5 Αυγούστου του 1928: Ο Ελευθέριος Βενιζέλος κάνει στάση στη Λευκάδα

Ο Ελευθέριος Βενιζέλος την εποχή της περιοδείας του

Στις αρχές Αυγούστου του 1928 ο Ελευθέριος Βενιζέλος, ενόψει των βουλευτικών εκλογών που θα γινόταν στις 19 Αυγούστου, περιόδευσε στην Ήπειρο. Έφτασε στην Πρέβεζα με το ατμόπλοιο «Ατρόμητος» της Ανωνύμου Ατμοπλοϊκής Εταιρείας «Γιαννουλάτος» που εκτελούσε τότε το δρομολόγιο της γραμμής. Τον γηραιό Βενιζέλο (ήταν 64 ετών) συνόδευαν στην προγραμματισμένη προεκλογική του περιοδεία ο γιος του Σοφοκλής, ο υπουργός Εξωτερικών και υποψήφιος του κόμματος των Φιλελευθέρων στην Άρτα Αλέξανδρος Καραπάνος, ο υποψήφιος στο νομό Πρέβεζας Κοκκινάτος κ.ά.

Η υποδοχή του Βενιζέλου στην Πρέβεζα

Προτού φτάσει στην Πρέβεζα ο «Ατρόμητος» έκανε στάση στη Λευκάδα, όπου ο Βενιζέλος έτυχε θερμής υποδοχής, σύμφωνα με το ρεπορτάζ της εποχής, από τους κατοίκους που είχαν συγκεντρωθεί κατά μήκος της παραλίας. Ο Βενιζέλος τους δέχτηκε στο κατάστρωμα του πλοίου και συνομίλησε μαζί τους, αλλά αρνήθηκε να μεταβεί στην πόλη όταν προσκαλέστηκε, λέγοντας ότι ήταν αδύνατο να αναβάλει το πρόγραμμά του.

Πλανόδιος ψωμάς μέσα στο Κάστρο της Αγίας Μαύρας τον 19ο αι. (Πηγή)

Στα αξιοσημείωτα του ρεπορτάζ είναι ότι την εποχή εκείνη διέμεναν ακόμη πρόσφυγες στο Κάστρο της Λευκάδας, οι οποίοι, σύμφωνα πάντα με το ρεπορτάζ, ζητωκραύγαζαν υπέρ του Βενιζέλου όταν το ατμόπλοιο στο οποίο επιβιβαζόταν πέρασε από το δίαυλο της Λευκάδας.

Η ομιλία του Βενιζέλου στην Πρέβεζα από το κτίριο της Νομαρχίας

Ο Βενιζέλος αναχώρησε κατόπιν, μαζί με τον υποψήφιο του κόμματός του στο νομό Λευκάδας Μάρκο Τσαρλαμπά¹, που προστέθηκε μαζί με άλλους στη συνοδεία, για την Πρέβεζα όπου εκφώνησε λόγο από τον εξώστη της Νομαρχίας. Λόγο έβγαλε και στα Γιάννενα² που ήταν ο επόμενος σταθμός της περιοδείας του.

Το γεφύρι (φωτογραφία της εποχής) όπου πιάστηκαν από τους ληστές οι δυο υποψήφιοι πολιτευτές

Η επίσκεψη στην Κέρκυρα ματαιώθηκε λόγω της απαγωγής δύο υποψηφίων του Καφανταρικού κόμματος, του πρώην υπουργού Αλέξανδρου Μυλωνά και του Αλέξανδρου Μελά, στα Ιωάννινα από τους ληστές της ομάδας του Τάκη Κουμπή, που ζητούσαν το ποσό των έξι εκατομμυρίων δραχμών για λύτρα³. Ο Βενιζέλος επείγονταν να μεταβεί στην Αθήνα για τη σύγκληση του υπουργικού συμβουλίου, αφού προς στιγμή κινδύνευσαν να αναβληθούν οι εκλογές. Τελευταίος σταθμός της περιοδείας του ήταν η Άρτα. Στην Κόπραινα επιβιβάστηκε στο ατμόπλοιο «Ζέφυρος» που τον περίμενε και επέστρεψε μέσω Πρέβεζας στον Πειραιά.

Γράφει ο «ΝΕΟΛΟΓΟΣ ΠΑΤΡΩΝ»⁴ για την επίσκεψη του Βενιζέλου:

Η ΥΠΟΔΟΧΗ ΤΟΥ κ. ΒΕΝΙΖΕΛΟΥ ΕΙΣ ΛΕΥΚΑΔΑ ΚΑΙ ΠΡΕΒΕΖΑΝ – ΠΡΩΤΟΦΑΝΕΙΣ ΕΚΔΗΛΩΣΕΙΣ ΕΝΘΟΥΣΙΑΣΜΟΥ ΤΩΝ ΚΑΤΟΙΚΩΝ ΤΟΥΤΩΝ – ΟΛΟΚΛΗΡΟΣ Ο ΜΕΓΑΛΕΙΩΔΗΣ ΛΟΓΟΣ ΤΟΥ ΠΡΟΣ ΤΟΝ ΛΑΟΝ ΤΗΣ ΠΡΕΒΕΖΗΣ

ΠΡΕΒΕΖΑ. Κατόπιν λαμπρού ταξειδίου με τον «Ατρόμητον», ο κ. Βενιζέλος συνοδευόμενος υπό του υιού του κ. Σοφοκλή, του υπουργού των Εξωτερικών κ. Καραπάνου, του υποψηφίου του συνδυασμού Πρεβέζης κ. Κοκκινάτου και της λοιπής ακολουθίας του, έφθασεν την 7ην πρωϊνήν εις την Λευκάδα.

Αι εκδηλώσεις υπέρ του Βενιζέλου ήρχισαν από χθες το απόγευμα κατά την διέλευσιν από της διώρυγος της Κορίνθου, όπου οι χωρικοί παρατεταγμένοι εις τας πλευράς και κρατούντες ποτήρια γεμάτα κρασί εφώναζαν: «Στην υγειά σου Βενιζέλε!».

Ανάλογοι εκδηλώσεις εσημειώθησαν σήμερον την πρωΐαν όταν ο «Ατρόμητος» διήρχετο το στενόν «Αυλάκι» της Λευκάδος. Οι κάτοικοι της Λευκάδος συγκεντρωθέντες κατά μήκος της παραλίας τον υπεδέχθησαν ενθουσιωδώς. Πριν ακόμη αγκυροβολήση το πλοίον, ήρχισαν ανερχόμενοι πλείστοι πολίται, ίνα χαιρετήσουν τον κ. Βενιζέλον, όστις τους εδέχθη εις το κατάστρωμα υπερπληρωθέν κόσμου. Ο πρώην Νομάρχης κ. Κτενάς ωμίλησεν εξ ονόματος του λαού της Λευκάδος ειπών, ότι εκπληρούται ο διακαής πόθος των Λευκαδίων, οίτινες ευγνωμονούν τον κ. Βενιζέλον, διότι εδέχθη να διακόψη το ταξείδιόν του ίνα δεχθή τας εκδηλώσεις της αφοσιώσεώς των.

«Η Λευκή Λευκάς, εξηκολούθησεν ο κ. Κτενάς, ήτις με πολλάς θυσίας των τέκνων της ηκολούθησεν τον κ. Βενιζέλον όταν περιήγε τροπαιούχον την Ελληνικήν σημαίαν από δόξης εις δόξαν, τον ακολουθεί και τώρα εν ειρήνη εις τον μεγάλον ανορθωτικόν αγώνα». Οι ακροαταί εις το σημείον τούτο ανεφώνησαν: «Όχι μόνο ειρηνικόν αλλά και πολεμικόν. Είμεθα έτοιμοι…».

Ο κ. Βενιζέλος απήντησεν: «Ας μη ομιλώμεν δια το παρελθόν. Ας φροντίσωμεν δια το παρόν και το μέλλον της ειρήνης. Εάν ο λαός μου δώση την απαιτούμενην πλειοψηφίαν πιστεύω να δυνηθώ να επιτύχω την πραγματοποίησιν του προγράμματος της εξυγιάνσεως και της ανορθώσεως».

Εις επίμονον αξίωσιν των Λευκαδίων, όπως επισκεφθή την πόλιν ο κ. Βενιζέλος απήντησεν ευχαριστών και εξηγήσας, ότι τω είνε αδύνατον να αναβάλη το πρόγραμμά του. Αστεϊζόμενος δε προσέθηκε: «Χαίρω διότι βλέπω ότι τα πράγματα της Λευκάδος είνε ολιγότερον μαύρα απ΄ ό,τι μου τα είχαν παραστήσει». Τον κ. Βενιζέλον διέκοψαν φωναί: «Στην Λευκάδα όλα είναι άσπρα⁵. Ζήτω ο Βενιζέλος!».

Κατά την διέλευσιν του πλοίου εκ του ιστορικού φρουρίου της Λευκάδος οι εκεί εγκατεστημένοι πρόσφυγες κρατούντες τας εικόνας του κ. Βενιζέλου εζητωκραύγαζον τον κ. Πρόεδρον όστις αντεχαιρέτα.

Ο «Ατρόμητος» απήρε εν μέσω ενθουσιωδών εκδηλώσεων. Εις την συνοδείαν του κ. Βενιζέλου προσετέθη ο Νομάρχης Πρεβέζης κ. Γεωργιάδης ελθών επίτηδες εις Λευκάδα και οι υποψήφιοι Πρεβέζης κ.κ. Γερογιάννης και Χαβίνης και ο της Λευκάδος κ. Τσαρλαμπάς. Πριν ο «Ατρόμητος» φθάση εις Πρέβεζαν και ενώ επερνούσε τον οικισμόν του Αγίου Πανελεήμονος τον προϋπήντησαν ιστιοφόρα, βενζινόπλοια και μικρά ατμόπλοια με πολίτας και Συντεχνίας της Πρεβέζης με μουσικάς στολισμένας με σημαίας και δάφνας κυκλώσαντα τον Ατρόμητον…

________________________________
¹ Ο Μάρκος Τσαρλαμπάς εκλέχτηκε βουλευτής Λευκάδας με το κόμμα των Φιλελευθέρων στις εκλογές της 19ης Αυγούστου 1928. Στις εκλογές αυτές είχε θριαμβεύσει το κόμμα των Φιλελευθέρων (πήρε 47% έναντι 24% του Λαϊκού Κόμματος του Παναγή Τσαλδάρη) λόγω και του πλειοψηφικού συστήματος που είχε αναγκάσει τα μικρά δημοκρατικά κόμματα να συνεργαστούν με τον Βενιζέλο. Υποψήφιος με το Λαϊκό Κόμμα ήταν κάποιος με το όνομα Βαραναρίτης.

² Στα Γιάννενα ο Βενιζέλος δέχτηκε, μεταξύ άλλων, επιτροπή εργατών που του ζήτησε «να ληφθούν μέτρα υπέρ των αέργων συναδέλφων τους». Ο Βενιζέλος απάντησε ότι η κρίση είναι γενική και «ότι οι εργάται οφείλουν να εργάζονται εντατικώς ως εν Γερμανία». Περαιτέρω υπενθύμισε ότι αυτός είναι ο εισηγητής του νόμου για την καθιέρωση του οκτάωρου και πρόσθεσε ότι «αν οι εργάται επιμένουν θα επιδιώξη την πιστήν εφαρμογήν του», αλλά «όσον εντατικωτέρα είναι η εργασία, τόσον μεγαλυτέρα θα είναι η ωφέλεια των εργατών». Κατόπιν, «οι εργάται παρετήρησαν ότι, εν τοιαύτη περιπτώσει, θα επέλθη πληθώρα των διαφόρων ειδών και συνεπώς, λόγω των μεγάλων αποθεμάτων, έλλειψις ζητήσεως και ανεργία». Η απάντηση του Βενιζέλου ήταν ότι «κομμουνιστικαί θεωρείαι ως η ανωτέρω είναι εσφαλμέναι διότι αι ελληνικαί αγοραί έχουν ανάγκην πλείστων ειδών πρωτίστης ανάγκης, λόγω της ελλείψεως των οποίων εξάγομεν συνάλλαγμα εκατοντάδων εκατομμυρίων, ενώ αν οι βιομήχανοι δεν εφοβούντο τα υπέρογκα εργατικά, θα παρήγον τα είδη ταύτα εις την Ελλάδα». Είπατε τίποτα; Νάτο πάλι, κοντά ένα αιώνα νωρίτερα, το επικαλούμενο υψηλό κόστος εργασίας (μισθολογικό κόστος) που απέτρεπε τους εγχώριους βιομήχανους να παράγουν. Οι εργάτες βέβαια του απάντησαν ότι δεν είναι κομμουνιστές αλλά ότι πεινούν και του ζήτησαν να παύσουν να πεινούν…
³ Για το λόγο του Βενιζέλου στα Γιάννενα και την απαγωγή των δύο πολιτευτών γράφει η αντιβενιζελική αθηναϊκή εφημερίδα «ΕΣΠΕΡΙΝΗ»: «ΑΤΙΜΑΖΟΥΝ ΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ. Τώρα θα ίδη καλυτέρας ημέρας η Ήπειρος, είπεν ο κ. Βενιζέλος προς τους κατοίκους των Ιωαννίνων! Αφού ο ίδιος εκυβέρνησεν την Ελλάδα από της απελευθερώσεως της Ηπείρου μέχρι το 1920 και οι άνθρωποί του από του 1922 μέχρι της χθες, και αφήκαν την Ήπειρον εις χειροτέραν κατάστασιν από ότι ήτο επί Τουρκοκρατίας, έρχεται τώρα εις παραμονάς εκλογών να είπη ότι θα ίδη καλυτέρας ημέρας η Ήπειρος! Την απάντησιν έδωκαν οι λησταί της χθες. Την οικτράν κατάστασιν διεπίστωσεν η ληστεία της Κακαβιάς και της Πέτρας. Αλλά θα έπρεπε να συλλάβουν λησταί και αυτόν τον κ. Βενιζέλον, δια να μάθη ο κόσμος εις ποίαν κατάστασιν έφερε την Ελλάδα η Δημοκρατία των και αι διάφοροι βενιζελικαί κυβερνήσεις. Η χθεσινή ληστεία, η οποία θα συνταράξη και τον εξωτερικόν κόσμον εις βάρος της Ελλάδος, θα ενθαρρύνη τους Έλληνας εκλογείς ότι πρέπει δια της ψήφου των να συντρίψουν το βενιζελικόν κόμμα όπερ εξευτελίζει και ατιμάζει την Ελλάδα».

Για τη Λευκάδα αναφέρει με αφορμή την επίσκεψη του Βενιζέλου: «ΤΟ ΟΝΕΙΔΟΣ. Οι Λευκάδιοι υπόσχονται να εκπλύνουν το όνειδος της 1ης Νοεμβρίου (σ.σ. στις εκλογές αυτές του 1920 ο Βενιζέλος δεν είχε εκλεγεί ούτε καν βουλευτής), γράφουν αι βενιζελικαί εφημερίδες, αγνοούσαι και τους Λευκαδίους και την ψυχολογίαν των. Οι Λευκάδιοι δεν δύνανται να λησμονήσουν ότι κατά την κατοχήν της νήσου των υπό των Γάλλων εχόντων επί κεφαλής τον κ. Παπαναστασίου απέθανον εκ πείνης περί τα 80 άτομα, παιδιά και γέροντες, και ότι επί μήνας ετρέφοντο μόνον με χόρτα οι δε αντιβενιζελικοί πολιτευόμενοι της νήσου, ως ο κ. Σκιαδαρέσης και άλλοι εξωρίζοντο της νήσου δια να μη δύνανται να προστατεύσουν τους συμπολίτας των. Αυτό το όνειδος βέβαια θα εκπλύνουν οι Λευκάδιοι καταψηφίζοντες τον βενιζελικόν υποψήφιον χάριν του κ. Βενιζέλου του προκαλέσαντος τον αποκλεισμόν».

⁴ Πανομοιότυπο ρεπορτάζ (αλλάζουν μόνο μερικές λέξεις) από το ταξίδι του Βενιζέλου στην Ήπειρο και την στάση του στην Λευκάδα δημοσιεύεται και σε αθηναϊκές εφημερίδες της εποχής, όπως π.χ. στην εφημερίδα «ΕΘΝΟΣ», λες και πρόκειται για Δελτίο τύπου του κόμματος των Φιλελευθέρων.

⁵ Οι εκλογές έγιναν με ψηφοδέλτιο αλλά ήταν νωπή ακόμη η εκλογική διαδικασία με τις πολλές κάλπες και τα σφαιρίδια. Πριν επικρατήσουν τα ψηφοδέλτια υπήρχαν την ημέρα των εκλογών σε κάθε εκλογικό τμήμα τόσες κάλπες όσοι ήταν και οι υποψήφιοι. Η κάθε κάλπη χωριζόταν εσωτερικά σε δύο μέρη που αντιστοιχούσαν, εξωτερικά, σε δύο χρώματα, το άσπρο (θετική ψήφος) και το μαύρο (αρνητική ψήφος). Ο ψηφοφόρος έπρεπε να περάσει από όλες τις κάλπες και να πάρει από τον κάθε υπάλληλο (σφαιροδότη), που στεκόταν μπροστά από κάθε κάλπη, το σφαιρίδιο. Ο σφαιροδότης φώναζε δυνατά το όνομα του υποψήφιου και ο ψηφοφόρος έριχνε το σφαιρίδιο μέσα από έναν σωλήνα, στη μεριά που επιθυμούσε. Σε περίπτωση που ο ψηφοφόρος ήθελε να καταψηφίσει έναν υποψήφιο έριχνε το σφαιρίδιο στη μαύρη πλευρά της κάλπης, εξ’ ου και οι δημοφιλείς εκφράσεις «μαύρο που έχει να φάει», «θα τον μαυρίσω», «τον μαύρισα» κλπ. Αντιθέτως, όταν ήθελε να τον υπερψηφίσει έριχνε το σφαιρίδιο στην άσπρη πλευρά της κάλπης. (Πηγή: enikos.gr)