Ένα οδοιπορικό στα Ματωμένα χώματα – Μέρος 9ο: Στην Έφεσο (Efes) της Σοφίας και της Επιστήμης

Γράφει ο Αιθεροβάμων

Ιχνηλατώντας τη γη της οδύνης.

Ένα οδοιπορικό στα Ματωμένα χώματα

Μέρος 9ο – Στην Έφεσο ( Efes ) της Σοφίας και της Επιστήμης.

Κατευθυνόμαστε ανάμεσα σε απέραντους πορτοκαλεώνες για στον πλέον πολυσύχναστο αρχαιολογικό χώρο των Μικρασιατικών παραλίων. Υπολογίζουν ότι κάθε χρόνο δέχεται 3.000.000 επισκέπτες!

Στην Έφεσο, που σύμφωνα με το μύθο, ιδρύθηκε από τον Άνδροκλο, γιο του βασιλιά της Αθήνας Κόδρου, επικεφαλής μεικτού πληθυσμού Αθηναίων, Σαμίων και Αιτωλών.

Η Έφεσος ήταν μια από τις μεγάλες πόλεις του αρχαίου κόσμου. Βρισκόταν πάντα σε καλές σχέσεις με τις Σάρδεις γιατί από εκεί εξαρτιόταν το διακομιστικό εμπόριο που της άφηνε τόσα πλούτη. Η πόλη καταστράφηκε το 650 π.Χ. από τους Κιμμέριους.

Κατά τον 6ο αιώνα πέρασε κάτω από την κυριαρχία του Κροίσου, διατηρώντας όμως την αυτονομία της. Πέρασε, στη συνέχεια, διαδοχικά από την κυριαρχία του Κύρου και των επόμενων Περσών βασιλιάδων κι έτσι αποτέλεσε τμήμα του περσικού κράτους. Απελευθερώθηκε το 334 π.Χ. από τα στρατεύματα του Μεγάλου Αλεξάνδρου, οπότε άλλαξε το όνομά της και ονομάστηκε Αρσινόεια, από το όνομα της γυναίκας του Λυσίμαχου.

Η Έφεσος γνώρισε τη μεγαλύτερη της ακμή κατά τα Ελληνιστικά και Ρωμαϊκά χρόνια.

Οι πρώτες αρχαιολογικές ανασκαφές στην Έφεσο άρχισαν το 1863, από Βρετανούς ενώ μελλοντικά επαναλήφθηκαν από Γερμανούς και Αυστριακούς. Μέχρι σήμερα, έχει ανασκαφεί ένα μικρό ποσοστό της αρχαίας Εφέσου και θεωρείται η πόλη με τα περισσότερα ρωμαϊκά ερείπια στην ανατολική Μεσόγειο.

Στην είσοδο του αρχαιολογικού χώρου διακρίνονται τα ερείπια μιας παλαιοχριστιανικής βασιλικής που κατασκεύασε ο Ιουστινιανός για να τιμήσει τον Άγιο Ιωάννη. Στην απόκρυφη χριστιανική λογοτεχνία αναφέρεται ότι ο Ιωάννης ο Ευαγγελιστής έμεινε στην Έφεσο για μεγάλο χρονικό διάστημα. Μαζί του λέγεται ότι ήρθε και η Παναγία.

Στη συνέχεια δεσπόζει η Βασιλική Στοά από τα ωραιότερα κτίσματα της πόλης. Κατά τη Ρωμαϊκή περίοδο ήταν εμπορικό κέντρο χρηματιστηριακών συναλλαγών.

Το Βουλευτήριο ή το Ωδείον ήταν ο χώρος που συναθροίζονταν τα μέλη του Συμβουλίου της πόλης και οι άρχοντες, εδώ που λαμβάνονταν αποφάσεις για το μέλλον της πόλης. Εδώ επίσης γίνονταν και μουσικές ακροάσεις. Είχε χωρητικότητα 1500 ατόμων.

Στο Πρυτανείο φυλάσσονταν η ιερή φλόγα της πόλης και γίνονταν δημόσιες εορτές και θρησκευτικές εκδηλώσεις.

Ο μεγάλος Ναός του Δομιτιανού έφερε ένα κολοσσιαίων διαστάσεων άγαλμα του αυτοκράτορα.

Η Βρύση του Σεξτίλου Πόλλιο εξασφάλιζε στην πόλη τη διανομή του πολύτιμου νερού.

Η οδός των Κουρητών είναι η κεντρική οδός που κατηφορίζει προς το λιμάνι. Οι Κουρήτες ήταν ιερείς υπεύθυνοι για την οργάνωση εορτών προς τιμήν της θεάς Άρτεμης και για τη συνεχή διατήρηση της φλόγας που έκαιγε στο Δημαρχείο.

Η θρησκευτική ζωή της Εφέσου κυριαρχείται από την παρουσία της Αρτέμιδος Εφεσίας, χωρίς όμως αυτό να σημαίνει ότι οι υπόλοιποι θεοί των Ιώνων λείπουν.

Κεφαλαιώδης για τη θρησκευτική ζωή της πόλης υπήρξε η αυτοκρατορική λατρεία κατά τη Ρωμαϊκή περίοδο. Σε ανταπόδοση της βοήθειας που πρόσφερε ο Τιβέριος στις πόλεις της Ασίας μετά το σεισμό του 17 μ.Χ., η Έφεσος ζήτησε την άδεια να ιδρύσει ναό του αυτοκράτορα στην πόλη, πρόταση που απορρίφθηκε, επειδή η κύρια θεότητα της Εφέσου ήταν η Άρτεμη.

Το μνημείο του Μέμμιου έχει μερικώς αναστηλωθεί αλλά η μορφή του αποτελεί ακόμη αντικείμενο συζητήσεων.

Η Πύλη του Ηρακλή ανεγέρθηκε πολύ αργότερα τον 5ο μ.Χ. αιώνα.

Η Βρύση ή Νυμφαίο του Τραϊανού ήταν μια μεγαλοπρεπής κρήνη προς τιμήν του αυτοκράτορα και είχε ύψος 12 μέτρα!

Λίγο πιο κει ο κορινθιακού Ναός του Αδριανού με την ανάγλυφη κεφαλή της θεάς Τύχης.

Τα Λουτρά (Θέρμες) της Χριστίνας της Σχολαστικής που διέθεταν ειδικό σύστημα θέρμανσης των λουόμενων. Ο χώρος των λουτρών μπορούσε να εξυπηρετήσει 1000 άτομα και στους χώρους του υπήρχαν αίθουσες ανάπαυσης, γυμναστικής καθώς και βιβλιοθήκη!

Οι δημόσιες τουαλέτες εντυπωσιάζουν με τον τρόπο και τη λεπτομέρεια κατασκευής τους.

Οι πολίτες της Εφέσου σήκωναν ελαφρά τον μανδύα τους και κάθονταν επάνω στη διάτρητη πέτρα ο ένας δίπλα στον άλλον ενώ μπροστά υπήρχε μικρό κανάλι νερού που παρείχε τη δυνατότητα καθαρισμού.

Το σπίτι του Έρωτα αποτελείται από πολλά δωμάτια τα δάπεδα των οποίων είναι σκεπασμένα με μωσαϊκά.

Λίγο πριν συναντάμε σκαλισμένη πάνω σε μάρμαρο μια επιγραφή ΑΚΟΛΟΥΘΕΙ ΜΟΙ και ένα πόδι που δείχνει το δρόμο για όσους επιθυμούσαν να απολαύσουν τον αγοραίο έρωτα.

Η Βιβλιοθήκη του Κέλσου είναι ίσως το πιο γνωστό μνημείο της Εφέσου. Χτίστηκε από τον Ιούλιο Ακουίλα προς τιμήν του πατέρα του Κέλσου πάνω από το μνήμα του. Το έργο αυτό ολοκληρώθηκε το 130 μ. Χ. και περιείχε 12.000 βιβλία.

Ήταν η Τρίτη μεγαλύτερη βιβλιοθήκη της αρχαιότητας μετά από εκείνες της Αλεξάνδρειας και της Περγάμου.

Το 265 κάηκε και κατεδαφίστηκε από τους Γότθους.

Η αναστήλωση της έγινε την περίοδο 1970-78 από την Αυστριακή αρχαιολογική αποστολή.

Τα αγάλματα στις κόγχες απεικονίζουν τη γνώση και την αρετή του Κέλσου και τα ονόματά τους είναι χαραγμένα στα βάθρα:

ΤΗΣ ΣΟΦΙΑΣ, ΤΗΣ ΑΡΕΤΗΣ, ΤΗΣ ΕΥΝΟΙΑΣ, ΤΗΣ ΕΠΙΣΤΗΜΗΣ.

Η Θύρα (Πύλη) του Μιθριδάτη Μαζαίου κατασκευάσθηκε από δύο δούλους που ο αυτοκράτορας Αύγουστος τους χάρισε την ελευθερία τους.

Το Γυμνάσιο του Θεάτρου ανήκει στη Ρωμαϊκή περίοδο και εδώ εκπαιδεύονταν οι καλλιτέχνες του Θεάτρου, ενώ παράλληλα γινόταν διάφορα αγωνίσματα και απονομές βραβείων.

Το μεγάλο Θέατρο κατασκευάσθηκε από το Λυσίμαχο και επεκτάθηκε κατά τους Ρωμαϊκούς χρόνους. Είναι από τα μεγαλύτερα θέατρα με χωρητικότητα 24.000 θεατών.

Στο Θέατρο αυτό ο Απόστολος Παύλος το 53-55 ξεκίνησε τη διδασκαλία του, που οδήγησε σε εξέγερση των χρυσοχόων, με επικεφαλής κάποιο Δημήτριο, επειδή ο Παύλος ισχυρίστηκε ότι οι θεοί που φτιάχτηκαν από ανθρώπινα χέρια, δηλαδή τα είδωλα, ήταν ψεύτικοι θεοί, μια ευθεία απειλή κατά της Αρτέμιδος της Εφέσου. Οι εξεγερθέντες συγκεντρώθηκαν στο θέατρο, με κραυγές: « Μεγάλη η Άρτεμις της Εφέσου!»

Ο Χριστιανισμός διαδόθηκε γρήγορα στην πόλη, παρά τους διωγμούς και τα μαρτύρια των χριστιανών στο ειδικά διαμορφωμένο στάδιο. Ο σεισμός του 262 και η καταστροφή του Αρτεμισίου υπήρξε σημάδι για την αδυναμία της θεάς. Στον 4ο αιώνα, ο Δημέας υπερηφανεύεται ότι έδιωξε την εικόνα της δαιμονικής Αρτέμιδος από τη θέση που κατείχε στην πύλη του Αδριανού και την αντικατέστησε με το χριστιανικό σταυρό.

Η Έφεσος είναι μια από τις εφτά Εκκλησίες της Αποκάλυψης και υπήρξε έδρα της Γ΄ Οικουμενικής Συνόδου.

Το 1426 την κατέλαβαν οι Οθωμανοί και η πόλη σταδιακά κατάντησε ένα μικρό χωριό με το όνομα Ayasoluk (παραφθορά του Άγιος Θεολόγος) ενώ από το 1914 ονομάζεται Selcuk.

Συνεχίζεται

Αιθεροβάμων