Σετ γαμήλιων χρυσαφικών (σπίλα, σκουλαρίκια, σταυρός) φερμένων το 1890 από τη Βενετία για λευκαδίτικο γάμο

Σετ γαμήλιων χρυσαφικών αγορασμένων το 1890 στη Βενετία για λευκαδίτικο γάμο

Μαζί με τον παλιό τσουμπέ (νυφικό επενδύτη) της παραδοσιακής λευκαδίτικης νυφιάτικης φορεσιάς από το τέλος της τελευταίας δεκαετίας του 19ου αι. που πρόσφατα παρουσιάσαμε, βρίσκονται ακόμη στα χέρια του κατόχου του ένα σετ χρυσαφικών που αποτελείται από την σπίλα, τα σκουλαρίκια και έναν χρυσό σταυρό. Στα δύο πρώτα διατηρείται ακόμη το αρχικό κουτάκι συσκευασίας.

Σπίλα (καρφίτσα στολισμού που μπορούσε να κρεμαστεί και στο λαιμό) και σκουλαρίκια

Είχαν αγοραστεί για το γάμο της εποχής εκείνης -το 1890- από την Βενετία. Η σπίλα (καρφίτσα στολισμού) εκτός από την καρφίτσα για να καρφιτσώνεται στην σπαλέτα είχε και ένα πιαστράκι για να κρεμιέται στον λαιμό.

Χρυσός νυφικός σταυρός

Γράφει ο Πανταζής Κοντομίχης («Η Λευκαδίτικη Λαϊκή Φορεσιά από τον 17ο αιώνα ως τα μέσα του 20ου», Έκδοση ΕΟΜΜΕΧ, Αθήνα, 1989):

«Σπαλέτα λέγεται το εντυπωσιακό μπροστομάντιλο που φορούσαν οι νυφάδες και γενικά οι παντρεμένες Λευκαδίτισσες. Με το όνομα τούτο χαρακτηρίζονται όλα τα μαντήλια του είδους αυτού. Μερικά όμως διατηρούν παράλληλα και το ξεχωριστό τους όνομα όπως π.χ. το λεγόμενο κρέπι, που είναι σπαλέτα μεταξωτή σε ανοιχτό ή σκούρο χρώμα με κρόσσια καφασωτά ολόγυρα. Κρέπι φορούν και οι νυφάδες σε χρώμα λευκό, ροζ ή κίτρινο. Η σπαλέτα φοριέται ως εξής: Τη διπλώνουν διαγώνια στη μέση, και τη ρίχνουν στις πλάτες με την ορθή της γωνία κάτω από τις κοτσίδες. Έπειτα πιάνοντας τις δύο άλλες άκρες, τις σμίγουν μπροστά πάνω από το καμιζέτο ή το γελέκι (που τονίζουν το στήθος) και σχηματίζεται έτσι ένας εντυπωσιακός μπούστος.

Στο σημείο αυτό καρφιτσώνουν το μαντίλι, που σκεπάζει άνετα όλο το τετράγωνο άνοιγμα του φορέματος, έτσι που να περισσεύουν κιόλα οι δύο άκρες του (τσούντες), μία δεξιά και μία αριστερά. Λίγο πιο κάτω καρφιτσώνουν τούτες τις άκρες στην καμπζέλα με όμορφους κορρφοβελόνους, κι ανάμεσά τους προβάλλουν τα χάρτζα, οι οτράδες (= μεταξοκλωστές) και τα χρυσόκουμπα του φορέματος.
Απαραίτητο συμπλήρωμα και στολίδι της σπαλέτας είναι τα χρυσαφικά (ξαφκά, τα λένε) κατά την περίσταση βέβαια, και εννοούμε την επισημότητα της μέρας, την ηλικία, την οικονομική θέση κ.λπ.

Τα βασικά χρυσαφικά είναι οι σπίλες, τα ποντάλια, οι καρφοβελόνοι και οι στηθοβελόνες. Είναι και τα τρία καρφίτσες με μεγαλύτερο ή μικρότερο χρυσό ή ασημένιο (κάποτε και χάλκινο) κεφάλι. Το ποντάλι και η σπίλα είναι ελλειψοειδή κοσμήματα με πολλές απανωτές ή διασταυρωμένες επιφάνειες και πολύτιμα ένθετα πετράδια. Βρίσκονται σε ποικιλία παραλλαγών. Τα ποντάλια και τις σπίλες τα πλαισίωναν χρυσές ή αργυρές αλυσιδίτσες απ΄ τις οποίες πολλές φορές κρέμονταν χρυσές καρδιές. Αν προσθέσουμε σ΄ όλ΄ αυτά τα κοσμήματα του λαιμού, τα σκουλαρίκια και τα δαχτυλίδια, έχουμε την πλήρη χρυσαφική εξάρτυση».

Νύφη με ολομέταξη σπαλέτα και χρυσαφικά

Για τα σκουλαρίκια και τα κοσμήματα του λαιμού αναφέρει:

«Στ΄ αυτιά η νύφη φορεί όμορφα σκουλαρίκια με πολύτιμες πέτρες. Κόσμημα του αυτιού είναι και οι μπόκολες, πιο μικρές από τα σκουλαρίκια. Πολλές νυφάδες συνήθιζαν να κάνουν αρμαθιά. Δηλαδή να φορούν τρία-τέσσερα ζευγάρια μπόκολες ενωμένες. Κοσμήματα κρεμούσαν και στον λαιμό με χρυσή αλυσίδα (καρδιές κ.λπ.) στολισμένα με χρωματιστή πέτρα».

Νύφη της Λευκάδας με πλούσιο τσουμπέ και πολύτιμα χρυσαφικά στη μεταξωτή σπαλέτα

(Σημείωση: Οι δυο τελευταίες φωτογραφίες είναι από το προαναφερόμενο βιβλίο του Πανταζή Κοντομίχη).