Η ανεπίστρεπτη καταστροφή του «θείου ελαιώνα» της Λευκάδας

«Η ελιά στη Λευκάδα είναι κάστρο. Δένδρο που ορθώνεται στα ουράνια. Χοντρόριζα, χοντρόκλωνα, αιώνιες μαρτυρίες της γης. Η Ασπρολιά στον τόπο μας πύκνωσε, γέννησε ελαιώνες απέραντους, άγιους ελαιώνες, θείους. Από τη Χώρα ίσαμε την Απόλπαινα, απ’ τον Άη-Γιάννη ίσαμε τις Αλυκές. Ο θείος ελαιώνας.

Καστρολιές, η μια σιμά στην άλλη, αδελφάτα, ερωτικά. Μια ασύνορη ελαιοθάλασσα, ασημίζουσα, στενόφυλλη, πολυκλωνάτη. Μια ικεσία στ’ άναρχα ουράνια, οι ελιές της Λευκάδας! Το ίδιο σ’ όλο το νησί κι όχι μονάχα σε κάμπους και πεδιάσματα. Μα και σε πλαγιές, μες στα λιθάρια. Η ευλογία του θεού όλων των εποχών. Η ελιά για το Λευκαδίτη ήτανε πάντα η σωστική περαταριά στην πόρεψή του. Δένδρο βλογημένο. Δε ζητάει τίποτα, δίνει πολλά. Ριζώνει, δενδρώνεται, καρπίζει όπου βάλει ο νους σου. Τις πλαές, μες στο σκίλακα, στα λιοντράφια, στο βραχοτόπι, πλάι στη θαλασσαρμύρα, στα καμποχώραφα, ολούθε. Φιλιωμένη με το χρόνο, ακατάλυτη.

Η ελιά. Το ξεγανάχτισμα του χωριανού, την ώρα που η πίντα μαζώνει το θειόλαδο στο κασόνι του λιτρουβειού, μόλις τ’ ασκί σιγογιομίζει την καπάσα του κατωγιού. Απόστολου Μαργέλη: Οι χωριανοί (Από το πενταμερές αφιέρωμα του Αιθεροβάμονα στην ελιά – οι σύνδεσμοι στο τέλος της ανάρτησης.)»

Είναι χαρακτηριστική για την ανεπίστρεπτη καταστροφή που έχει επέλθει στον «θείο ελαιώνα», που ύμνησε ο Σικελιανός, η πιο κάτω φωτογραφία του 1965 από το γερμανικό περιοδικό ΜΕΡΙΑΝ (11 XVII) που έχουμε στα χέρια μας – Η λεζάντα γράφει: «Η πρωτεύουσα Λευκάδα πίσω από το ποτάμι των ελαιόδεντρων».

Σήμερα όχι ποτάμι, ούτε ρυάκι δεν είναι πια! Ρετάλι αποκαλεί τον ελαιώνα, ο Νίκος Βαγενάς, που κάποιοι έχουν ακόμη το θράσος, όπως επισημαίνει, να τον αποκαλούν για τουριστικούς καθαρά λόγους ως «ενετικό ελαιώνα της πόλης».

Γράφει λοιπόν ο συντοπίτης μας ερασιτέχνης ιστορικός και λαογράφος Νίκος Βαγενάς στο άρθρο του «Το καφενείο στου Πάλλα και τ΄ αμπαλί», Επετηρίς Εταιρείας Λευκαδικών Μελετών, τ. ΙΒ΄2009-2011, Αθήνα 2013, στα προλογικά στη σ. 445 για τον ενετικό ελαιώνα:

«[…] Αυθαιρεσίες πολιτών (και δη εκείνων χωρίς παιδεία ή εκείνων προς χάρη συμφέροντος) που η άγνοια τους μετατρέπει σε άμισθους (τύποις το λέω αυτό) καταστροφείς και απαξιωτές της όποιας πολιτισμικής ή παραδοσιακής κληρονομιάς. Αυθαιρεσίες τοπικών αρχών, σε διαχρονική βάση, πραγματοποιούμενες «βάσει νόμου», όχι με την έγκριση, αλλά, ενίοτε, και με την παντελή άγνοια της κοινωνίας, για να μη χαθούν τα κονδύλια. Αποφάσεις που είχαν και συνεχίζουν να έχουν δυσμενείς επιπτώσεις στο περιβάλλον, με την αναιμική πλειοψηφία μιας ψήφου ή άλλων συνθηκολογημένων, με το σκεπτικό μιας αμφίβολης ανάπτυξης. Παραδείγματα πάμπολλα: Ξεριζώθηκε και κακοποιήθηκε ο περιμετρικός ελαιώνας της πόλης, ενώ το θράσος ορισμένων τολμά να αποκαλεί (για τουριστικούς λόγους) τούτο το ρετάλι ως «ενετικό ελαιώνα της πόλης». Ξεκοιλιάστηκαν τα περιμετρικά βουνά, προκειμένου να φιλοξενηθούν οι πάσης φύσεως βίλες και βιλίτσες με όψεις “σκηνικών θεάτρων” …».

Λευκάδα 1925, ελαιώνας (Φωτογραφικό αρχείο Νάσου (Aθανάσιος) Ν. Παπανικολάου)

Και στον επίλογο του άρθρου του, στη σ. 476, παρατηρεί καυστικά:

«[…] Κατόπιν αυτού η νεοεμφανιζόμενη, ψευδεπίπλαστη ανάπτυξη ώθησε, όχι μόνο την καταστροφή του ελαιώνα (ο οποίος σε κάποια προηγμένη χώρα θα ΄χε χαρακτηριστεί ως Μνημείο της φύσης ), αλλά και κάποιους των συμπολιτών μας να συγκατοικήσουν με τους πεθαμένους, αφού η περιλάλητη ανάπτυξη μέσω δόμησης έφτασε μέχρι των πυλών των “κεκοιμισμένων αδελφών μας” …»

Ένα εξαιρετικό αφιέρωμα του Αιθεροβάμονα στην ελιά μπορείτε να διαβάσετε στους πιο κάτω συνδέσμους: