Ανοιχτή επιστολή Σπύρου Σκλαβενίτη του Αθανασίου (Για τη χρονολόγηση του ναού του Αγίου Χαραλάμπους στο Κατωχώρι Λευκάδας)

Ανοιχτή επιστολή Σπύρου Σκλαβενίτη του Αθανασίου

Παρασκευή, 28 Φεβρουαρίου 2025 – 7:48 μμ

Προς βουλευτή Λευκάδας κο Αθανάσιο Καββαδά

Κύριε βουλευτά

Τώρα που έληξαν οι εκδηλώσεις γύρω από την αναπαλαίωση του Αγίου Χαραλάμπους μπορούμε ψύχραιμα πλέον να κάνουμε μια συνολική αποτίμηση του έργου που αποδόθηκε στην τοπική κοινωνία όσο και στην Λευκάδα ολόκληρη. Θέλω να σας συγχαρώ γιατί ήταν προσωπικό σας επίτευγμα που μαζί με την περιφέρεια Ιονίων νήσων και την υπουργό Λίνα Μενδώνη, φέρατε σε πέρας και σας αξίζουν τα εύσημα γι’ αυτό.

Θα σας παρακαλέσω να μεριμνήσετε σοβαρά ώστε να επιλυθούν οι ενστάσεις που ακολουθούν και έχουν σχέση κυρίως με την χρονολόγηση του ναού.

Αναφορικά λοιπόν

1. Έχουμε 3 χρονολογίες πάνω στην ταινία του τέμπλου. Οι δυο πρώτες που φαίνονταν ήταν κτήση του 1455 και επιζωγράφηση το 1925. Δεξιότερα αυτής προέκυψε απ’ την έρευνα της αρχαιολογικής ομάδας μια Τρίτη 1792 που αναγράφηκε ως αγιογράφηση του ναού και άρα και κτίση. Σημείωση δική μου. Γίνεται λοιπόν δεκτή η χρονολογία επιζωγράφησης 1925 και η χρονολογία αγιογράφησης 1792. Δεν γίνεται δεκτή η χρονολογία κτίσης 1455.

Εδώ έχουμε το εξής λάθος…Η αγιογράφηση του 1792 δεν είναι αγιογράφηση αλλά επιζωγράφηση όπως και του 1925.

Με το δεδομένο αυτό που τεκμηριώνω παρακάτω η επιγραφή κτίσης 1455 είναι σωστή ή τουλάχιστον πιο κοντά από αυτή που επικαλείται η αρχαιολογική ομάδα 1792.

Από 1455 ως 1792 είναι μεγάλο διάστημα για να ‘χουν αλλοιωθεί οι μορφές στην πέτρα. 337 χρόνια. Στη δεύτερη περίπτωση από 1792 ως 1925 πάλι έγινε επιζωγράφηση στα 133 χρόνια. Τη χρονιά αυτή πραγματοποιήθηκαν εξελίξεις
στο χώρο του ναού.

2. Στην ιστορία της εκκλησίας της Λευκάδος που εξέδωσε η εταιρεία Λευκαδικών μελετών το 1999 αλλά και πιο πριν στην ιστορία της χριστιανικής τέχνης στη Λευκάδα του Πάνου Ροντογιαννη σαφώς και υπάρχει μια επιφύλαξη για την κτίση 1455, ενώ δεν υπάρχει καμία αβεβαιότητα για την επιζωγράφηση 1925. Λένε οι ερευνητές της τότε εποχής ναι μεν δεν επιβεβαιώνεται από κάπου η κτίση 1455 ίσως είναι αργότερα αλλά σίγουρα στα χρόνια της Τουρκοκρατίας 1479/1684.

3. Ναοί με πέτρινο τέμπλο στο νησί βάση βιβλιογραφίας χτίζονταν πριν τα χρόνια της Ενετοκρατίας 1684/1797 αλλά και πιο πριν. Στα χρόνια της Ενετοκρατίας στη Λευκάδα εφαρμόστηκαν καινούριες επιστημονικές μέθοδοι. Η σημαντικότερη ήταν η απευθείας αγιογράφηση στο σανίδι όπως και τα ξύλινα τέμπλα αλλά και το χτίσιμο μεγάλων αντισεισμικών ναών. Θα θεωρούνταν πολύ παρωχημένο για την εποχή του στο Κατωχώρι τουλάχιστον να γίνει ένας ναός με πέτρινο τέμπλο σαν τον Άγιο Χαράλαμπο, όταν αυτή την περίοδο έγιναν οι τρεις εμβληματικοί ναοί του χωριού: Άγιος Δημήτριος, Αγία Αικατερίνη και Εισοδίων της Θεοτόκου με ξύλινα τέμπλα, όπως του Αγίου Δημητρίου που κατασκεύασε ο μαστρο Μανώλης ο Αρκαδιανός και διάσημοι Αγιορείτες αγιογράφοι που δούλεψαν κατά τον 18ο αιώνα.

4. Αν ο ναός του Αγίου Χαραλάμπους χτίστηκε το 1792 πώς βρίσκουμε στα ληξιαρχικά βιβλία του ναού στο ιστορικό αρχείο Λευκάδας να ξεκινούν από το 1770; Εσείς ο ίδιος κύριε βουλευτά αναφερθήκατε στην ομιλία σας μέσα στον Άγιο Δημήτριο ότι υπάρχουν από τότε. Μετά από σας η κυρία Βικάτου στήριξε την επιγραφή -1792- ως τη μόνη αναγνωρίσιμη γιατί υπάρχει επιστημονική έρευνα. Μήπως τα βιβλία του 1770 έχρηζαν και αυτά επιστημονικής έρευνας; Γιατί αγνοήθηκαν;

5. Τι ρόλο επιτελούν οι τρεις κάτωθι συμβολαιογραφικές πράξεις που βρίσκονται στα έγγραφα του δημόσιου νοταρίου Λευκάδος παπά Ευγένιου Έγγη που βρίσκονται στο ιστορικό αρχείο αν ισχύει η αγιογράφηση του 1792;

α) 5 Σεπτεμβρίου 1771 η χήρα Καλομοίρα του πατρός Βασίλη περιγράφει το κινητό και ακίνητο περιουσιολόγιο της κάνοντας αναφορά ότι το σπίτι της βρίσκεται δίπλα από την κοντράδα του Αγίου Χαραλάμπους.

β) 6 Απριλίου 1772 η μοναχή Αγαθή θυγατέρα του Ζαφείρη Παλούμου η οποία κατοικούσε στο κελί του Αγίου Χαραλάμπους έδωσε χρήματα σε παπάδες του χωριού για να της κάνουν τα καλά της ψυχής της κι όταν πεθάνει να τη θάψουν πίσω από τον ναό εκεί που είναι ο δεντρολίβανος.

γ) 23 Φεβρουαρίου 1789 ο παπά Ευθύμιος Σκλαβενίτης ζητάει μετά το θάνατο του και αφού περιγράφει αναλυτικά μια αρκετά μεγάλη περιουσία που μοιράζει σε συγγενείς και εκκλησίες να τον θάψουν μέσα στην εκκλησία του Αγίου Δημητρίου στον τάφο του Στρατιού. Αν οι επίτροποι του Αγίου Δημητρίου δεν το δεχτούν τότε τα λεφτά να πάνε στον Άγιο Χαράλαμπο και να τον θάψουν εκεί.

6. Η επίμαχη επιγραφή του 1925 της επιζωγράφησης.

Αυτή τη χρονιά κάποιοι χωριανοί που πήγαν στην Αμερική με την 1η μετανάστευση έστειλαν χρήματα για να ανακαινιστούν οι εκκλησίες του χωριού. Στον Άγιο Χαράλαμπο έγινε η επιζωγράφηση του τέμπλου κατασκευάστηκαν καινούργια στασίδια με καθαρή χειρονακτική πρακτική μιας και δεν υπήρχαν τόρνοι και τροχοί την εποχή εκείνη. Παρεμπιπτόντως αυτά τα στασίδια που ήταν γερά από ξύλο κυπαρισσιού βγήκαν έξω και κάηκαν όταν άρχισε η συντήρηση του ναού. Έμεινε ο ναός ξεΐσκιωτος από κινητά μέρη…γιατί;; Με τίνος εντολή; Οι μαραγκοί ήταν ντόπιοι. Ο Γιάννης Σκλαβενίτης της Τζίλος με τον πατέρα του Μπάμπη. Αυτοί άλλαξαν και τη σκεπή. Έβγαλαν το ματέρι αγριαγκυλονιάς που υπήρχε ακανόνιστο και έβαλαν κυπαρίσσι. Το ματέρι αγριαγκυλονιάς που είχε όπως και τα διπλανά κτίρια κατατάσσει το ναό πριν το 1600! Αντίστοιχο ματέρι από το 1ο σπίτι που κατοικήθηκε από την οικογένεια Κάκονα το 1601 στο χωριό έστειλα στο ΕΚΕΦΕ Δημόκριτος για χρονομέτρηση και η απάντηση που πήρα και προσκομίζω συνημμένα αποδεικνύει του λόγου το αληθές. Το 1992 είχε σταλεί το δείγμα. Μετά το 1650 έπαψαν πια να βάζουν καρίνες από αγριαγκυλονιές, κυριάρχησαν τα κυπαρίσσια που ήταν ευκολοδούλευτα.

7. Όσον αφορά το οίκημα του Αγίου Διονυσίου όπως είδατε πριν ήταν κελί μοναχών. Το 1925 μετατράπηκε σε εκκλησία με χρήματα της Αγγελικούλας Καββαδά που ζούσε ζητιανεύοντας καθώς και από την χορηγία των εν Αμερικής χωριανών μεταναστών. Πάντως το οίκημα ως ενιαίο μοναστηριακό σύνολο υπήρχε τουλάχιστον 3-4 αιώνες πριν. Σαν επίλογο αναφέρω ότι η εκκλησία είναι όντως του 15 αιώνα. Λειτουργούσε σαν μοναστήρι πριν κατοικηθεί το Κατωχώρι, όπου το 1601 ως 1693 εγκαταστάθηκαν οι πρώτες 6 οικογένειες κυνηγημένες από τους Τούρκους αλλά υπήρχε και σαν μοναστήρι και προτού η Λευκάδα κατακτηθεί από τους Τούρκους. Αυτό φαίνεται κύριε Καββαδά από το γεγονός ότι οι εκκλησίες που παρέμειναν ακατεδάφιστες ήταν αραιά διαστρωματωμένες σε όλο το νησί για ένα μόνο λόγο… για να ασκούν οι Τούρκοι καλύτερο οικονομικό έλεγχο και διαχείριση στον σκλαβωμένο πληθυσμό. Επομένως οφείλουμε να δεχτούμε όλες τις χρονολογίες του τέμπλου χωρίς να κάνουμε αντιλογισμό σε κάποια με υποθέσεις και όχι με επιστημονικά κριτήρια.

Κατόπιν τούτου κε Καββαδά πρέπει να κατανοήσετε ότι σαν χωριό έχουμε υποστεί πολιτισμικό πλήγμα που σε ένα από τα ελάχιστα μεσαιωνικά μνημεία του νησιού της Λευκάδας μας παρουσιάζεται η κτίση του 3 αιώνες μεταγενέστερη. Και καλά! να υπήρχαν και οι αποδείξεις να πούμε και ευχαριστώ που φωτίστηκε η άγνοια μας. Βλέπετε όμως ότι κάτι τέτοιο δεν ισχύει. Πρέπει να αποκατασταθεί η ιστορική αλήθεια γύρω από την κτίση του ναού αλλιώς θα παραδώσουμε στις νεότερες γενιές ιστορικών μελετητών μια λάθος χρονολογική προσέγγιση με 337 χρόνια απόκλιση που μόνο σε λάθος διαιώνιση ιστορικών συμπερασμάτων θα μπορούσε να οδηγήσει. Θα σας παρακαλούσα όπως προβείτε άμεσα στις διορθωτικές κινήσεις που προβλέπονται ως προς την αποκατάσταση της ιστορικής αλήθειας.

Μετά τιμής

Σπύρος Σκλαβενίτης