Πόσο θα είμαστε ΔΑΣΚΑΛΟΙ τότε;

Όσο παρακολουθείς μια ανατολή ήλιου βλέπεις τα πάντα γύρω σου να φωτίζονται αργά. Οι αποχρώσεις να αλλάζουν. Η φύση, οι ανθρώπινες κατασκευές να φωτίζονται, όλα να ξυπνούν. Όλα αλλάζουν κάθε πρωί και κάθε πρωί το ίδιο επαναλαμβάνεται. Θα μπορούσε άραγε κάποιος να αλλάξει αυτή τη διαδικασία; Όχι. Θα μπορούσε κάποιος να αλλάξει αυτή την εξέλιξη; Με κάποιο τρόπο… Ναι.

Η εξέλιξη θα υπάρχει πάντα ανεξάρτητα από τον ίδιο τον άνθρωπο. Η εξέλιξη, όμως στην ίδια τη ζωή του σίγουρα εξαρτάται και από τις δικές του αποφάσεις και πράξεις.

Στον τομέα της εκπαίδευσης δεν μπορεί κανείς να θέσει στόχους, εάν πρώτα δεν ξεκαθαρίσει με επίκεντρο ποιόν τη δομεί και τη διαμορφώνει. Και το πρόσωπο είναι γνωστό. Ο μαθητής. Αυτός που θα είναι το αυριανό μέλος της κοινωνίας. Ο αυριανός εργαζόμενος, ο αυριανός συνεργάτης, σύντροφος, φίλος, αυτός που έχει διάφορους ρόλους ανάλογα με τις επιλογές του. Το υπόβαθρο αυτών των επιλογών, όμως διαμορφώνεται από δύο κέντρα: την οικογένεια και το εκπαιδευτικό σύστημα, τα οποία ανήκουν στην ίδια κοινωνία.

Μέχρι τώρα δεν έχω πει τίποτα καινούριο, ούτε και σκοπεύω. Δεν αποτελώ άλλωστε κι εγώ τίποτα παραπάνω από ένα μέλος αυτής της κοινωνίας, όπως όλοι. Βρίσκομαι στη θέση της γράφουσας, φέροντας την εμπειρία της εκπαιδευτικού πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης για 18 χρόνια. Αρκετά για να μπορώ να έχω άποψη για το πώς πρέπει να είναι το εκπαιδευτικό σύστημα. Άποψη έχουν και όλοι οι εκπαιδευτικοί, διότι η διαδικασία στην οποία συμμετέχουν επαγγελματικά είναι τόσο ζωντανή που καθημερινά βλέπεις τα αποτελέσματά της. Η εικόνα των σημερινών μαθητών και των χτεσινών μας, που είναι τώρα ενήλικες, μας δείχνουν, εάν αυτή η πορεία της ελληνικής εκπαίδευσης είναι σωστή ή λαθεμένη.

Δεν έχω καμία διάθεση να είμαι μηδενιστική. Η φύση της δουλειάς μου άλλωστε δε μου το επιτρέπει. Θα αναφερθώ στους μαθητές των δημοτικών σχολείων, αν και είναι αντιληπτό ότι παρόμοια ισχύουν και για τις άλλες δύο βαθμίδες.

Η πραγματικότητα, λοιπόν, συμπυκνώνεται στο εξής: ο σημερινός μαθητής και απόφοιτος είναι ένας νέος άνθρωπος με σαφέστατα χαμηλότερο μορφωτικό υπόβαθρο (προσοχή δε μιλώ για γνώσεις, πληροφορίες και δεξιότητες, μιλώ για συνολική μόρφωση). Με περιορισμένες γνώσεις γενικής παιδείας και στη συμπεριφορά του, ο οποίος δυσκολεύεται σε γενικές γραμμές να διαχειριστεί τις υποχρεώσεις του και να αναλάβει τις ευθύνες του (αφού αυτές έχει αποφασιστεί ότι πρέπει να έχει!). Όλα τα προηγούμενα μπορεί να αφορούν τη διαπαιδαγώγηση από πλευράς οικογένειας, αλλά είναι και υποχρέωση του εκπαιδευτικού συστήματος. Φυσικά και το σημερινό εκπαιδευτικό σύστημα στη χώρα μας μεριμνά για αυτή την πτυχή, όμως φαίνεται ότι η στόχευσή του δεν είναι ένας άνθρωπος ολοκληρωμένος, ισορροπημένος και δυνατός. Η φράση «η γνώση είναι δύναμη» δεν χαρακτηρίζει το σημερινό απόφοιτο.

Η παραπάνω παράγραφος, όσο αιχμηρή ή σκληρή κι αν ακούγεται σε ορισμένους, είναι ειλικρινής και δυστυχώς περιγράφει ένα μαθητή ιδίως της τελευταίας δεκαετίας. Αυτό φυσικά δεν είναι τυχαίο ούτε και αυθαίρετο. Έγιναν αλλαγές στο εκπαιδευτικό σύστημα τα τελευταία 16 χρόνια που μας δίνουν τώρα μια ολοκληρωμένη πρώτη ανησυχητική και πικρή γεύση*. Στο όνομα του να αλλάξουμε την εκπαίδευση στην Ελλάδα και να τη φέρουμε πιο κοντά στα ευρωπαϊκά και αμερικάνικα πρότυπα, δημιουργήσαμε ένα σύστημα υπερφορτωμένο, απαιτητικό στη λεπτομέρεια, άναρχο, στριφνό, επουσιώδες, εξαντλητικό, βαθύτερα ταξικό.

Είναι πλέον ξεκάθαρο ότι το σχολείο είναι χειρότερο και ότι συνολικά η ελληνική παρεχόμενη εκπαίδευση είναι υποβαθμισμένη σε όλες τις βαθμίδες της. Σε μας τους εκπαιδευτικούς, παρά τις προσπάθειες που κάνει ο καθένας, αυτό είναι δυστυχώς ορατό. Έχει εντατικοποιηθεί τόσο η εργασία – σε ζητήματα που δεν αφορούν τη μαθησιακή διαδικασία – που δεν μπορείς να προσφέρεις αυτό που πραγματικά χρειάζεται ο μαθητής και την ίδια στιγμή αισθάνεσαι ότι κάνεις πραγματικά μια τρύπα στο νερό. Κι από την άλλη είναι πλέον παραδεκτό, ότι οι μαθητές έρχονται στο Δημοτικό περισσότερο ανώριμοι σε σχέση με το παρελθόν και καλούνται να ενταχθούν σε μια απαιτητική διαδικασία με τεράστια διδακτέα ύλη, που νομίζεις ότι κάποιος τους βάζει στο σέικερ και τους κουνά μέχρι να ζαλιστούν. Έρχεται έπειτα η στιγμή, που ενώ ξέρεις, διότι το βλέπεις, ότι το παιδί έχει μια χαρά μυαλουδάκι, αυτό από τη μεριά του αδυνατεί να συγκεντρωθεί, να αφομοιώσει, να ανταποκριθεί.

Φυσικά, όλα αυτά δεν έγιναν από λάθος. Διότι, όπως ανέφερα και παραπάνω, για να διαμορφώσεις εκπαιδευτικό σύστημα πρέπει να έχει καταλήξεις ποιόν βάζεις στο επίκεντρο. Άρα και πως θέλεις να διαμορφώνεται το επίκεντρό σου μέσα από την εκπαιδευτική αυτή διαδικασία. Ας είμαστε, λοιπόν, ειλικρινείς. Το σημερινό σύστημα είναι ένα νεοφιλελεύθερο καπιταλιστικό σύστημα, που ως αρχή έχει «ο καθένας ανάλογα με την τσέπη του, γιατί «δεν υπάρχουν ίσες ευκαιρίες για όλους» και «δεν τους χρειάζομαι μορφωμένους»! Τα παραδείγματα πλείστα και σίγουρα. Aριστεύουν αυτοί που έχουν πλάτες. Γιατί ακριβώς αυτό πετυχαίνει και η υποβάθμιση της εκπαίδευσης. Να αδυνατεί το μεγάλο μέρος να πετύχει το καλύτερο δυνατό ακόμα κι αν καταβάλλει το μεγαλύτερο κόπο. Αυτό είναι η ταξικότητα στην εκπαίδευση, όπως και στην κοινωνία.

Δεν αποτυγχάνει, λοιπόν, το εκπαιδευτικό σύστημα γιατί οι μαθητές είναι λειψοί και οι εκπαιδευτικοί ανεπαρκείς. Άλλωστε το εκπαιδευτικό σύστημα δεν έχει αποτύχει. Εξυπηρετεί το σκοπό του. Αυτό θα εξυπηρετήσει και η προς εφαρμογή ατομική αξιολόγηση του εκπαιδευτικού και κατ’ επέκταση του σχολείου και των μαθητών. Να κατηγοριοποιήσει τους εκπαιδευτικούς, τους μαθητές και τα σχολεία. Να τους χωρίσει σε επαρκείς, καλούς, πολύ καλούς και εξαιρετικούς. Αλήθεια αυτό θέλουμε να κάνει η δημόσια ΥΠΟΧΡΕΩΤΙΚΗ εκπαίδευση;

Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι οι εξετάσεις Piza για την ΣΤ ΄Δημοτικού και τη Γ΄ Γυμνασίου που σκοπό έχουν να αξιολογηθεί το επίπεδο των μαθητών. Δηλαδή, τόσα χρόνια δεν είχαμε εικόνα για το μαθησιακό επίπεδο των παιδιών μας; Είναι πραγματικά τόσο δύσκολο να αντιληφθούμε την ποιότητα που έχει η εκπαίδευση στην Ελλάδα και θα μπορέσουμε να το συμπεράνουμε μέσα από τις εξετάσεις; Όχι δεν είναι δύσκολο. Είναι θέμα πολιτικής επιλογής. Η επιλογή λοιπόν εδώ είναι πλέον να επιβραβεύονται όσοι βαθμολογούνται πολύ καλά μέσα από την αξιολογική διαδικασία. Και αντίθετα «να βγαίνει το όνομα» σε όσους δεν τα καταφέρνουν.

Πόσο εύκολο είναι άραγε να μην τα καταφέρνουν; Χρησιμοποιώ παραδείγματα από προσωπικές μου εμπειρίες. Τι ατομική αξιολόγηση θα έχει ένας εκπαιδευτικός στη διαχείριση της τάξης και τις επιδόσεις των μαθητών, εάν στην τάξη του φοιτούν εφτά αλλοδαποί μαθητές στους είκοσι συνολικά; Αν έχει δύο μαθητές με διάσπαση προσοχής και υπερκινητικότητα; Δύο παιδιά χωρισμένων γονιών, ένα που δε ζει ο ένας γονιός του, τρία με έντονη ανωριμότητα και πάει λέγοντας… Μα θα μου πείτε όλα αυτά υπάρχουν στη ζωή μας, στην καθημερινότητά μας, πρέπει να δουλεύεις με αυτά. Και τέλος πάντων τι φταίνε τα παιδιά; Τα παιδιά δεν φταίνε σε τίποτα. Οδηγούνται, όμως με αυτή τη φιλοσοφία που υιοθετείται στην εκπαίδευση να φοιτούν σε ένα σύστημα που θέλουν να είναι άνισο, άδικο, που δε βοηθά και δε στηρίζει τον καθένα ανάλογα με τις ανάγκες του, αλλά πριμοδοτεί λίγους και ενισχύει την ιδιωτικοποίηση και την κατηγοριοποίηση στην εκπαίδευση. Όπως ανέφερα και στην αρχή ο ήλιος πάντα θα βγαίνει. Το θέμα είναι τι από αυτά που θα φωτίζει μπορούμε να κάνουμε καλύτερο. Και καλύτερο δεν γίνεται συμπληρώνοντας τικς σε μια φόρμα με στόχους. Ούτε γεμίζοντας κουτάκια ή στέλνοντας αναφορές και αξιολογήσεις. Σίγουρα καλύτερο δε γίνεται όταν επιδιώκεις να καλουπώσεις το μαθητή και να χειραγωγήσεις τον εκπαιδευτικό!

Καλύτερο γίνεται:

– Όταν βάζεις στο επίκεντρο τον ίδιο το μαθητή με στόχο να του δώσεις όλα τα εφόδια, για να γίνει ένας ολοκληρωμένος, μορφωμένος άνθρωπος με άποψη, επιθυμίες και συλλογική αντίληψη.

– Όταν διδάσκεις την ενσυναίσθηση και την αποδοχή στην πράξη

– όταν εξετάζεις ουσιαστικά το περιεχόμενο των σχολικών βιβλίων και της απαραίτητης ύλης στη σημερινή εποχή,

– – όταν μειώνεις τους μαθητές ανά τάξη,

– όταν φροντίζεις να υπάρχει σε κάθε σχολείο όλο το προσωπικό που χρειάζεται για να καλύπτει και τις ανάγκες για ενισχυτική διδασκαλία στους μαθητές

– όταν διαμορφώνεις τους απαραίτητους χώρους σε κάθε σχολείο

– όταν δίνεις τη δυνατότητα στους εκπαιδευτικούς να συνεργάζονται δημιουργικά, να κάνουν συνδιδασκαλία, να έχουν το χρόνο να ανταλλάξουν σκέψεις, εμπειρίες και να βγάλουν συμπεράσματα

– όταν δεν επιβαρύνεις το εκπαιδευτικό προσωπικό με διοικητικά – γραφειοκρατικά καθήκοντα, αλλά αντίθετα προσλαμβάνεις διοικητικό προσωπικό γι’ αυτό

– όταν κάνεις κοινωνούς τους γονείς στην εκπαιδευτική διαδικασία, γνωρίζοντάς τους τους κανόνες λειτουργίας, τη φιλοσοφία της δημόσιας εκπαίδευσης, αλλά και τα προβλήματά της, δίνοντας έναν ανατροφοδοτικό χαρακτήρα στη σχέση μας μαζί τους

– όταν φροντίζεις να επιμορφώνονται όλοι οι εκπαιδευτικοί με περιοδικό και οργανωμένο τρόπο με ευθύνη του κράτους

– όταν αξιοποιείς τα ενδιαφέροντά τους

– όταν αυξάνεις ουσιαστικά το μισθό τους

Η καλύτερη αξιολόγηση λοιπόν, είναι αυτή που θα γίνει όταν προηγηθούν όλα τα παραπάνω. Η οποία δε θα αποτύχει, διότι απλά θα εφαρμοστεί σε ένα πραγματικά καλό εκπαιδευτικό σύστημα, στο οποίο και οι εκπαιδευτικοί θα γίνονται ολοένα καλύτεροι, όχι με το βούρδουλα αλλά γιατί θα εμπνέονται και θα το επιθυμούν! Τότε λοιπόν, δε θα λέγεται αξιολόγηση, δε θα αποτελεί νόμο του κράτους, ούτε θα εφαρμόζεται με το φόβο των συνεπειών! Τότε θα βελτιώνει το νέο άνθρωπο, θα τον κάνει δυνατό!

Οι εκπαιδευτικοί αν δεν επιλέξουμε αυτό το δρόμο, αν δεν διεκδικήσουμε και δε δουλέψουμε σε αυτή την κατεύθυνση, τότε θα συμβάλλουμε από τη μεριά μας – που είναι καθοριστική – στη διαμόρφωση μιας κοινωνίας αγρίων, άνισης και απάνθρωπης, σκληρής και άδικης.

Πόσο θα είμαστε ΔΑΣΚΑΛΟΙ τότε;

*Φέρνω ορισμένα παραδείγματα. Νέα σχολικά εγχειρίδια για το Δημοτικό που εισήχθησαν το 2006. Προσπάθειες να αυτονομηθεί ένα μέρος του ενιαίου ωρολόγιου προγράμματος του Δημοτικού σχολείου (Ευέλικτη Ζώνη, Εργαστήρια Δεξιοτήτων). Αύξηση των ωρών διδασκαλίας στις τάξεις Α΄ και Β΄. Εισαγωγή νέων διδακτικών αντικειμένων, όπως Θεατρική αγωγή και Εικαστικά από εκπαιδευτικούς της αντίστοιχης ειδικότητας με έναν τρόπο «μπακαλίστικο», που υποτιμά την προσφορά τους και την θετική επίδραση που μπορούν να έχουν στα παιδιά. Εισαγωγή επίσης της Πληροφορικής και των Αγγλικών από την Α΄ Δημοτικού. Κι αυτή η προσθήκη πιο πολύ μοιάζει με μοδάτη επιλογή παρά εμπεριστατωμένη επιστημονικά. Μην ξεχνάμε ότι η εκμάθηση της ξένης γλώσσας θέλει τουλάχιστον σωστά εγχειρίδια και ολιγομελή τμήματα και η Πληροφορική αλήθεια ποιο σκοπό ακριβώς εξυπηρετεί από τόσο νεαρή ηλικία;

Αραβανή Αίγλη Εκπαιδευτικός Α/θμιας εκπαίδευσης (δασκάλα)