Αφιέρωμα: Οι βουλευτικές εκλογές της 11ης Μαΐου του 1958 στην Λευκάδα (αναλυτικά αποτελέσματα)

Βουλευτής Λευκάδας με την Εθνική Ριζοσπαστική Ένωση (ΕΡΕ) εκλέχτηκε ο Κωνσταντίνος Καλκάνης

Στο ξεκίνημα του 1958, κέρδιζε έδαφος το αίτημα των κομμάτων της αντιπολίτευσης για τη διενέργεια εκλογών. Στις 27.2.1958 κατατέθηκε στη Βουλή σχέδιο εκλογικού νόμου, ένα είδος «ενισχυμένης αναλογικής», που πριμοδοτούσε το πρώτο σε δύναμη κόμμα. Το νομοσχέδιο προκάλεσε αντίδραση ακόμα και σε τμήματα των κομμάτων που το είχαν συμφωνήσει, της ΕΡΕ και των Φιλελευθέρων.

Την 1.3.1958 παραιτήθηκαν από την κυβέρνηση ο υπουργός Εμπορίου και Βιομηχανίας Παναγής Παπαληγούρας και ο υπουργός Δημοσίων Έργων Γεώργιος Ράλλης. Άλλοι δεκατρείς βουλευτές απέσυραν την υποστήριξή τους προς την κυβέρνηση. Επρόκειτο για εκδήλωση κρίσης στην ΕΡΕ που υπέβοσκε από το 1957. Η ΕΡΕ έχασε την κοινοβουλευτική πλειοψηφία και ο Καραμανλής υποχρεώθηκε να υποβάλει την παραίτηση της κυβέρνησης (2.3.1958).

Ο υποψήφιος της ΕΔΑ στην Λευκάδα Ξενοφώντας Γρηγόρης

Στις 3 Μάρτη ο βασιλιάς έκανε αποδεκτή την πρόταση των Γ. Παπανδρέου και Κ. Καραμανλή για διορισμό υπηρεσιακής κυβέρνησης υπό τον Κωνσταντίνο Γεωργακόπουλο, πρόεδρο του Ελληνικού Ερυθρού Σταυρού. Η νέα κυβέρνηση (5 Μάρτη) πήρε ψήφο εμπιστοσύνης από την ΕΡΕ, το Κόμμα Φιλελευθέρων και τους βουλευτές που είχαν αποχωρήσει από την ΕΡΕ. Έφερε για ψήφιση σχέδιο με εκλογικό σύστημα την «ενισχυμένη αναλογική». Στο νομοσχέδιο αντιτάχτηκαν τα άλλα κόμματα της αντιπολίτευσης. Στις 29.3.1958 ψηφίστηκε με 160 ψήφους υπέρ και 55 κατά. Ο νέος εκλογικός νόμος έθετε ως όριο συμμετοχής στη β΄ κατανομή το 25% για αυτοτελές κόμμα, το 35% για συνασπισμό δύο κομμάτων και το 40% για συνασπισμό περισσότερων κομμάτων. Στη συνέχεια η Βουλή διαλύθηκε και προκηρύχτηκαν εκλογές για τις 11 Μάη.

Ο Κωνσταντίνος Καλκάνης που εκλέχτηκε το 1958 με την ΕΡΕ βουλευτής Λευκάδας

Στο μεταξύ επιταχύνθηκαν οι ζυμώσεις και αποκρυσταλλώθηκαν οι πολιτικές συμπράξεις. Με πυρήνα το Λαϊκό Κόμμα των Κων. Τσαλδάρη και Παν. Κανελλόπουλου και με τη συμμετοχή του Παν. Παπαληγούρα συγκροτήθηκε τις παραμονές των εκλογών ο εκλογικός συνασπισμός Ένωσις Λαϊκών Κομμάτων (ΕΛΚ), στην οποία συμμετείχαν το Δημοκρατικό Μεταρρυθμιστικό Κόμμα (ΔΜΚ) του Θ. Κετσέα, το Κόμμα Εθνικοφρόνων (ΚΕ) του Θεόδ. Τουρκοβασίλη, το Μεταρρυθμιστικό Κόμμα (ΜΚ) του Σωτ. Γκοτζαμάνη και το Λαϊκό Κοινωνικό Κόμμα (ΛΚΚ) του Στέφ. Στεφανόπουλου. Επρόκειτο για εκλογική σύμπραξη αντιβενιζελικών δυνάμεων που είχαν συγκρουστεί και αποχωρήσει από τον Ελληνικό Συναγερμό ή την ΕΡΕ.

Στις 9 Απρίλη δημιουργήθηκε η Προοδευτική Αγροτική Δημοκρατική Ένωσις (ΠΑΔΕ) του Σπύρου Μαρκεζίνη, το Κόμμα Αγροτών Εργαζομένων (ΚΑΕ) του Αλ. Μπαλτατζή, η Εθνική Προοδευτική Ένωσις Κέντρου (ΕΠΕΚ) με επικεφαλής τον Σάββα Παπαπολίτη και το Δημοκρατικό Κόμμα Εργαζόμενου Λαού (ΔΚΕΛ) υπό την αρχηγία του Στέλιου Αλλαμανή, ο οποίος διαδέχτηκε τους Αλέξ. Σβώλο και Γεώργιο Καρτάλη, που είχαν στο μεταξύ πεθάνει.

Τα κόμματα που συμμετείχαν στην ΠΑΔΕ συζητούσαν πριν τη συγκρότησή της με την ΕΔΑ για τη διαμόρφωση ευρύτερης εκλογικής συνεργασίας. Οι διαπραγματεύσεις ναυάγησαν και ένα τμήμα του ΔΚΕΛ προχώρησε σε συνεργασία με την ΕΔΑ. Το ίδιο και πολιτευτές της ΕΠΕΚ, καθώς και διάφοροι ανεξάρτητοι. Συγκεκριμένα συνεργάστηκαν με την ΕΔΑ 7 βουλευτές του ΔΚΕΛ (Ανδρέας Ζάκκας, Ηλίας Μπρεδήμας, Τάσος Βουλόδημος, Ηλίας Σκυλλάκος, Βασίλης Παπαβασιλείου, Μιχάλης Γαληνός και ο Δημήτρης Στρατής, που τελικά δεν πολιτεύτηκε), άλλα στελέχη του ΔΚΕΛ, όπως ο Κομνηνός Πυρομάγλου και ο Ηλίας Τσιριμώκος -ο τελευταίος είχε προσχωρήσει πρόσφατα σε αυτό- ένας βουλευτής της ΚΑΕ (Νίκος Παπαδημητρίου), οι Γιώργος Βαλούρδος, Γιώργος Αράπης και άλλοι, π.χ., ο πρώην υπουργός Δημόσιας Τάξης και βουλευτής του Ελληνικού Συναγερμού Σταμάτης Μερκούρης, που ήταν υποψήφιος με την ΕΡΕ το 1956.

Οι αντιπολεμικές-αντιπυρηνικές θέσεις της ΕΔΑ, η διάσπαση του «Κέντρου», η σύμπραξη της ΕΔΑ με δυνάμεις του αστικού χώρου, η θέση της ΕΣΣΔ για το Κυπριακό και η αντίθεση στον εκλογικό νόμο που λειτούργησε αρνητικά για τον «κεντρώο» χώρο ως συμπαιγνία ΕΡΕ – Φιλελευθέρων συνέβαλαν στη διαμόρφωση κλίματος υπέρ της ΕΔΑ, που το εκλογικό της ποσοστό αποτέλεσε την έκπληξη των εκλογών της 11.5.1958.

Ένα μέρος της κοινοβουλευτικής ομάδας της ΕΔΑ που εξελέγη στις εκλογές του 1958

Η ΕΔΑ μέσα σε πρωτοφανείς συνθήκες βίας, τρομοκρατίας, εκτοπίσεων, ακόμη και δολοφονικών επιθέσεων, συγκέντρωσε το 24,4% των ψήφων, εξέλεξε 78 βουλευτές και αναδείχτηκε αξιωματική αντιπολίτευση. Το κυβερνών κόμμα της ΕΡΕ υπό τον Κ. Καραμανλή συγκέντρωσε το 41,1% των ψήφων και εξέλεξε 178 βουλευτές, ενώ το Κόμμα των Φιλελευθέρων υπέστη συντριβή αφού συγκέντρωσε ποσοστό 20,7% και εξέλεξε 36 βουλευτές αφού δεν κατάφερε να συμμετάσχει στη 2η κατανομή.

Εντυπωσιακά ήταν τα ποσοστά της ΕΔΑ στα αστικά κέντρα της χώρας και ειδικότερα στις εργατικές συνοικίες όπου συγκέντρωσε την απόλυτη πλειοψηφία. Τα ποσοστά της ΕΔΑ σε ορισμένες χαρακτηριστικές εκλογικές περιφέρειες ήταν: Α΄ Αθήνας 33,8%, Β΄ Αθήνας 46,3%, Α΄ Πειραιά 35%, Β΄ Πειραιά 60,8%, Δήμος Θεσσαλονίκης 43,4%, Υπόλοιπο Θεσσαλονίκης 33,6%, Μαγνησία 38,7%, Λέσβος 42,2%, Λάρισα (πόλη) 51%, Καβάλα (πόλη) 50%.

Σημειώνεται ότι το κλίμα μέσα στο οποίο διεξήχθησαν οι εκλογές κάθε άλλο παρά την ελεύθερη έκφραση των πολιτών επέτρεπε. Οι παρακρατικοί μηχανισμοί δρούσαν ασύδοτοι σ΄ όλη τη χώρα και ιδιαίτερα στην ύπαιθρο τρομοκρατώντας τους ψηφοφόρους και τους οπαδούς της ΕΔΑ και του ΚΚΕ, το οποίο βρισκόταν στην παρανομία. Αποκορύφωμα αυτής της τρομοκρατικής δραστηριότητας ήταν η δολοφονία του 70χρονου Ι. Θωμόπουλου, εκλογικού αντιπροσώπου της ΕΔΑ στο χωριό Ρητίνη Κατερίνης.

Ωστόσο, το εκλογικό ποσοστό της ΕΔΑ, αν και γρήγορα αποδείχτηκε ότι ήταν συγκυριακό, ενίσχυσε τις κοινοβουλευτικές αυταπάτες που υπήρχαν στην ηγεσία της και στην ηγεσία του ΚΚΕ, που επιπλέον δεν εκτίμησαν σωστά το γεγονός ότι σημαντικές μάζες ψηφοφόρων είχαν προτιμήσει την ΕΔΑ και λόγω της συνεργασίας της με αστικές δυνάμεις.

Τα αποτελέσματα των βουλευτικών εκλογών προκάλεσαν ανησυχία στην κυβέρνηση και γενικότερα στο αστικό κράτος. Μετά από τις εκλογές του 1958, η νέα κυβέρνηση Καραμανλή συνέχισε τις διώξεις. Συνελήφθησαν και εξορίστηκαν 175 στελέχη, μέλη και οπαδοί της ΕΔΑ, ανάμεσά τους και ο Γραμματέας της Νεολαίας ΕΔΑ Νίκος Σολωμός και συνδικαλιστικά στελέχη, ενώ επεκτάθηκε σε πολλές περιοχές της χώρας η «πειθαρχημένη διαβίωση» των αδειούχων εξόριστων. Παράλληλα ενεργοποιήθηκαν διάφοροι μηχανισμοί του αστικού κράτους, ανάμεσά τους μια «άτυπη» επιτροπή στην οποία συμμετείχαν βασικά στελέχη της αντικομμουνιστικής προπαγάνδας και προβοκάτσιας (Σάββας Κωνσταντόπουλος, Γεώργιος Γεωργαλάς, Άγγελος Προκοπίου, Γεώργιος Παπαδόπουλος κ.ά.). Ταυτόχρονα δυνάμωνε η τάση της πιο άμεσης παρέμβασης του στρατού στις πολιτικές εξελίξεις. Σημείο αναφοράς της θεωρείται η τοποθέτηση ως Αρχηγού ΓΕΣ του Βασίλη Καρδαμάκη (Νοέμβρης 1959).

Στις 5.12.1958 συνελήφθη ο Μανόλης Γλέζος με την κατηγορία ότι τη νύχτα της 16ης προς τη 17η Αυγούστου 1958 συναντήθηκε με τον Κ. Κολιγιάννη, που βρισκόταν παράνομα στην Ελλάδα. Επτά μήνες αργότερα οι Μανόλης Γλέζος, Γιώργης Τρικαλινός, Λευτέρης Βουτσάς, Αντώνης Συγγελάκης, Αντώνης Καρκαγιάννης και άλλοι παραπέμφθηκαν σε δίκη, με την κατηγορία της «κατασκοπίας».

Σε απόφασή της (13.4.1959) η Διοικούσα Επιτροπή της ΕΔΑ εκτίμησε ότι «τα αποτελέσματα των εκλογών απέδειξαν ότι η ιδέα του μετώπου κατά της ΕΔΑ (…) δεν βρήκε απήχηση στους οπαδούς και τα στελέχη του Κέντρου (…)». Ακόμα, ότι «η κυβέρνηση απέτυχε σε βασικές επιδιώξεις της: α) Να απομονώσει την ΕΔΑ, συσπειρώνοντας τους εκπροσώπους των άλλων κομμάτων σε συνδυασμούς εναντίον της και β) να επιφέρει μια εντυπωσιακή μείωση της δύναμης της Αριστεράς».

Πάμε τώρα στην Λευκάδα που στις εκλογές αυτές αποτελούσε χωριστή εκλογική περιφέρεια.

Στις εκλογές έλαβαν:

Βουλευτής Λευκάδας με μόλις 126 ψήφους διαφορά από τον υποψήφιο της ΕΔΑ Ξενοφώντα ΓΡΗΓΟΡΗ εκλέχτηκε με την ΕΡΕ ο Κωνσταντίνος ΚΑΛΚΑΝΗΣ. Είναι χαρακτηριστικό ότι στα τέσσερα εκλογικά τμήματα της πόλης της Λευκάδας ο Ξενοφώντας Γρηγόρης ήρθε πρώτος με 1.506 ψήφους έναντι 969 ψήφους που πήρε ο υποψήφιος της ΕΡΕ Κωνσταντίνος Καλκάνης (Δ = 537 ψήφοι).

Τα αναλυτικά ανά εκλογικό τμήμα αποτελέσματα στο Νομό Λευκάδας είχαν ως εξής (κάντε κλικ πάνω στα εικονίδια για να διαβάσετε τους πίνακες):

(Πηγές: Ριζοσπάστης, ΥΠΕΣ)