Απομνημονεύματα Πόπης Μάλφα-Ζακυνθινού (Μέρος 5ο)

Συνέχεια από το τέταρτο Μέρος

Η Ελένη Μάλφα, αδελφή της Πόπης, που καθοδηγούσε την περιοχή της Νότιας Λευκάδας

Αυτά είναι τα σημάδια τα σκοτεινά που έφερε η εγγλέζικη κατοχή.

Η υποδειγματική ομάδα της ΕΠΟΝ Γενικού Στρατηγείου του ΕΛΑΣ (Πηγή: ΑΣΚΙ – Ν. Μάργαρης)

Το σύνθημα της ΕΠΟΝ «Πολεμάμε και τραγουδάμε» έγινε τρόπος ζωής. Μέχρι τον Αύγουστο του 1944 σχηματίστηκαν 250 υποδειγματικές διμοιρίες. Ο αριθμός των επονιτών μαχητών και Αξιωματικών που επάνδρωσαν τους σχηματισμούς του ΕΛΑΣ έφτασε στις 40.000. Υπολογίζεται ότι 35.000 επονίτες πήραν μέρος σε μάχες που έδωσε ο ΕΛΑΣ. Έπεσαν στις μάχες αυτές 2.000 ανταρτοεπονίτες.

Λέσχη της ΕΠΟΝ Τρικάλων (Πηγή: ΑΣΚΙ – Ν. Μάργαρης)

Μεγάλο ήταν το έργο της ΕΠΟΝ στον κοινωνικό και στον πολιτικό τομέα. Πάλεψε για την επιβίωση των παιδιών, για τα συσσίτια. Πήρε μέρος για τη λειτουργία των σχολείων. Και δω, στο δικό μας νησί, τι να πρωτοθυμηθώ; Τις λέσχες στα χωριά -κάθε χωριό και λέσχη-, παραστάσεις θεατρικές με μεράκι και ενθουσιασμό δημιουργούσαν οι επονίτισσες και οι επονίτες. Παίρνανε μέρος σε κάθε μας εκδήλωση όλοι οι κάτοικοι, γυναίκες και άνδρες, μικροί και μεγάλοι.

Οι κάτοικοι ενός χωριού της Ελεύθερης Ελλάδας παρακολουθούν μια θεατρική παράσταση (Πηγή: ΑΣΚΙ – Ν. Μάργαρης)

Θέλω να αναφερθώ και για το δικό μου χωριό τους Πηγαδισάνους. Τότε δεν υπήρχαν τηλέφωνα για να επικοινωνούμε με τους υπεύθυνους που είχαμε σε κάθε χωριό. Είχαμε όμως συνδέσμους, δηλαδή επονίτης ή επονίτισσα πήγαιναν σημειώματα. Έτσι ετοιμάζονταν συγκεντρώσεις, διαλαλώντας με το χωνί (τηλεβόα) στους χωριανούς για να συγκεντρωθούν. Οι συγκεντρώσεις μας ήταν πολύ μεγάλες, σχεδόν σε όλα τα χωριά τα δικά μας. Μετά τις συγκεντρώσεις ακολουθούσαν τραγούδια. Ήταν πολύ συγκινητικό για μένα προσωπικά που τα έζησα έντονα και έχω πολλές εμπειρίες από τα δικά μας χωριά.

Θεατρική παράσταση κάπου στην Ήπειρο με τη Λαϊκή Σκηνή του Γ. Κοτζιούλα (Πηγή: ΑΣΚΙ – Ν. Μάργαρης)

Είχαμε πολλούς αγωνιστές, όπως ο Κοτζιούλας, που γράφανε έργα παρμένα απ΄ τον αγώνα του ελληνικού λαού. Με το μεγάλο μας δάσκαλο Δημήτρη Γληνό, με τη συμπαράσταση της Κυβέρνησης του Βουνού και με τη βοήθεια των τοπικών οργανώσεων έδωσαν έργο δημιουργικό.

«Νεανική Φλόγα», Όργανο του Συμβουλίου Νομού Λευκάδας της ΕΠΟΝ

Θα αναφερθώ λίγο και στον επονίτικο τύπο. Τα επονίτικα έντυπα στα χρόνια της κατοχής έχουν ξεχωριστή θέση στην ιστορία του ελληνικού τύπου. Υπολογίζεται πως η αύξηση των παράνομων εντύπων της ΕΠΟΝ καλύπτει 83% του συνόλου των αντιστασιακών εντύπων, που κυκλοφόρησαν σε όλη την Ελλάδα και στηρίχτηκε βασικά στην αυτοθυσία των νέων ηλικίας 14, 15, 16 χρόνων, που έστηναν τους πολυγράφους στις κρυψώνες. Την αρχισυνταξία είχε ο παλαίμαχος σήμερα δημοσιογράφος Νίκος Καραντηνός.

«Νεανική Φλόγα», Όργανο του Συμβουλίου Νομού Λευκάδας της ΕΠΟΝ

Να πω λίγα λόγια για τον αγώνα της ΕΠΟΝ για τη γυναίκα. Για πρώτη φορά στην ιστορία της Ελλάδας η αγράμματη γυναίκα ένιωσε κι αυτή πως ήταν άνθρωπος. Και ήταν τόσο μεγάλη η επίδραση του ΕΑΜ και της ΕΠΟΝ πάνω σ΄ αυτές τις γυναίκες που δεν έγιναν απλώς βοηθοί και συνεργάτες των αντρών τους, αλλά άρπαξαν το όπλο στο χέρι και πολεμούσαν μαζί.

Αετόπουλα κάπου στην Ελλάδα με το θρυλικό χωνί για τα συνθήματα (Πηγή: ΑΣΚΙ – Ν. Μάργαρης)

Θεωρούσαμε αντιστασιακούς και τα μικρά παιδάκια που δεν είχαν τελειώσει το δημοτικό, τα Αετόπουλά μας. Θα θυμίσω σ΄ όλους ένα μικρό αδύναμο κοριτσάκι, ηλικίας 9 χρονών, που το μεταχειρίζονταν οι αντάρτες σαν σύνδεσμο και λόγω της σωματικής της διάπλασης την ονόμαζαν Τσίχλας. Δεν δίστασε κυνηγημένη από τους συνεργάτες των κατακτητών να κρυφτεί στο φύλλωμα ενός δέντρου και μόλις την αντιλήφθηκαν οι ταγματασφαλίτες την πυροβόλησαν κι΄ έτσι πραγματικά απόδειξαν και αυτοί ότι της συμπεριφέρθηκαν σαν να ΄ταν πραγματικά μια τσίχλα. Στα μαλάκια της κρυμμένο με τσιμπιδάκι βρήκαν οι άθλιοι το σημείωμα που κουβαλούσε μαζί της. Την τύχη της Τσίχλας την είχαν κι΄ άλλα μικρά παιδιά.

Η ιστορία της ΕΠΟΝ ήταν και θα είναι η ζωντανή και αστείρευτη πηγή και δύναμη για τη Νεολαία. Την κληρονομιά και τ΄ όνομα της ΕΠΟΝ παρά τις απίστευτες διώξεις που ακολούθησαν δεν μπόρεσαν να τα σβήσουν. Και γεννάτε το ερώτημα: Γιατί άραγε δεν διδάσκεται στα σχολεία μας η Ιστορία της Εθνικής Αντίστασης;

Από τη Συνδιάσκεψη της ΕΠΟΝ Στερεάς Ελλάδας, στην οποία ανήκε η Λευκάδα, στο Καρπενήσι (Πηγή: ΑΣΚΙ – Ν. Μάργαρης)

Τελειώνοντας θέλω να αναφερθώ και να αποτίσω φόρο τιμής, στα παιδιά, στους λεβέντες που έπεσαν στον αγώνα για λευτεριά, για δημοκρατία, για την προκοπή αυτού του τόπου. Έτσι έδωσαν τη ζωή τους από τον Αλέξανδρο 6 άτομα, 13 απ΄ την Εγκλουβή, 15 απ΄ τα Πλατύστομα (σ.σ. ίσως να συμπεριλαμβάνεται και η Βαυκερή στον αριθμό αυτό για την οποία δεν γίνεται λόγος στο χειρόγραφο), 6 απ΄ την Καρυά, 8 απ΄ τους Πηγαδισάνους. Τα γράφω με επιφύλαξη αυτά γιατί πιστεύω πως είναι πιο πολλοί. Όλα τα χωριά μας ήταν κάστρα της Αντίστασης και όπως προανέφερα την δράση τους την πλήρωσαν με βαρύ φόρο αίματος.

Και τώρα θα περιγράψω τη δικιά μου εμπειρία απ΄ αυτή την περίοδο της φασιστικής κατοχής.

(Συνεχίζεται)

* Η Πόπη Μάλφα και η αδελφή της Ελένη (η Ελενίτσα όπως την αποκαλεί) ήταν στελέχη της νεολαιίστικης οργάνωσης της ΕΠΟΝ (Ενιαία Πανελλαδική Οργάνωση Νέων) στο νησί της Λευκάδας. Η Πόπη καθοδηγούσε τα χωριά της βορειοδυτικής Λευκάδας που σήκωσαν και το βάρος του αγώνα: Καρυά, Πηγαδισάνοι, Εγκλουβή, Βαυκερή, Πλατύστομα, Αλέξανδρος, Κολυβάτα, Πινακοχώρι, Λαζαράτα, Σπανοχώρι, Ασπρογερακάτα, Κάβαλος, Δρυμώνας, Εξάνθεια, Καλαμίτσι και Άγιος Νικήτας και η αδελφή της Ελένη καθοδηγούσε τη δύσκολη, λόγω της δράσης των ΕΔΕΣιτοράλληδων, περιοχή της Νότιας Λευκάδας. Ήταν αδελφές του Νίκου Μάλφα, Γραμματέα της 2ης Τομεακής Επιτροπής Καρυάς του ΕΑΜ.

Η Ελένη Μάλφα, αδελφή της Πόπης, που καθοδηγούσε την περιοχή της Νότιας Λευκάδας