Μια ενδιαφέρουσα επιστολή του 1956 για τα ευρήματα των ανασκαφών του Νταίρπφελντ
«Νομίζω όμως, ότι και μόνο το κύρος του αξιολόγου τούτου Γερμανού σοφού είναι αρκετόν για μας τους Λευκαδίους να φρονούμεν ότι η θεωρία του δεν είναι εντελώς αβάσιμος».
Ο Νταίρπφελντ με επισκέπτες στους ταφικούς τύμβους στο Στενό Νυδριού
Ένα μεγάλο μέρος από τα ευρήματα των ανασκαφών που πραγματοποίησε στις αρχές του 20ου αιώνα στη Λευκάδα ο Βίλχελμ Νταίρπφελντ (Wilhelm Dörpfeld), φυλάσσονται σήμερα στο Αρχαιολογικό Μουσείο Λευκάδας, στην αίθουσα Δ΄ που είναι αφιερωμένη στη μνήμη του μεγάλου γερμανού αρχαιολόγου. Τα περισσότερα προέρχονται από τις ανασκαφές των ταφικών τύμβων στο Στενό Νυδριού. Κάποια άλλα ευρήματα από τα ταφικά μνημεία στο Στενό, όπως χρυσά και αργυρά κοσμήματα, τα έχουμε δει να εκτίθενται στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο. Στη Λευκάδα βρίσκονται κυρίως πήλινα αγγεία, λίθινες αιχμές καθώς και χάλκινα όπλα και εργαλεία.
Το σπίτι του Νταίρπφελντ και το Μουσείο. Στο βάθος ο ορεινός όγκος των Σκάρων
Μουσείο στο σπίτι του Νταίρπφελντ στην Αγία Κυριακή (δυτικός και βόρειος τοίχος)
Δεν ήταν όμως πάντα έτσι. Μέχρι και τον Οκτώβρη του 1956 τουλάχιστον και για κάποιο διάστημα στη συνέχεια, υποθέτουμε, έως ότου κατασκευαστεί το κτίριο που στεγάζεται το Αρχαιολογικό Μουσείο στην πόλη της Λευκάδας, τα ευρήματα αυτά φυλάσσονταν σε ένα μικρό μουσείο που βρισκόταν στον λόφο της Αγίας Κυριακής, πίσω από το σπίτι που έμενε ο Νταίρπφελντ. Σημειωτέον ότι ο ίδιος πέθανε το 1940 και τάφηκε στη Λευκάδα. Ο τάφος του βρίσκεται στην χερσόνησο Γένι κοντά στο σημείο που έμενε.
Χρυσά και αργυρά κοσμήματα από τους ταφικούς τύμβους στο Στενό Νυδριού
Χάλκινα όπλα και εργαλεία από τους τάφους στο Στενό
Πήλινα αγγεία από τους τάφους στο Στενό
Το μικρό αυτό μουσείο διέθετε ακόμη την εποχή εκείνη, το 1956, έναν φύλακα, ενώ τα ευρήματα διατηρούνταν «όσο ήταν δυνατόν» μόνον «κατόπιν ευγενούς ιδιωτικής πρωτοβουλίας του κατόχου της περιοχής», όπως συνάγεται από επιστολή του κ. Άγγελου Γαζή που είχε αποσταλεί στις 11 Οκτωβρίου 1956 από την Αθήνα προς την εφημερίδα «Καθημερινή», με την ευκαιρία της Εορτής των Μουσείων, και δημοσιεύτηκε στις 19 Οκτωβρίου 1956 στην στήλη «Γράμματα προς την σύνταξη» της εφημερίδας με την επισήμανση «Αι αρχαιότητες της Λευκάδος».
Πήλινα αγγεία και άλλα ευρήματα από τους τάφους στο Στενό
Ευρήματα τριών τάφων του 6ου π.Χ. αιώνα από την πεδιάδα του Νυδριού
Στην επιστολή διαφαίνεται η αντιπαλότητα μεταξύ των Νυδριωτών και των κατοίκων της πόλης της Λευκάδας σχετικά με τον τόπο έκθεσης των ευρημάτων, ένα ζήτημα που φαίνεται να επανέρχεται πάλι σήμερα σύμφωνα με πληροφορίες, ενώ εκφράζεται εμμέσως πλην σαφώς η επιθυμία του επιστολογράφου για την διενέργεια νέων ανασκαφών που ενδεχόμενα να έριχναν και νέο φως στη γνωστή αλλά ατεκμηρίωτη σε μεγάλο βαθμό μέχρι σήμερα θεωρία του γερμανού αρχαιολόγου για την Ομηρική Ιθάκη. Ως προς αυτό όμως οι τοπικοί ιθύνοντες περί άλλων τυρβάζουν, αφού όψιμα ανακάλυψαν το Αρχαίο Θέατρο Λευκάδας, που, σημειωτέον, πρώτος ο E. Krüger, βοηθός του μεγάλου γερμανού αρχαιολόγου, είχε ανασκάψει το 1901.
Ο Νταίρπφελντ με εργάτες και επισκέπτες στους ταφικούς τύμβους στο Στενό Νυδριού
Λεπτομέρεια από το χάρτη του Νταίρπφελντ με κάποιες από τις ομηρικές ονομασίες
Κλείνοντας, θα θέλαμε από την πλευρά μας να επισημάνουμε ότι παρότι έχουν περάσει τόσα χρόνια από την αποπεράτωση του συγχρηματοδοτούμενου από το ΕΣΠΑ έργου «Ανάδειξη των Προϊστορικών Τύμβων στο Στενό» (μέχρι και κιόσκια εισιτηρίων έχουν φτιαχτεί ενώ υπάρχουν ακόμη και πληροφορίες σε κώδικα Μπράιγ για τυφλούς) προϋπολογισμού 180.000 €, ο αρχαιολογικός χώρος παραμένει ακόμη μέχρι σήμερα στην ουσία κλειστός και μη επισκέψιμος (όπως και άλλοι επίσης αρχαιολογικοί χώροι στο νησί μας), με αποτέλεσμα να παρατηρείται κάθε καλοκαίρι το τριτοκοσμικό φαινόμενο αλλοδαποί κυρίως επισκέπτες του τόπου μας να πηδούν τα κιγκλιδώματα της περίφραξης για να δουν από κοντά τους τάφους.
Η είσοδος στο λιμάνι του Βλυχού με το Νυδρί και το βουνό των Σκάρων
Το στενό μέρος του λιμανιού του Βλυχού (Στενό) με τον ελαιώνα, την πλαγιά της Παλαιοκατούνας και την οροσειρά της Ελάτης
Έγραφε στην επιστολή του ο κ. Α. Γαζής:
«Κύριε Διευθυντά,
με την ευκαιρία της εορτής των μουσείων μας, παρακαλώ να μου επιτραπή να υπενθυμίσω εις όσους ενδιαφέρονται την ύπαρξιν αρχαιολογικών αντικειμένων, ευρισκομένων εις μικρόν οικισμόν εις Νυδρί Λευκάδος, όπου θεωρούμενα ως άνευ ενδιαφέροντος ουδεμιάς τυγχάνουν προσοχής αρμοδίων επισήμων.
Εάν από αρχαιολογικής απόψεως δικαιολογούν αξίαν τινά δεν γνωρίζω. Αυτό που γνωρίζω είναι ότι εκείνος ο οποίος τα ανεύρε και ενδιαφέρετο για την όλην υπόθεσιν της θεωρίας, ότι η σημερινή Λευκάς δέον να θεωρείται ως η αρχαία Ομηρική Ιθάκη, δεν ήτο τυχαίος τις, αλλ΄ ο μεγάλης αξίας διανοούμενος και αρχαιολόγος φιλέλλην Γερμανός Δαίρπφελδ, του οποίου τόση ήτο η αγάπη προς τον τόπον όπου ενήργησε μερικάς ανασκαφάς και όπου ως επί το πλείστον διέμενεν, ώστε, όταν απέθανεν εις βαθύ γύρας, να αξιώση να ταφή εκεί όπου επέμεινε μετά φανατισμού να νομίζη ότι άλλοτε υπήρξε και έζησεν ο πολυμήχανος βασιλεύς της αρχαίας Ιθάκης, ο πορθητής της Τροίας Οδυσσεύς.
Επίσκεψη Αλεξανδριτών το 1939 στο Μουσείο του Νταίρπφελντ στην Αγία Κυριακή
Ήδη, ολίγον πέρα του τάφου του τα παρ΄ αυτού ευρεθέντα αντικείμενα φιλοξενούνται και διασώζονται, έστω και ρημαγμένα από τους εκάστοτε σεισμούς, διατηρούμενα όσο τούτο είναι δυνατόν μόνον κατόπιν ευγενούς ιδιωτικής πρωτοβουλίας του κατόχου της περιοχής και του εκεί τυγχάνοντος φύλακα του μουσείου, ο οποίος πράγματι επιδεικνύει εξαιρετικόν ενδιαφέρον δια τα ολίγα αυτά πράγματα.
Τόσον από τας εφημερίδας, όσον και από το ριαδιόφωνον, πληροφορούμεθα πολλάκις ότι σεβαστά ποσά διατίθενται δια μουσεία και διαμορφώσεις άλλων περιοχών, περιοχών δευτερευούσης και τριτευούσης ίσως αρχαιολογικής σημασίας.
Η θεωρία του Δαίρπφελδ δυστυχώς δεν είχε την τύχην μέχρι σήμερον να γίνη παραδεκτή ούτε από ξένους, ούτε από ημετέρους αρχαιολόγους, αλλ΄ ούτε και κανείς εκ των επισήμων Λευκαδίων εξεδήλωσεν ενδιαφέρον σχετικόν. Τουναντίον υπήρξαν ωρισμένοι, οι οποίοι από τοπικά και μόνον προς την πόλιν της Λευκάδος συμφέροντα κινούμενοι, επεδίωξαν χωρίς να το κατορθώσουν ευτυχώς, την μεταφοράν του μικρού τούτου μουσείου εντός της πόλεως Λευκάδος, μακράν της περιοχής όπου ταύτα ανευρέθησαν και δικαιωματικώς ανήκουν και όπου ζηλοτύπως θα ήθελέ τις να είπη επαγρυπνεί επ΄ αυτών και μέσ΄ απ΄ τον τάφο του ακόμη ο σοφός αυτός Γερμανός αρχαιολόγος και πραγματικός φιλέλλην.
Όσον αφορά τους ισχυρισμούς των φίλων και γειτόνων μας Ιθακησίων θα ηδύνατο κανείς καλής πίστεως συζητητής να τους παραδεχθή μόνον εάν είχον σοβαρόν τι αρχαιολογικόν εύρημα να μας επιδείξουν.
Δεν έχουν όμως. Το όνομα και μόνον του νησιού των που επικαλούνται κάτω από το βάρος των 30 και πλέον αιώνων που μας χωρίζουν από της εποχής εκείνης, κανείς δεν μπορεί νομίζω στα σοβαρά να υποστηρίξη ότι δύναται να λογισθή ως αλάνθαστον τεκμήριον των όσων υποστηρίζουν.
Εις την σημερινήν Λευκάδα, την αρχαίαν Ομηρικήν Ιθάκην ως επέμενε να υποστηρίζη ο μεγάλος αρχαιολόγος φίλος μας, δεν υφίσταται και εκεί ακόμη καμμία σοβαρά απόδειξις πιστοποιούσα την ως άνω θεωρία του. Τούτο όμως δύναται να αποδοθή εις το γεγονός ότι δεν κατεβλήθη καμμία μέχρι σήμερον σοβαρά προσπάθεια ερεύνης ούτε από ξένους ούτε από ημετέρους αρχαιολόγους, πλην των ολίγων ερευνών εκείνου ο οποίος, πτωχός ων, δεν διέθετε τα απαραίτητα μέσα.
Αι μικραί προσπάθειαι τας οποίας είχε καταβάλει ωφείλοντο εις μικρόν χρηματικόν ποσόν που είχε θέσει εις την διάθεσίν του ο φίλος και θαυμαστής του Κάϊζερ Γουλιέλμος ο Β΄ κατά το 1910. Νομίζω όμως, ότι και μόνο το κύρος του αξιολόγου τούτου Γερμανού σοφού είναι αρκετόν για μας τους Λευκαδίους να φρονούμεν ότι η θεωρία του δεν είναι εντελώς αβάσιμος.
Μετά τιμής
ΑΓΓΕΛΟΣ ΓΑΖΗΣ
Αθήναι, 11 Οκτωβρίου 1956»
(Οι φωτογραφίες είναι από το σύγγραμμα «ALT-ITHAKA», [zweiter Band], του Wilhelm Dörpfeld που έχουμε στην βιβλιοθήκη μας – Στις λεζάντες των φωτογραφιών διατηρήθηκε το αρχικό κείμενο του βιβλίου).
