρέπει επίσης, να μπουν σιδερένια κάγκελα δεξιά και αριστερά ώστε να προφυλάσσουν τους επισκέπτες από πιθανή πτώση».

(Σημείωση: Οι φωτογραφίες που είχαμε από το γεφύρι «χάθηκαν» δυστυχώς. Η παραπάνω είναι από το προαναφερόμενο βιβλίο που δείχνει το γεφύρι το 2001. Υποσχόμαστε σύντομα να επανορθώσουμε.)

Κι αυτό το είχαμε ξεχάσει σε πρώτη φάση, παρότι είχαμε κάνει μάλιστα και σχετική ανάρτηση το Μάρτη του 2012 με τίτλο: «Σκουπιδότοπος και πάλι το Γεφύρι Μάρκους στους Πηγαδησάνους».

Πάμε να δούμε λίγο την ιστορία αυτού του ενετικού γεφυριού μέσα από μαρτυρίες ντόπιων, όπως τις κατέγραψε στην εδώ παρέμβασή της το 2011 η τ. Δήμαρχος Καρυάς κα. Σεβαστή Κωνσταντινίδη – Ρεκατσίνα, που γράφει επίσης, μεταξύ άλλων, ότι «το τοπίο στην ευρύτερη περιοχή ΜΑΡΚΟΥΣ, συνθέτουν και άλλα πέτρινα γεφύρια, αρκετοί νερόμυλοι, ανεμόμυλοι, πηγαία νερά, πλατάνια, αιωνόβιες ελιές…»:

Ιερέας των Πηγαδισάνων κ. Ξενοφών Καρφάκης: «Η βρύση, ο νερόμυλος, το γεφύρι στους Μάρκους ήταν τόπος συνάντησης για τους συγχωριανούς που κατέβαιναν αρκετές φορές κάθε μέρα για να πάρουν νερό για τις ανάγκες του νοικοκυριού, για να πλύνουν τα ρούχα αλλά και να ποτίσουν τις καλλιέργειες και τους κήπους που υπήρχαν στη γύρω περιοχή.»

Με τα μάτια κλειστά … συνεχίζει τον ανήφορο προς την Καρυά. Στο … διάβα του συναντά παλιούς Καρσάνους: «Να ο νερόμυλος του Γιώργου Κακλαμάνη (Γάκια), ο νερόμυλος του Σπύρου Μεσσήνη (Μπογόρδα) και λίγο πιο πάνω ο νερόμυλος του Χρήστου Σκουτέρη (Γάρη). Φτάνοντας στα πρώτα σπίτια του κάτω χωριού της Καρυάς συναντούσες το νερόμυλο του Ζαβιτσάνου. Λίγο παραπάνω συναντούσες το πλυσταριό της Καρυάς με τις λυγερόκορμες Καρσάνες να κουβαλούν τους μπόγους με τα ρούχα στο κεφάλι. Έρχονταν εδώ και έπλεναν τα σκουτιά… Σε απόσταση διακοσίων περίπου μέτρων μακριά ο ένας από τον άλλον υπήρχαν οι νερόμυλοι του Ιωάννη Κοψιδά και του γιατρού του Σέρβου (δίπλα στον κοινοτικό δρόμο). Τέλος κτισμένοι κοντά στην πηγή της απάνω βρύσης (της Καρυάς) ήταν οι νερόμυλοι του Επαμεινώνδα Αραβανή (Τραβεζά) και του Γιάννη Θερμού (Καμπίλαυκου). Όλοι πέτρινοι. Φτιαγμένοι μαστορικά. Θολωτές πόρτες, “κλειδωμένες” στην άκρη με πελεκητά αγκωνάρια… Η σκάφη του μύλου ήταν φτιαγμένη από τρυπητές πέτρες για να αντέχει την πίεση του νερού…».

Και ο Πιατσανίτης (καταγόμενος από τους Πηγαδισάνους) Φώντας Σάντας καταθέτει τις δικές του μνήμες και γνώσεις για την περιοχή: «Στις ακροσελίδες των βιβλίων του μοναστηριού του Αη Γιάννη στο Λιβάδι συχνά οι μοναχοί σημείωναν και εξιστορούσαν διάφορα γεγονότα. Εκεί διάβασα ότι οι δύο (02) μύλοι (του προγόνου μου) του Σάντα κάηκαν από φωτιά που αποδόθηκε τότε σε αντιδικία που υπήρχε με άλλους μυλωνάδες γειτονικής περιοχής…» .

Όσο για το γεφύρι Μάρκους λέει πως μαζί με τα άλλα δύο γεφύρια της Κακαβούλας και της Λαλιάς που βρίσκονται σε κοντινή απόσταση μεταξύ τους κατασκευάσθηκαν από τον ίδιο Ενετό εργολάβο που τα διακόσμησε τοποθετώντας στο κέντρο του θόλου, το θυρεό (έμβλημα) των ενετών, το λιοντάρι: «Ο εργολάβος που πιθανολογείται ότι ονομαζόταν Μάρκους, κατασκεύαζε – διάνοιγε τον παλιό επαρχιακό δρόμο (που περνούσε κάτω από τους Πηγαδισάνους). Έστησε το εργοτάξιό του στην περιοχή εξαιτίας της ύπαρξης του νερού. Αργότερα όταν οι Ενετοί έφεραν το λινάρι στη Λευκάδα για να μπορούν να το κατεργασθούν έφτιαξαν στην περιοχή, σκάβοντας, χωμάτινες δεξαμενές (τα Λινοβρόχια) για να συλλέγουν το νερό και μέσα να μουσκεύουν το λινάρι για να μαλακώσει και να μπορεί να δουλευτεί (διαχωρισθεί) …».

Προσθέτει ακόμη στην παρέμβασή της η κα. Σεβαστή Κωνσταντινίδη – Ρεκατσίνα: Αξίζει πιστεύω να υπενθυμίσουμε ότι η κ. Φωτεινή Πιπιλή (σημερινή βουλευτής της Ν.Δ.) με την ιδιότητα της δημοσιογράφου είχε δημοσιεύσει και διατυπώσει στην ΑΠΟΓΕΥΜΑΤΙΝΗ της ΚΥΡΙΑΚΉΣ στις 23/3/2003 και με τίτλο: «Θεέ και Δήμαρχε !», τις εντυπώσεις της, από την τότε επίσκεψή της στη Λευκάδα και το Μπαζο … Γέφυρό της, ως εξής: «… αφού σπάσεις το αυτοκίνητό σου σ’ έναν απαράδεκτο -από κάθε άποψη- δρόμο… να σου και το γεφύρι Μάρκους… το Μπαζο … Γέφυρο της Λευκάδας. Έλα μου, όμως, που όλοι φωτογραφικά καμαρώνουν για το ιστορικό γεφύρι. Γιατί και εδώ, όπως και σε άλλα διαφημισμένα σημεία της Ελλάδας, αναδεικνύεται όλη η αδιαφορία των τοπικών κοινωνιών. Το βλέπετε και εσείς (φωτογραφία του γεφυριού). Το πέτρινο γεφύρι δεν είναι, παρά ο μπαζοχώρος και η χωματερή των γύρω χωριών! Έλεος, κύριε δήμαρχε!» και έκλεινε το άρθρο της η κ. Πιπιλή με μια προτροπή:

«Τουλάχιστον, καταργήστε τους τουριστικούς οδηγούς που το διαφημίζουν, γιατί τζάμπα και ο κόπος μας. Και η ντροπή δική τους! Των υπευθύνων!» (Δες εδώ την παρέμβαση της κας Πιπιλή).

Βρίσκεται πιο πάνω από το προαναφερόμενο γεφύρι Μάρκους. Μόλις πριν δυο τρεις μέρες σταματήσαμε και το φωτογραφήσαμε – θα πρέπει στο σημείο αυτό να αναφέρουμε ότι η φωτογράφηση είναι δύσκολη, αφού όλα σχεδόν τα παλιά γεφύρια είναι πνιγμένα από τους κισσούς και τα κάθε λογής άλλα δεντράκια.

Δεν γνωρίζουμε αν πρόκειται για το γεφύρι της Κακαβούλας ή της Λαλιάς που αναφέρει πιο πάνω ο Πιατσανίτης Φώντας Σάντας.

Το γεφύρι βρίσκεται μέσα στο χωριό και γεφυρώνει το ρέμα «Κατουρλού». Το άνοιγμα του τόξου του είναι σχετικά μικρό.

Κλείνοντας τέλος το Β΄ Μέρος και με την υπόσχεση να επανέρθουμε, αφού παρά τους αρχικούς μας ενδοιασμούς θα πρέπει να σώζονται αρκετά ακόμη πέτρινα γεφύρια στο νησί μας, να προσθέσουμε ακόμη αυτά που μας έγραψε ο Ηλίας Τ. στο fb:

«Στην Εξάνθεια πρέπει να είναι τρία. Ένα αυτό στα Μαγαζά, ένα στα Λαπαίϊκα και ένα στο Μα΄το χωράφι. Για να πάτε να τα βρείτε. Για τα δύο πρώτα είμαι απόλυτα σίγουρος και για το τρίτο δεν πρέπει να κάνω λάθος. (Υπάρχει άλλο ένα αλλά δεν είναι θολωτό. Είναι ακριβώς εκεί που ξεκινάει απ΄ τον δημόσιο δρόμο ο δρόμος για τα Μανθιάτα».

(Συνεχίζεται)