Σχόλιο αναγνώστη σχετικά με το δημοσίευμα για τον κορυφαίο νεοελληνιστή και συγγραφέα Μάριο Βίττι

Πλήρες και εξαιρετικό το δημοσίευμα για τον κορυφαίο νεοελληνιστή και συγγραφέα Μάριο Βίττι.

Λίγα λόγια για την «Ευγένα»

Ο Θεόδωρος Μοντσελέζε, ζακυνθινός, αγνώστων λοιπών στοιχείων, στα 1646 έγραψε και έκδωσε την τραγωδία «Ευγένα». Το μόνο επιπρόσθετο στοιχείο για τον δραματουργό, προϊόν έρευνας, είναι ότι πιθανόν υπήρξε στρατιωτικός από αστική οικογένεια. Η «Ευγένα» αποτελεί την πρώτη ζακυνθινή τραγωδία σε ντόπια διάλεκτο στην οποία επιπλέον χρησιμοποιήθηκαν και τοπωνύμια του νησιού.

Ο Μοντσελέζε φαίνεται να είναι βαθιά επηρεασμένος από την «Ερωφίλη» του Γεωργίου Χορτάτση, η οποία ωστόσο παρουσιάστηκε στη Ζάκυνθο στα 1728, ως παράσταση σε αρχοντικό «προ του γεύματος». Σημαντικό όμως είναι ότι η πρώτη έκδοση της «Ερωφίλης», στη Βενετία στα 1637, έγινε από τον επίσης Ζακύνθιο Φίλιππo Καρρέρη, γεγονός που μας οδηγεί στη διαπίστωση μιας πιθανής οδού μέσω της οποίας το έργο αυτό μπορεί να περιήλθε στα χέρια του Μοντσελέζε.

Η «Ευγένα», αποτελώντας ένα από τα σημαντικότερα δραματουργήματα του 17ου αιώνα παρέμεινε άγνωστη μέχρι τη στιγμή (1962) που ο «περίεργος» Μάριο Βίτι ψάχνοντας στο Ινστιτούτο Καθολικών στη Ρώμη, που έχει κληροδοτήσει ο Λέων Αλάτιος, βρήκε το μοναδικό αντίτυπό της. Άλλωστε όλη η «περιέργεια» του εκπληκτικού αυτού νεοελληνιστή προκλήθηκε από μια αναφορά του Αλάτιου στο βιβλίο του με τίτλο «Σύγχρονη λογοτεχνία σε δημοτική γλώσσα» (17ος αι.) όπου μνημονεύει τον κυρ Θεόδωρο Μοντσελέζε και την «Ευγένα» του. Έτσι το έργο εκδόθηκε για πρώτη φορά στο περιοδικό «Θέατρο» του Κώστα Νίτσου (1964), ακολούθως στη Νάπολη και πιο πρόσφατα στην χώρα μας (εκδ. Οδυσσέας, 1995) με επιμέλεια του Μάριο Βίτι και του Τζουζέπε Σπαντάρο.

Η τραγωδία έχει παρουσιαστεί από τότε σε πολλές θεατρικές παραστάσεις, με προσαρμογή ή όχι, με πρώτη εκείνη του Σπύρου Ευαγγελάτου ως λαϊκό παραμύθι (1997). Τελικά, η «Ευγένα» ακολουθεί τα πρότυπα του μεσαιωνικού παραμυθιού σε αντίθεση με την «Ερωφίλη» αλλά και το ιταλικό αντίστοιχο ιταλικό δράμα «Στέλλα».

«Άρχοντες, καλώς ήρθετε, πτωχοί, μικροί, μεγάλοι,

αρχόντισσες κ΄ εσείς πτωχές, κοράσια λέγω πάλι,

οπού εκαταδεκτήκετε κ΄ ήρθετε επά σιμά μου,

και θέλει αγροικήσετε τι έχει να πει η καρδιά μου…»

«Αφησ΄, να ζεις, τα πάθη σου, και θες μου τα ξηγήσεις

με άλλην σου ανάπαυσιν τα ΄παθες θες μιλήσεις.

Μόνον ας έρθει ο άνδρας σου ο ακριβός, κυρά μου,

γιατί έναι αυτός τα μάτια μου, ψυχή μου και χαρά μου.

Μα πρώτα θε να διηγηθώ ετούτη την χαρά μου,

κι απόκεις στο παλάτι μου πάγω με τα παιδιά μου˙

διατί μου άρχισαν οι χαρές και όλα τα παιχνίδια

οπού ΄δα την Ευγένα μου στα γερατειά μου αφνίδια.

Οι κάμποι λουλουδίζουσι, τα χορταράκια ανθούσι

και τα πουλάκια απ΄ τες φωλιές για μένανε μιλούσι.

Τα δένδρη ετρυφεράνασι, οι κάμποι και τα δάση,

οκ της καρδιάς μου την χαράν, οπού την είχα χάσει.

Τώρα ο κόσμος χαίρεται και βούκινα λαλούσι,

μικροί μεγάλοι τραγουδούν, διά την χαράν μιλούσι.

Το κάστρον θέλω να χαρεί, λουμπάρδες να κτυπήσουν

κι όλ΄ οι πτωχοί της χώρας μου χαρά πολλή να ποίσουν

κ΄ η Ρήγισσά μου μοναχή να χάσει την ζωήν της

με τ΄ ολίγον το έχει της, μαζί με την τιμήν της,

διά να πάρουν μάθημα, να ξέρουν να λογιάσουν

τα άδικα φονεύματα να μην μπορούν να σάσουν.

Ελάτε, τα παιδάκια μου, να πηαίνωμεν ομάδι,

γιατί ΄μαι στην απόφασιν να πάγει εις τον Αδη».

Απόσπασμα από την έκδοση «Τραγωδία ονομαζόμενη Ευγένα του Κυρ Θεόδωρου Μοντσελέζε, 1646», παρουσ.: Mario Vitti, φιλ. επιμ.: Giuseppe Spadaro, εκδόσεις Οδυσσέας, 1995.