Το χρονικό των γεγονότων της Εθνικής Αντίστασης στη Λευκάδα, 1 Μαΐου 1941 – 20 Ιουνίου 1944 (Α΄ Μέρος) | Λευκαδίτικα Νέα - Lefkada News
Published On: Κυ, Μάι 30th, 2021

Το χρονικό των γεγονότων της Εθνικής Αντίστασης στη Λευκάδα, 1 Μαΐου 1941 – 20 Ιουνίου 1944 (Α΄ Μέρος)

2_mnimeio_Ethnikis_Antistasis_EgklouviΤο Μνημείο της Εθνικής Αντίστασης στο ηρωικό χωριό της Εγκλουβής

Του Ηλία ΘΕΡΜΟΥ*

Αυτό το κείμενο προέρχεται από τις σημειώσεις που κράτησα από τις διηγήσεις των αγωνιστών της Εθνικής Αντίστασης στο Σεμινάριο Η Εθνική Αντίσταση στη Λευκάδα, στις 14 Ιανουαρίου 1979 στην Αθήνα σε περίληψη όπως τα αφηγήθηκαν οι ομιλητές στο σεμινάριο της Αθήνας. Το σεμινάριο άρχισε στις 10:00 π.μ. και οι πρώτοι ομιλητές ήταν ο Κώστας Λιβιτσάνος και ακολούθησαν οι Χριστόφορος Κούρτης, Νίκος Μάλφας, Σπύρος Φραγκούλης-Ραπανής και Σπύρος Βλάχος, Στάθης Σταύρακας, ο Γιώργος Σγουρός και ο Παντελής Λιότσος-Κόρακας.

1 Μαΐου 1941. Η ιταλική σημαία υψώνεται στο Δημαρχείο της Λευκάδας. Ο λαός της πόλης της Λευκάδας παραμένει κλεισμένος στα σπίτια του. Με νεκρική ερήμωση των δρόμων υποδέχεται τους κατακτητές. Όμως, δύο πρώτοι Λευκαδίτες χαιρέτησαν φασιστικά την ιταλική σημαία όταν ανυψώθηκε στο Δημαρχείο, αφού πέταξαν οι Ιταλοί την ελληνική σημαία. Οι Ιταλοί ήθελαν να προσαρτήσουν τα Ιόνια Νησιά – την Ιόνιο Πολιτεία – στο Empirium, και μεταχειρίζονταν τον πληθυσμό με κατωτερότητα. Διοικητής των Ιταλών στη Λευκάδα ορίζεται ο Καστίλια με 5.000 Ιταλούς στρατιώτες.

20 Μαΐου 1941. Φτάνει στη Λευκάδα δραπετεύοντας από τη Φολέγανδρο ο εξόριστος της “4ης Αυγούστου” Στάθης Ζαβιτσάνος ή Σταθιός και φέρνει μαζί τη μητέρα του Καρακίτσου. Ο Σταθιός εγκαταστάθηκε στην τοποθεσία του Καρφάκη. Ήταν παράνομος μαζί με τον Νίκο Καραλή. Σύνδεσμος ήταν ο Τσίριας (Αλέκος Μοντεσάντος) και συνέδεσε τον Σταθιό με τον Γιαννούλη, μετά την επιθυμία του Γιαννούλη να συναντηθούν. Μετά από αυτή τη συνάντηση ο Γιαννούλης προσχώρησε στο ΕΑΜ. Τα κύρια έντυπα της οργάνωσης του ΕΑΜ ήταν η «Σπίθα» και το «Εθνικό Ξύπνημα».

1 Ιουνίου 1941. Επανασυγκροτείται η κομματική οργάνωση Λευκάδας του Κ.Κ.Ε. και ιδρύεται ο πρώτος κομματικός πυρήνας. Εξαπλώνεται η κομματική οργάνωση και στα χωριά και ιδρύεται ο πρώτος κομματικός πυρήνας με Ζώη Κουτσάφτη, Γεράσιμο Γ. Θερμό-Τιλίλα, Στράτο Τσέγιο και Βαγγέλη Λεκατσά. Ιδρύεται η πρώτη επαρχιακή επιτροπή του ΕΑΜ με τον Ξενοφώντα Γρηγόρη, γιατρό, ως γραμματέα, Κώστα Λιβιτσάνο, Γιώργο Καλαφάτη, Τάκη Βεργίνη, Ξενοφώντα Κούρτη και Παπαστάθη. Η κομματική οργάνωση της Λευκάδας υπαγόταν στην περιφερειακή Ηπείρου του Κ.Κ.Ε. και αποτελούνταν από τον Σπύρο Ροντογιάννη, Ζώη Κουτσάφτη και Θωμά Γουρζή.

Αρχές Ιουνίου 1941. Ιδρύεται στην Εγκλουβή η πρώτη απελευθερωτική οργάνωση με 42 μέλη. Η Εγκλουβή ήταν το τρίτο μεγαλύτερο χωριό της Λευκάδας με 1.200 κατοίκους και το 1934 είχε εκλέξει κομμουνιστή πρόεδρο της κοινότητας, όπως καταγράφει ο Ριζοσπάστης το 1934. Επίσης εκλέχθηκαν τότε δημοτικοί σύμβουλοι του Κ.Κ.Ε. στον Κάβαλλο.

Μάιος 1942. Συγκροτείται το αρχηγείο ΕΛΑΣ Λευκάδας.

7 Σεπτεμβρίου 1942. Συνέρχεται το συνέδριο των εαμικών αντιπροσώπων που αντιπροσωπεύουν δύο χιλιάδες μέλη, τα μισά των οποίων ήταν μέλη του Κ.Κ.Ε.

Αρχές Οκτωβρίου 1942. Συγκροτείται η πρώτη αντάρτικη ομάδα με τον Πάνο Γιαννούλη, Πάνο Ζαβιτσιάνο, Φώντα Κατωπόδη-Κοττά, Πάνο Λογοθέτη και Αποστόλη Λιαροκάμπη από τους Πιατσάνους και φεύγει για το Ξηρόμερο. Στην Εγκλουβή ο πρώτος αντάρτης ήταν ο Αρίσταρχος Λογοθέτης. Χτυπήθηκαν οι φορατζήδες που κατέγραφαν τα προϊόντα των αγροτών για λογαριασμό των Ιταλών. Στους Τσουκαλάδες, η οργάνωση του ΕΑΜ έδωσε εντολή να διασωθεί το λάδι. Προστάτευσε το λιτρουβιό και βγήκε το λάδι. Οργανώνεται η εθνική αλληλεγγύη με πρωτοστάτες τους Κώστα Κατηφόρη, Ζώη Κουτσάφτη, Γιώργο Καλαφάτη και Μπάρμπα Γιάννη Γαζή. Έγινε ο πρώτος πυρήνας της εθνικής αλληλεγγύης για να μαζευτούν διάφορα είδη ανάγκης και εφοδιάζεται ο ΕΛΑΣ Ακαρνανίας με φάρμακα και οτιδήποτε άλλο χρειαζόταν τα θύματα. Επανίδρυση του ΕΛΑΣ Ακαρνανίας. Οργανώνεται οικονομική βοήθεια με προσφορά την επιμελητεία του αντάρτη με λάδι, ελιές, κρασί, φάρμακα και πλεκτά που πήγαιναν συνεχώς στην Ακαρνανία από τη Λευκάδα. Παράλληλα από την οργάνωση του ΕΑΜ φυγαδεύθηκαν και διασώθηκαν τρεις Εβραίοι από την πόλη της Λευκάδας.

8 Νοεμβρίου 1942. Ο Πάνος Γιαννούλης συγκρούεται με μια ιταλική περίπολο καθώς είχε αναλάβει να βγάλει μια γραφομηχανή από την πόλη. Σκοτώνει έναν Ιταλό και τραυματίζει άλλον. Αυτό ήταν το πρώτο επεισόδιο αντίστασης.

30 Δεκεμβρίου 1942. Ο Γιαννούλης τραυματίζει καραμπινιέρο του αποσπάσματος που επιχειρεί να τον συλλάβει στην εκκλησία της Μεγάλης Βρύσης.

18 Απριλίου 1943. Στην Εγκλουβή άρχισαν οι συλλήψεις στις 6:00 το πρωί. Συγκέντρωσαν τον αντρικό πληθυσμό στο αλώνι του Νικολιού και τους φρουρούσαν γύρω-γύρω με πολυβόλα. Ήταν μια θάλασσα από σκούφιες. Συνέλαβαν πολλά άτομα και τα μετέφεραν στη Λευκάδα.

27 Ιουλίου 1943. Το ιταλικό στρατοδικείο καταδίκασε σε 16 και 12 χρόνια φυλακή του γιατρούς Γιώργη Μαραγκό και Νιόνιο Φατούρο και 12 χρόνια τον δάσκαλο Γεράσιμο Γ. Θερμό για την εθνικοαπελευθερωτική τους δράση. Ο Φατούρος πέθανε στη φυλακή. Ο Γεράσιμος Θερμός απαγγέλει τον επικήδειο λόγο στον νεκρό αγωνιστή. Σώζεται το χειρόγραφο που επισυνάπτεται εδώ.

1 Αυγούστου 1943. Γεγονότα της Βαυκερής-Εγκλουβής. Στο χωριό Βαυκερή πατριώτες με επικεφαλής τον Αντώνη Καλοκαίρη και Στάθη Γαζή αφοπλίζουν και συλλαμβάνουν Ιταλούς καραμπινιέρους μεταξύ των οποίων και τον Μπρούνο που έκανε τις συλλήψεις. Ο λαός σύσσωμος ξεσηκώνεται στα χωριά Βαυκερή και Εγκλουβή. Επίθεση του λαού της Εγκλουβής στον σταθμό της Καραμπιναρίας του χωριού. Πρωτοστατούν οι αγωνιστές Κωστάκης Κοντογιώργης, Χριστόφος Κούρτης, Σπύρος Φραγκούλης-Ραπανής, Γιάννης Κακλαμάνης-Κουκούδας, Αρίσταρχος Λογοθέτης και Γιώργος Βλάχος από την Εξάνθεια με την ένοπλη ομάδα της Εξάνθειας. Στα εξεγερμένα χωριά συμπαραστάθηκε και ο λόχος ανταρτών του Ευγείρου με επικεφαλής τον έφεδρο αξιωματικό του στρατού Σπύρο Φατούρο. Τα γεγονότα συνέπεσαν με την αποχώρηση της Ιταλίας από τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο από το πλευρό της Γερμανίας και είχαν μεγάλη απήχηση στην Ακαρνανία και σε ολόκληρο το νησί της Λευκάδας. Ένοπλοι πατριώτες της Εγκλουβής συνέλαβαν τον συνεργάτη των Ιταλών Αχιλλέα Κονταράτο. Πρωταγωνιστούν οι πατριώτες που συμμετέχουν ενεργά στην απελευθερωτική οργάνωση του χωριού.

12 Αυγούστου 1943. Στην πόλη της Λευκάδας εκτελέστηκε από αντάρτες γνωστός συνεργάτης των Ιταλών.

8 Σεπτεμβρίου 1943. Κατάρρευση των Ιταλών. Δημιουργείται στη Λευκάδα με πρωτοβουλία του ΕΑΜ λαϊκή κυβερνητική επιτροπή.

10 Σεπτεμβρίου 1943. Οι φυλακισμένοι της Λευκάδας κινητοποιούνται να αποδράσουν. Ο λαός ελευθερώνει τους φυλακισμένους αγωνιστές πριν τους παραδώσουν οι Ιταλοί στους Γερμανούς.

29 Σεπτεμβρίου 1943. Ένοπλο τμήμα του ΕΛΑΣ περιοδεύει στα χωριά για να ενθαρρύνει τους πατριώτες στον αγώνα τους που δέχονταν τις προκλήσεις των οργανώσεων που συνεργάζονταν με τους Γερμανούς και πολεμούσαν το ΕΑΜ. Αυτές οι οργανώσεις εμφανίζονταν στην αρχή ως εθνικές ομάδες (ΕΟ) και αργότερα ως ΕΔΕΣ.

15 Οκτωβρίου 1943. Μικρό τμήμα του μόνιμου ΕΛΑΣ Ακαρνανίας εμφανίστηκε στα χωριά της Λευκάδας και συγκέντρωσε εθελοντές που ήθελαν να καταταχτούν στον ΕΛΑΣ.

22 Δεκεμβρίου 1943. Τμήμα Εδεσιτών με επικεφαλής τον μόνιμο αξιωματικό Ζαμπέλη αφόπλισε εφτά εφεδροελασίτες στο χωριουδάκι Σύβοτα. Αυτό αποτέλεσε την αρχή μιας αλυσιδωτής σειράς αντιδραστικών ενεργειών, προκλήσεων και επεισοδίων. Από αυτή την ενέργεια του Ζαμπέλη, σε συνδυασμό με τις δολοφονίες των υπευθύνων του ΕΑΜ Νυδρίου Κώστα Κούρτη-Ζαβογιάννου, Σπύρου Βλασσόπουλου στον Άγιο Πέτρο και Νίκου Παπαδάτου, υπεύθυνου της Νότιας Λευκάδας, φαίνεται ότι ο ΕΔΕΣ είχε στόχο να κυριαρχήσει σε ολόκληρη τη νοτιοδυτική Λευκάδα. Έτσι το νησί χωρίστηκε στην ΕΑΜοκρατούμενη κεντρική, βόρεια, βορειοδυτική και βορειανατολική και με λαϊκή πλειοψηφία στην πόλη, και στη νότια και νοτιοδυτική Λευκάδα υπό τον έλεγχο των καπεταναίων της δεξιάς του ΕΔΕΣ, ενώ τον ΕΔΕΣ στήριζαν δικαστικοί, πολιτικοί, εκκλησιαστικοί και εμπορικοί παράγοντες, που επηρέαζαν την κοινή γνώμη στην πόλη.

30 Δεκεμβρίου 1943. Τμήμα του ΕΛΑΣ με επικεφαλής τον Ταγματάρχη Κατωπόδη κινήθηκε στα χωριά της νότιας Λευκάδας. Το τμήμα κύκλωσε τον Ζαμπέλη με 30 ένοπλους στο μοναστήρι του Αη Γιάννη Ροδάκι. Κλείστηκε συμφωνία με παρέμβαση των οργανώσεων ΕΛΑΣ και ΕΔΕΣ.

15 Φεβρουαρίου 1944. Εμφανίζεται στη Λευκάδα τμήμα του μόνιμου ΕΛΑΣ από το Ξηρόμερο υπό τον Γιαννούλη καπετάνιο και τον Αγραφιώτη αρχηγό.

* Ομότιμος Καθηγητής Πανεπιστημίου Μακεδονίας, Καθηγητής της έδρας Jean Monnet στην Ευρωπαϊκή Πολιτική Ολοκλήρωση και Εξωτερική Πολιτική. Email: thermos@uom.gr

(Συνεχίζεται)


Displaying 2 Comments
Have Your Say
  1. Ο/Η Έλλειψη λέει:

    Η Ιστορική αναφορά είναι ημιτελής σύμφωνα με τις ιστοριογραφικές τάσεις εξελικτικά.
    Απαιτείται και η αναφορά των ονομάτων των δύο πρώτων Λευκαδιτών που χαιρέτισαν φασιστικά την Ιταλική σημαία στο δημαρχείο. Και εφ όσον το κείμενο σηματοδοτεί αυτό.
    Ο συγγραφέας του κειμένου , ή όποιος γνωρίζει να αναφερθεί, για την πληρότητα της αναφοράς,

  2. Ο/Η Ιστορία λέει:

    Η Εγκλουβή ήταν παραγωγικό χωριό
    και είχε μεγάλο πληθυσμό
    για τούτο το 1934
    εξέλεξε δήμαρχο αριστερό.

    Τα χρόνια ήταν δύσκολα
    με το ιδιώνυμο του 1929
    που όποιος και να σκεφτόνταν
    αλλέως πολιτικά
    ήταν διωκόμενος σκληρά.

    Μέσα απ τις σχέσεις παραγωγής
    έβγαινε η δομική ιδεολογία
    για κάτι άλλο διαφορετικό
    για την κοινωνική λειτουργία.

    Πρός τούτο οι Γκλουβσάνοι
    ήταν σκεπτόμενοι και ρεαλιστές
    δεν ήταν με σκυμμένο κεφάλι
    στις διοικητικές επιλογές.

    Αυτό είναι μια παράμετρος
    που πρέπει να ερευνηθεί
    την σχέση παραγωγής και πληθυσμού
    για τα χρόνια εκείνα στην Εγκλουβή
    και την ιδεολογία για την πολιτική.

    Συνήθως υπάρχει ένας ελιτισμός
    για τους σοσιαλίζοντες πρωτοπόρους
    πώς ήταν από εγγράματες οικογένειες
    και που είχαν και οικονομικούς πόρους.

    Εδώ σκόπιμα παρεμβαίνει
    ο πολιτικός αστισμός
    και πώς μέσα απ τα κανάλια του
    θα προέλθει ο προοδευτισμός.

    Το πράγμα είναι μπερδεμένο
    για αυτές τις απόψεις ιστορικά
    και καίριο παράδειγμα είναι
    της Εγκλουβής τα ιστορικά τότε χρονικά.

    Την ίδια εποχή η Καβάλα
    εξέλεξε δήμαρχο τον Παρτσαλίδη
    αλλά η πολιτειακή αντίδραση
    τον απέκοψε σαν χαρτί με ψαλίδι.

    Και η Καβάλα τότε καπνοεργατική
    πόλη ήταν ονομαστή
    και μέσα στην διαδικασία αυτή
    πρέπει η αριστερά να αναζητηθεί
    ώς αντίσταση για την απόσπαση
    της εργασίας την αξιακή.

    Χρόνια τώρα οι καθέδρες
    του προοδευτικού αστισμού
    λειτουργούν ώς σειρήνες
    δήθεν του πολιτικού μετασχηματισμού.

    Καλλέργηδες και Χο’ι’δάδες
    την πρωτοπορεία μονοπωλούν
    και από τότε και οι ιστορικοί ερευνητές
    τίποτα άλλο δεν μπορούν να δούν.

    Δεν είναι η αστική εκπαίδευση
    ούτε η πολυφωνική παιδεία
    αυτή που δρομολογούν τις εξελίξεις
    για την κάθε κοινωνία,
    και που πέριξ αυτών των παραμέτρων
    κινείται και η Ελληνική ιστοριογραφία.

    Αλλά ούτε οι μαρξιστικές αναλύσεις
    μπορούν να δώσουν ερμηνευτική
    γιατί και ο Μάρξ ουσιαστικά μπέρδεψε
    την καταγγελία της μιζέριας
    με την ανάλυση στην παραγωγή.

    Αλλού πρέπει να αναζητηθούν
    οι ιστορικόπολιτικές εξελίξεις
    με νέα σχήματα ερευνητικά
    για τις κοινωνικές δρομολογήσεις.

    Ούτε και η νέα ιστορία
    αυτή που ήρθε απ την Γαλλία
    μπορεί να φωτίζει το κοινωνικοπολιτικό
    γιατί εμφαίνει στον ποσοτικό μεθοδολογισμό
    που ουσιαστικά μπάζει στο σύστημα
    τον ποσοτικό εμπειρισμό.

    Η ρομαντική πάλη άποψη
    για την εξέλιξη την ιστορική
    δεν προσφέρει απαντήσεις
    με ερμηνεία αποδεικτική.

    Παντού και χρόνια παραμονεύει
    το σύμπτωμα του ιστορικού μηδενισμού
    σε κάθε απόπειρα ερμηνείας
    της εξέλιξης του κοινωνικού.

    Και για τούτο ορθά πράττει
    ο συγγραφέας εδώ
    και αναφέρεται σε στιγμές σημεία
    της εξέλιξης στο διάστημα αυτό.

    Αφήνει έτσι τον αναγνώστη
    ελεύθερα τον χρόνο να συνδέσει
    και αυτή η συνέχεια συμβάντων
    την ιστορία να αποτελέσει.

    Μπάζει πολύ το όλον θέμα χρόνια
    της Ελληνικής ιστοριογραφίας
    και αυτή χρόνια κινείται
    στα αλλότρια κανάλια
    των ιστοριογραφικών σχολών
    της Ευρωπα’ι’κής εμπειρίας.

    Αλλά και από υπερατλαντικά
    εκεί γίνεται ο χαμός
    εκεί νομίζουν ότι η προφανής μεθοδολογία
    είναι ιστοριογραφικός εσμός
    και μάλιστα εκλαμβάνεται ώς καινοτομία.

    Μια παραπέρα έρευνα
    για την ιστορία του 20ου την Ελληνική
    με έδραση την εξέλιξη στην Εγκλουβή
    θα έστρεφε την έρευνα στο προ’ι΄όν φακή.

    Όπως και σημαντικό ρόλο
    παίξανε τα καπνά
    στην πυκνή δεκαετία του 1930
    για τα επόμενα κατοχικά χρόνια
    και τα μετακατοχικά.

    Η ιστορική ανάλυση και έρευνα
    θέλει εντοποιότητα προσδιορισμού
    γιατί μόνο έτσι ικανοποιείται συνθετικά
    το αφήγημα του μεγάλου ιστορικισμού.

    Και μέσα στην εντοπιότητα
    θα εντοπίζεται και το ιστορικό υποκείμενο
    και δεν θα είναι απλά αυτό
    υποσημειώσεις σε κάθε ιστορικό δήθεν κείμενο.

Αφήστε το σχόλιό σας

XHTML: You can use these html tags: <a href="" title=""> <abbr title=""> <acronym title=""> <b> <blockquote cite=""> <cite> <code> <del datetime=""> <em> <i> <q cite=""> <s> <strike> <strong>