Οι Ηγούμενοι του Μοναστηριού του Αγίου Γεωργίου στους Σκάρους Λευκάδας (Όγδοο Μέρος)

Συνέχεια από το έβδομο Μέρος

Του Σπύρου Π. Σούνδια*

Ο Γερμανός Φίλιππας υπήρξε συνετός και επαρκής για το μοναστήρι εργάτης. Εθήτευσε στον Άη Γιώργη επί εξ περιόδους ηγούμενος και συνέβαλε στην πρόοδό του και την προβολή του. Γεννήθηκε στα 1680 και έζησε ως μοναχός κατά πρώτον στο μοναστήρι της Κόκκινης Εκκλησιάς. Στον Άη Γιώργη ήλθε μετά το 1715 ενώ ήταν ιερομόναχος. Η συνετή του σκέψη πάντα επηρέαζε τις συνελεύσεις και τις αποφάσεις των συμβουλίων.

Εξελέγη για πρώτη φορά ηγούμενος 1723-1725. Δεύτερη φορά το 1727-1729. Και πάλι το 1731-1737, τρεις δηλαδή επάλληλες εναλλαγές, όπως είχε πια καθιερωθεί η ανά διετία εκλογή των ηγουμένων και οικονόμων των Μονών κατά το σύστημα που επέβαλαν με τον ερχομό τους οι Βενετοί, καίτοι υπήρχαν και οι παρεκκλίσεις.

Είναι συνεχιστής των μεγάλων προσδοκιών και ακμής του μοναστηριού στην οικονομία και την προβολή του. Η πιο σοβαρή προσπάθειά του είναι η σύναξη των διοικητικών πράξεων, που ήταν διασκορπισμένες κυρίως στα νοταριακά αρχεία και αφορούσαν το μοναστήρι.

Εκάλεσε λοιπόν τους νοτάριους της εποχής Γεώργιο Βαρβαρίγγο, ζούσε ως το 1732, τον Ιωάννη Γαβαλά, τον Παναγιώτη Κουρκουμέλη με τους οποίους συνεργάστηκε και σύνταξε τις αποφάσεις και τις πράξεις των προκατόχων του ηγουμένων, όσα σώζονταν ακόμα μετά την καταστροφή του Ιστορικού Αρχείου το 1715. Έκαμε έτσι μία αποθήκη γνώσεων και πληροφοριών σχετικών που φθάνουν ως το 1689. Η συλλογή αυτή είναι η πιο σημαντική που γνωρίζουμε και η πιο συγκεκριμένη που στηρίζεται σε βάσιμα γεγονότα. Την πράξη αυτή υπαγόρευε η τότε αναγκαιότητα και ήταν αυταπόδεικτη η έλλειψή της.

Όμως και άλλοι λόγιοι για την εποχή τους που ζούσαν στο μοναστήρι συνέτειναν για την πραγματοποίησή της, όπως ο Πάνος Αββακούμ ευρισκόμενος τότε παλιότερος νοτάριος και εκ των πρωτεργατών της δημιουργίας της εκκλησίας των εισοδίων στη χώρα και ο Κωνσταντίνος Παλαιολόγος (…);

Το νέο πρακτικό του μοναστηριού αποτελούνταν από είκοσι σελίδες του μεγάλου σχήματος και χαρακτηρίζονταν «Κατάστιχο Πράξεων και Αφιερώσεων».

Το 1765 Μαΐου 23 στηριζόμενος σε αυτό ο νοτάριος παπα-Ευγένιος Έγγης που είχε κληθεί στο μοναστήρι από τον ηγούμενο Βησσαρίωνα Βρεττό και τον οικονόμο Παρθένιο Κολυβά προέκτειναν το κατάστιχο αυτό και του πρόσθεσαν καινούργιες πράξεις από το 1759 που αφιερώθηκε ο Βησσαρίωνας μέχρι το 1787. Ήταν και αυτή μια σημαντική προσπάθεια για την προσθήκη και συμπλήρωση των πράξεων του ηγουμενοσυμβουλίου, χωρίς να είναι και η τελική.

Για τον οικονομικό τομέα υπήρχε άλλη διαδικασία. Κάθε χρόνο η διοίκηση του μοναστηριού ήταν υποχρεωμένη να καταθέτει στους Βενετούς απολογισμό για την οικονομική κίνηση της χρονιάς.

Ο ηγούμενος και ο οικονόμος με την παρουσία και τον έλεγχο των διορισμένων εφόρων κατά μήνα Αύγουστο κυρίως, απέστελναν τον απολογισμό στη διοίκηση. Ότι δηλώνονταν βέβαια, δεν ήταν πάντα η αλήθεια. Όσο και αν επίμονοι και φορτικοί ήταν οι κουβερνατόρες που στέλλονταν, ποτέ δεν μπορούσαν να ελέγξουν τα κτήματα και τα εισοδήματα που ήταν εγκατεσπαρμένα σχεδόν σε όλο το νησί, πράγματα που και οι ίδιοι οι ηγούμενοι και οι οικονόμοι δεν εγνώριζαν. Το ίδιο και για τα ζωντανά και τα μετόχια. Δεν ήταν δυνατόν να βρουν την αλήθεια και αρκούνταν στις υπάρχουσες δηλώσεις.

Οι καλόγεροι μόνοι τους δεν ήταν σε θέση να καλλιεργήσουν την εκτεταμένη περιουσία του μοναστηριού και την έδιναν με συμβάσεις στους σέμπρους, που ήταν όλοι οι κάτοικοι της Κοινότητας και όχι μόνον, αφού οι περιουσίες των μοναστηριών υπερέβαιναν τα όρια της Κοινότητας.

Ποιος λίγο – ποιος περισσότερο, όλοι μετείχαν στην καλλιέργεια με διαφόρους όρους, μισιακά, τριτάρικα ή άλλου είδους μίσθωμα και στη συγκομιδή πρόσφεραν την αναλογία τους. Περισσότερο από σεβασμό και πίστη παρά από υποχρέωση νομική.

Σέβονταν το μοναστήρι και λάτρευαν τον Άγιο σαν προστάτη τους και όχι σαν κτηματία τους και δεν χωρούσε να φανούν άπιστοι και καταχραστές. Σ’ αυτό το μέτρο ζυγιάζονταν η σχέση Μοναστηριού και Κοινότητας. Ήταν σε καλούς ή κακούς καιρούς η καταφυγή τους. Κάθε μέρα οι περισσότεροι εκεί βρίσκονταν για δουλειές και προσκύνημα και η γιορτή του ήταν ξεφάντωμα λαμπρό και γενικό.

Το 1727-1729, όπως προαναφέραμε, ηγούμενος είναι ο Γερμανός Φίλιππας και οικονόμος ο Παρθένιος ιερομόναχος Κολυβάς (δοσοληψίες 20 Μαΐου 1728).

Την επόμενη διετία (1729-1731) ηγούμενος είναι ο προαναφερόμενος Παρθένιος Κολυβάς.

1731-1733 ηγούμενος ο ιερομόναχος Γερμανός Φίλιππας (Βιβλίο αφιερώσεων Αγίου Γεωργίου στους Κάρους-Ιστορικό Αρχείο Λευκάδας).

Οικονόμος δε και Γραμματέας ο παπα-Νικόλαος Σέρβος. Το γνωρίζουμε από την αφιέρωση της Καλλιοπίας μοναχής, 1732 μηνί Γενναρίω 13, κόρης της Ζαφείρως και του Ιωάννη Αβάσταγου. Η Καλλιοπία ακολούθησε το δρόμο της μάνας της Ζαφείρως και αφιερώθηκε στον Άη Γιώργη μετά το θάνατο εκείνης που συνέβη το 1730. Ο παπα-Νικόλαος Σέρβος οικονόμος γράφει: «Νότα των υποστατικών που απόκτησε το μοναστήρι…» 1732 Δεκεμβρίου 28. Αφιερώθηκε η Καλλιοπία μοναχή Αβασταγοπούλα από την χώραν της Αμαξικής και αφιέρωσε ένα κομμάτι χωράφι στρεμμάτων τριών με ελιές μέσα μικρές μεγάλες ρίζες δώδεκα και ένα σπίτι εις την αυτήν χώραν, έγραψε δε εις την Αγίαν πρόθεσιν ονόματα τρία.

(Αναδημοσίευση από την εφημερίδα «Αντίλαλοι απ΄ τους Σκάρους», που εκδίδει ο Σύλλογος Αλεξανδριτών Αττικής)

(Συνεχίζεται)

* Ο Σπύρος Πάνου Σούνδιας είναι φιλόλογος, ιστορικός.