Ένα οδοιπορικό στα Ματωμένα χώματα – Μέρος 2ο – Βουρλά (Urla)-Σκάλα (Iskele)
Γράφει ο Αιθεροβάμων
Ιχνηλατώντας τη γη της οδύνης.
Ένα οδοιπορικό στα Ματωμένα χώματα
Μέρος 2ο * Βουρλά (Urla) – Σκάλα (Iskele)
| «Σάββατο 1 Ιουλίου 1950 (28 χρόνια μετά την Καταστροφή).1Βγήκαμε στον καροτσόδρομο των Βουρλών. Η μνήμη δούλευε με απόλυτη ακρίβεια: δε θα’ λεγα πως είχα λείψει από τούτα τα μέρη περισσότερο από χρόνο.
Είμαι δεμένος ολόκληρος με το π ρ ό σ ω π ο της Σκάλας. Αυτό βαραίνει περισσότερο, είμαι ο προσηλωμένος συνεργός σε μια μαγική τελετή που δεν καταλαβαίνω. Ξέρω πως θα συμβεί μια κρίση και δεν μπορώ να υπολογίσω τις συνέπειές της, πως την ετοίμασα εγώ αστόχαστα, πως έκανα ίσως κάτι σαν πρόκληση στους νεκρούς, ένα βιασμό της φύσης των πραγμάτων, μια αδιάντροπη πράξη. |
| Είναι αργά να γυρίσω πίσω, το μηχάνημα έχει ξεκινήσει: είμαι δεμένος στο νήμα αυτής της ακρογιαλιάς που κάποιος τυλίγει από την άλλη άκρη, συστηματικά, αναπότρεπτα.Όμως αγέρας, χρώμα, ουρανός άφθαρτα, νικηφόρα, δεν ξέρεις αν το μάτι σου βλέπει ή ψηλαφεί.» |
Αύγουστος 2012 (90 χρόνια μετά την Καταστροφή)
Τραβώντας για τα Βουρλά ανοίγω τις σημειώσεις μου.
O Σεφέρης έζησε τα παιδικά του χρόνια στη Σμύρνη και τη Σκάλα της Μικράς Ασίας.
Ο τόπος των Βουρλών, σημερινά τουρκικά Ούρλα, ήταν ξακουστός σε όλη την ανατολή τόσο για την λεβεντιά και αρχοντιά των κατοίκων του – «στα Σάλωνα σφάζουν αρνιά και στον Βουτζά γελάδια, στα παινεμένα τα Βουρλά σφάζονται παλικάρια», όσο για την νοικοκυροσύνη τους και την τάξη του στα σπίτια και στ’ αμπέλια τους.
Τα Βουρλά βρίσκονται ακριβώς απέναντι από την Χίο.
Το επίνειο των Βουρλών, είναι η Σκάλα.
Οι Βουρλιώτες είχαν πάθος με την σταφίδα. Κυρίως εξήγαγαν σουλτανίνα και ραζακιά.
Οι μόνιμοι κάτοικοι της Σκάλας ήταν περίπου 500, Έλληνες στην πλειοψηφία.
Αρκετοί από αυτούς ήταν Νάξιοι πού ήρθαν αρχικά σαν εργάτες αμπελουργοί και αργότερα έγιναν οι ίδιοι νοικοκυραίοι. Μόνο περίπου 30 με 40 ήταν οι Τούρκοι, οι δημόσιοι υπάλληλοι, τελωνειακοί, λιμενικοί κλπ με τις οικογένειές τους.
| «Σάββατο 1 Ιουλίου 1950 (28 χρόνια μετά την Καταστροφή).1Κατεβήκαμε στη Σκάλα.
Βρεθήκαμε έτσι στο δρόμο τον παράλληλο με το μουράγιο που χώριζε το περιβόλι της γιαγιάς από τα πίσω των σπιτιών μας. Στρίψαμε προς τη θάλασσα: όχι γαλήνη αλλά μια εφιαλτική ακινησία. Η ξύλινη βαπορόσκαλα δεν υπάρχει, αλλά παραξενεύτηκα που έμεναν ακόμη πεντ’ έξι από τα χοντρά δοκάρια της. Έπειτα λίγα πράγματα που δεν αναγνωρίζω, έπειτα το σπιτάκι μας. Τα τζάμια του κάτω παραθύρου σπασμένα, η σιδερένια πόρτα φριχτά σκουριασμένη, δεν την ξανάβαψαν από τα δικά μας χρόνια. Έχω ακόμη το κλειδί στην Αθήνα. |
| Ο Μιχάλης ο Μπουγάς, που φύλαγε το σπίτι τον καιρό της καταστροφής μου το παράδωσε στα 34. Ήταν το μόνο πράγμα που έσωσε μαζί με τη ζωή της γυναίκας του και των παιδιών του, όταν κατάφερε να ξεφύγει το διωγμό πάνω σε μια σχεδία.Τα παραθυρόφυλλα στο απάνω πάτωμα σάπια, έμοιαζαν να μη κλείνουν ποτέ. Οι τοίχοι λεπροί.» |
Αύγουστος 2012 (90 χρόνια μετά την Καταστροφή)
Βαδίζουμε στη παραλία της Σκάλας.
Τα τραπεζάκια έξω, δίπλα στη θάλασσα περιμένουν τους τουρίστες.
Ένας τούρκος θαυμαστής της ελληνικής αρχαιότητας έχει στήσει στη ταράτσα του το γύψινο άγαλμα της θεάς Αφροδίτης!
Ψάχνουμε να βρούμε το σπίτι του Ποιητή.
Κανένας δεν μιλάει αγγλικά.
«Γκιόργκο Σεφέρης» λέμε σε κάποιον που συναντάμε σ’ ένα καφενείο. Αυτός νομίζει πως ζητάμε ξενοδοχείο να μείνουμε και μας δείχνει το δρόμο.
Απέναντί μας το HOTEL YORGO SEFERIS.
Με μια ανατριχίλα να διαπερνά τη σκέψη και την καρδιά σου ανοίγεις τις σημειώσεις σου και διαβάζεις:
Το Σεπτέμβρη του 1922 σήμανε το τέλος των Βουρλών, με μια απέραντη πυρκαγιά, βαλτή από τους Τούρκους, που σάρωσε εκκλησίες, σχολεία, μαγαζιά και σπίτια. Οι νεαροί Βουρλιώτες έλειπαν, για να αμυνθούν τον τόπο τους, εθελοντές ή στρατευμένοι, στον Ελληνικό Στρατό. Άλλοι στη Μακεδονία – Θράκη, άλλοι στο Μικρασιατικό Μέτωπο.
Εκτός από το φριχτό θέαμα της φωτιάς, οι Τσέτες αιχμαλώτιζαν τους υπόλοιπους άντρες, σφάζανε, ατίμαζαν κοπέλες και γυναίκες. Οι γέροι, οι άρρωστοι και τα παιδιά πέρασαν απερίγραπτα μαρτύρια και πολλοί πέθαναν από τις κακουχίες. Όσων το ριζικό τους έμελλε να ζήσουν, ήρθαν στην Ελλάδα κακείν – κακώς, με την “ψυχή στο στόμα”.
Ξερριζώθηκαν από τ’ αγιασμένα χώματα της Μικρασίας, αρχίζοντας από το μηδέν, μια άλλη δύσκολη ζωή.
| «Σάββατο 1 Ιουλίου 1950 (28 χρόνια μετά την Καταστροφή).1 |
| Κοίταξα τα νησιά μου: θάλασσα τρομερά ζωντανή κι ο αγέρας που γύρευε να τη συναρμολογήσει με το νεκρό πρόσωπο μιας νέας κοπέλας – Καημένη Σκάλα.
Δεν μπόρεσα να βρω τ’ αρχικά μου που είχα χαράξει με το μυστρί σ’ ένα τοίχο όταν ήμουν δέκα χρονών. Πέρα από το περιβόλι, ξαφνίστηκα που το μαγγανοπήγαδο βγάζει ακόμη νερό, το γύριζε ένας μικροσκοπικός γάιδαρος. Ζει και η μουριά που το ήσκιαζε, αλλά παρακάτω χάος: ούτε αμπέλια, ούτε λιόδενδρα, ούτε ροδιές, ούτε συκιές: ένας χέρσος τόπος. Τα σπίτια που είχα μου τα πήραν. Έτυχε Α! να σωθεί κανείς από αυτή τη σύσπαση του θανάτου που με κυνηγά τόσες μέρες. Τώρα πια είναι συνηθισμένο πράγμα να μιλάς για τις καταστροφές των πολέμων. Όμως είναι κάτι βαρύτερο να’ χεις μέσα στ’ άντερά σου τον ξαφνικό ξολοθρεμό ενός ολοζώντανου κόσμου με τους φωτισμούς του, με τους ήσκιους του, με τις τελετές της χαράς και της θλίψης, με το πυκνό δίχτυ της ζωής του. Να’ χεις ακόμη μέσα στ’ αυτιά σου το τρίξιμο των αρμών του την ώρα του αφανισμού. Και τ’ άσχημα φερσίματα την ώρα εκείνη.» |
Αύγουστος 2012 (90 χρόνια μετά την Καταστροφή)
Είναι πρωί ακόμη και η παραλία είναι έρημη. Ακούς μόνο τον παφλασμό των κυμάτων, ενώ στο βάθος ένας δρόμος μας οδηγεί στο νησάκι του Άη Γιάννη εκεί που υπάρχει ακόμη ένα Νοσοκομείο λοιμωδών νόσων.
Συνήθως η αρρώστια ενώνει τους ανθρώπους και καταλαγιάζει το μίσος.
Αυτό σκέφτεσαι και αμέσως έρχεται στη σκέψη σου τι θηριωδίες μπορεί να προέλθουν από τον φθόνο και το ασίγαστο μίσος που κυριεύει πολλές φορές την ανθρώπινη ψυχή!
Η Καταστροφή του 1922 ήταν ό, τι πιο ολέθριο και καταστροφικό για τον Ελληνισμό της Μικρασίας.
Με τι μίσος οι Τούρκοι ιδιώτες, οι αντάρτες Τσέτες, ακόμα και ο τουρκικός στρατός, συμπεριφέρθηκαν σε ανθρώπους και άψυχα, ζηλεύοντας την ανωτερότητα και την πρόοδο των Ελλήνων!
Με τι λύσσα ατίμασαν, έσφαξαν, τουφέκισαν, λεηλάτησαν, πυρπόλησαν, καταστρέφοντας τα πάντα!
|
«Κι’ όμως δεν είταν άλλα τα πουλιά που σφάξαν τις χωριατοπούλες |
Κι η θάλασσα που τα είδε όλα βογκάει και μένει σιωπηλή!
Μια ακαθόριστη λύπη, μια μελαγχολία σκεπάζει την σκέψη σου.
|
«Την πίκρα να βλέπεις τους συντρόφους σου καταποντισμένους |
Χαμένες ελπίδες, ψεύτικες υποσχέσεις, το ίδιο επαναλαμβανόμενο έργο δεκάδες φορές!
|
«Μας έλεγαν θα νικήσετε όταν υποταχτείτε. |
Ποιός θιασώτης των «συνωστισμών» μπορεί να λογαριάσει και να ζυγίσει στη ζυγαριά της Ιστορίας την απώλεια και την καταστροφή, τους λυγμούς και το ατέλειωτο κλάμα αυτής της Μικρασιάτισσας μάνας που δεν της έμεινε τίποτε;
Συνεχίζεται
Αιθεροβάμων
___________________________________________________
1. Γιώργου Σεφέρη. Εκλογή από τις Δοκιμές. Ο άλλος κόσμος (από τις μέρες του 1950). Εκδόσεις Γαλαξία. 1966
2. Γιώργου Σεφέρη. Απόσπασμα από το ποίημα Το Σπίτι Κοντά Στη Θάλασσα
3. Γιώργου Σεφέρη. Απόσπασμα από το ποίημα Η απόφαση της λησμονιάς
4. Γιώργου Σεφέρη. Απόσπασμα από το ποίημα Πάνω σ’ έναν ξένο στίχο
5. Γιώργου Σεφέρη. Απόσπασμα από το ποίημα Άντρας
| Κάντε κλικ για να διαβάσετε: | |
| 1ο Μέρος | 2ο Μέρος |
| 3ο Μέρος | 4ο Μέρος |
| 5ο Μέρος | 6ο Μέρος |
| 7ο Μέρος | 8ο Μέρος |
εδω γενηθηκε ο παπους μου Ευαγγελος Γοβατζης