Ένα οδοιπορικό στα Ματωμένα χώματα – Μέρος 11ο: Στην πόλη του Γαληνού την Πέργαμο

Γράφει ο Αιθεροβάμων

Ιχνηλατώντας τη γη της οδύνης.

Ένα οδοιπορικό στα Ματωμένα χώματα

Μέρος 11ο – Στην πόλη του Γαληνού την Πέργαμο

Με αφετηρία τη Σμύρνη κατευθυνόμαστε 107 χλμ. βορειότερα σε μια πόλη που υπήρξε από τα πιο σημαντικά κέντρα του Αρχαίου Ελληνικού κόσμου, εδώ που η αρχιτεκτονική η γλυπτική και η ιατρική γνώρισαν την μεγάλη ακμή τους, εδώ που τα γράμματα και οι επιστήμες μεγαλούργησαν!

Ο κύριος κορμός της πόλης χτίστηκε στα χρόνια του Μεγάλου Αλεξάνδρου αλλά γνώρισε τη μεγάλη ακμή της από τους επίγονους και μετά.

Ο πλούτος του βασιλείου του Περγάμου, από την εποχή της ίδρυσής του κιόλας, ήταν παροιμιώδης. Οι πόλεις, οι στρατιωτικές κατοικίες αλλά και τα ιερά ήταν υποχρεωμένα να πληρώνουν φόρο, ο οποίος τις περισσότερες φορές ήταν σταθερός. Φόροι καταβάλλονταν επίσης για κάθε είδους εμπορική συναλλαγή και αγοραπωλησία. Ιδιαίτερη μέριμνα έδειχναν οι Ατταλίδες για την ενίσχυση της αγροτικής δραστηριότητας. Αποτέλεσμα ήταν η ύπαιθρος να είναι σχετικά πυκνοκατοικημένη και αξιοποιημένη στο έπακρο.

Βασικό παραγόμενο προϊόν ήταν τα δημητριακά. Η αμπελοκαλλιέργεια και η ελαιοκαλλιέργεια ήταν επίσης αναπτυγμένες. Η κτηνοτροφία εντατικοποιήθηκε. Εκτρέφονταν κυρίως πρόβατα, και μάλιστα ένα είδος μαύρων προβάτων με στιλπνό τρίχωμα.

Κοιτάζω τον εκτυπωτή μου πόσο εύκολα και γρήγορα τυπώνει τις σελίδες και σκέφτομαι την κοπιαστική δουλειά των κατοίκων της Περγάμου να παίρνουν τα δέρματα των νεογέννητων αρνιών, να τα αλατίζουν, να τα στεγνώνουν, να τα τεντώνουν, να τα τρίβουν με ελαφρόπετρα μέχρι να γίνουν λεία και σκληρά και στο τέλος να τα κόβουν σε ορθογώνια για να τα παραδίδουν στην Σχολή των Γραμματικών της Περγάμου για να αποτυπωθούν οι μεγάλες σοφίες των Φιλοσόφων της Ιωνίας και αργότερα του περίφημου γιατρού Γαληνού, του περιηγητή Παυσανία και πολλών άλλων πνευματικών τέκνων της.

Έτσι η Πέργαμος κατάφερε και αντιμετώπισε ριζικά την μεγάλη αντίζηλο πόλη της Αλεξάνδρειας που από ζήλεια απαγόρεψε την εξαγωγή παπύρων σε άλλες πόλεις!

Η Βιβλιοθήκη της Περγάμου στάθηκε άξια ανταγωνίστρια της Βιβλιοθήκης της Αλεξάνδρειας μέχρι το 32 π.Χ. οπότε ο Μάρκος Αντώνιος δώρισε στην Κλεοπάτρα τους 200.000 τόμους της που πλούτισαν τη Βιβλιοθήκη της Αλεξάνδρειας.

Για να γνωρίσεις την αρχαία Πέργαμο πρέπει να αφιερώσεις τουλάχιστον μια ολόκληρη μέρα και να καταναλώσεις αρκετά μπουκάλια νερό, γιατί οι αρχαιολογικοί χώροι είναι πολλοί και εκτεταμένοι.

Ξεκινήσαμε από την Ακρόπολη της Περγάμου που είναι κτισμένη πάνω σ’ ένα λόφο και λόγω της στρατηγικής της θέσης ήταν εύκολο να περιφρουρεί όλη την περιοχή.

Εδώ κατά τον Όμηρο στάθηκε ο Δίας και παρακολουθούσε τον πόλεμο της Τροίας.

Τα τείχη της πόλης έχουν υποστεί πολλές ζημιές από τους συχνούς σεισμούς της περιοχής.

Λίγο πιο κει βλέπουμε τα μεγάλα και ισχυρά κτίρια των στρατιωτικών αποθηκών.

Ο Ναός του Τραϊανού είναι ένα επιβλητικό κτίσμα ρωμαϊκής εποχής που έχει χτιστεί από τον Αδριανό προς τιμήν του πατέρα του Τραϊανού πάνω σε προγενέστερα ελληνιστικά κτίσματα.

Είναι κορινθιακού ρυθμού από μάρμαρο και χρησιμοποιήθηκε για Αυτοκρατορική λατρεία.

Αναστηλώθηκε από Γερμανούς αρχαιολόγους.

Ο ιερός χώρος της Αθηνάς είναι ο πιο παλιός ναός προς τιμήν της πολιούχου θεάς Αθηνάς.

Δυστυχώς το μεγαλύτερο μέρος των υλικών του ναού χρησιμοποιήθηκε τα μεταγενέστερα χρόνια σαν οικοδομικό υλικό, ενώ κομμάτια του Προπυλαίου έχουν μεταφερθεί στο Βερολίνο.

Το θέατρο χαρακτηρίζεται από την μεγάλη κλίση που παρόμοια δεν υπάρχει σε καμιά άλλη περιοχή. Η χωρητικότητά του ήταν 10.000 θεατές και είναι χτισμένο από πέτρες ανδεσίτη.

Χτίστηκε τον 3ο π.Χ. αιώνα και διαμορφώθηκε τη Ρωμαϊκή εποχή.

Αποτελείται από 80 κερκίδες σε 3 διαζώματα, ενώ κοντά στην ορχήστρα υπήρχε βασιλικό θεωρείο από μάρμαρο. Μπροστά από το θέατρο ανοιγόταν μια μακρόστενη πλατεία με δωρικές στοές στο δυτικό και ανατολικό της τμήμα.

Στο δυτικό άκρο της πλατείας ήταν χτισμένος ο ναός του Διονύσου, τετράστυλος πρόστυλος ιωνικού ρυθμού.

Το σημαντικότερο όμως μνημείο της ζώνης αυτής ήταν ο βωμός του Δία, που αφιέρωσε ο Ευμένης Β΄ για να μνημονεύσει τις νίκες του εναντίον των Γαλατών.

Καθώς το μνημείο βρίσκεται σήμερα στο Μουσείο Περγάμου στο Βερολίνο, το μόνο που μπορεί να δει ο επισκέπτης είναι ένα τμήμα του βάθρου με πέντε σκαλοπάτια.

Ο Καρλ Χούμαν (Karl Humann), νεαρός φοιτητής της Αρχιτεκτονικής της Ακαδημίας του Βερολίνου με μια φυματίωση που κλονίζει συνεχώς την υγεία του, αλλά με αχαλίνωτη ρομαντική διάθεση των 22 χρόνων πρωτοέρχεται στην Πέργαμο, τα Μπέργκαμα όπως λέγονταν τότε, ύστερα από πολλές περιπέτειες το φθινόπωρο του 1864. Γνωρίζεται με τον Έλληνα γιατρό Ράλλη και αρχίζει συχνές επισκέψεις μαζί του και μόνος πάνω στο λόφο της Ακρόπολης με την ελπίδα να σώσει ό, τι μπορεί από την καταστροφή των αρχαίων μαρμάρων που λίγα–λίγα γίνονται ασβέστης μέσα σ΄ ένα γειτονικό καμίνι. Κατορθώνει να εγκατασταθεί ως μηχανικός – τοπογράφος στην Πέργαμο το 1868 και εκεί απασχολεί 2.000 εργάτες, 1.000 βόδια, 500 καμήλες, άλογα και υποζύγια για την κατασκευή των δρόμων. Όλοι αγαπούν τον ψηλό, ξανθό, γλυκομίλητο νεαρό, τον προστατεύουν, τον ακούνε, τον θεωρούν σαν «πασά» της περιοχής. Από τότε με τη βοήθεια του Ράλλη αρχίζει να μαζεύει ό,τι μάρμαρα μπορεί να σώσει από το καμίνι, τα ταξινομεί στο σπίτι του Ράλλη από το 1869 και εκεί τελικά κατορθώνει να φέρει το 1871 τη γερμανική αρχαιολογική αποστολή που απαρτιζόταν από τους Ερνστ Κούρτιους, Φ.  Άντλερ και Ε. Γκέλτσερ.

Από το 1900 μέχρι το 1911 υπό τον  Wilhelm Dörpfeld, ανακαλύφθηκαν ανεκτίμητοι θησαυροί όπως η Κάτω Αγορά, η Στοά Ατάλλου, το Γυμνάσιο, και ο Ναός της Δήμητρας και της Ήρας. Κατά τη διάρκεια των παγκόσμιων πολέμων σταμάτησαν οι ανασκαφές για να συνεχίσουν μετά με εντονότερο ρυθμό, αλλά οι Τούρκοι πλέον κατανοώντας την αρχαιολογική τους αξία δεν χάρισαν στην Γερμανία τίποτα πια και κατασκεύασαν δυο μουσεία το ένα στην Κων/πολη και το άλλο στην Πέργαμο που φιλοξενούν όσα αρχαιολογικά ευρήματα έμειναν.

Μετά την επίσκεψη στην Ακρόπολη μπαίνουμε σ’ ένα υπερσύγχρονο ασανσέρ για να επισκεφθούμε το Ασκληπείο.

Το Ασκληπείο της Περγάμου ήταν ονομαστό σε όλη την Ανατολή και γνώρισε την μεγαλύτερη δόξα του στην Ελληνιστική και Ρωμαϊκή περίοδο.

Ονομαστός γιατρός της Ρωμαϊκής εποχής ήταν ο Γαληνός με καταγωγή από την Πέργαμο.

Άφησε σπουδαίες μελέτες ανατομίας και επηρέασε την Ιατρική για αιώνες.

Σε όλα του τα συγγράμματα αντανακλώνται οι αντιλήψεις του σύμφωνα με τις οποίες ο γιατρός θα έπρεπε να εκπαιδεύεται, πέραν της ιατρικής, και σε τρεις τομείς της φιλοσοφίας: τη λογική, δηλαδή την επιστήμη του σκέπτεσθαι, τη φυσική, δηλ. την επιστήμη της φύσης, και την ηθική, δηλαδή την επιστήμη της ορθής πράξης.

Ακόμη ο γιατρός θα έπρεπε να έχει την ικανότητα να αφομοιώνει το έργο των προηγούμενων και στη συνέχεια να διεξάγει τις δικές του έρευνες στην ασθένεια. Απαραίτητες επίσης ιδιότητες του γιατρού θεωρούσε την ψυχραιμία και τον αυτοέλεγχο, την έλλειψη φιλοχρηματίας και την αποχή από εξεζητημένο τρόπο ζωής.

Το Ασκληπείο ήταν υψηλής ποιότητας θεραπευτήριο που οι θρησκευτικές τελετές έπαιζαν σημαντικό ρόλο μαζί με τα βότανα τα λασπόλουτρα, τη γυμναστική, την αυθυποβολή και τις χειρουργικές επεμβάσεις. Εδώ έβρισκαν ίαση ασθενείς από διάφορα μέρη του Αρχαίου κόσμου όπως ο Ρωμαίος Αυτοκράτορας Καρακάλλας και ο Έλληνας ρήτορας Αίλιος Αριστείδης.

Οι ιερείς του Ασκληπείου κατάγονταν από αριστοκρατικές οικογένειες της Περγάμου και ονομάζονταν Ασκληπιάδες, ένα επάγγελμα που περνούσε από πατέρα σε γιό.

Η Ιερά οδός οδηγεί από το Ασκληπείο στην Ακρόπολη.

Αναπόσπαστο μέρος της θεραπείας των ασθενών ήταν και οι θεατρικές παραστάσεις που πραγματοποιούνταν στο θαυμάσιο θέατρο του Ασκληπείου χωρητικότητας 3.500 θεατών.

Το ταξίδι πλησιάζει στο τέλος του και όλες αυτές τις μέρες σκέφτομαι και παρατηρώ πως ο περισσότερος κόσμος δίπλα μας αγωνίζεται σκληρά για επιβίωση, δεν τον ενδιαφέρουν τα πολιτικά τερτίπια των κρατούντων, οι υφαλοκρηπίδες, οι ΑΟΖ…..

Ο καθένας μια ευχή μόνο κάνει στο Θεό του, να τον έχει καλά ….

Αλλά γι’ αυτή την επικοινωνία χρειάζεται ένα σημάδι, έστω μια κορδέλα, που πρέπει να την κρεμάσει ο καθένας στο δένδρο των ευχών, μήπως μπορέσει ο άνεμος να την πάρει και την παραδώσει στον Παραλήπτη…..

Συνεχίζεται

Αιθεροβάμων