Απομνημονεύματα Πόπης Μάλφα-Ζακυνθινού (Μέρος 8ο)

Η άδεια κυκλοφορίας του φορτηγού αυτοκινήτου που οδηγούσε ο Άγγελος Κοψιδάς (Λούντρος) από την Καρυά. Έπεσε στα χέρια μας και την έχουμε στείλει στο αρχείο του ΚΚΕ, χωρίς να γνωρίζουμε τότε την ιστορία της.

Συνέχεια από το έβδομο Μέρος

Πρώτη φορά μου λέει φοβήθηκα τόσο πολύ.

Μου έδωσε θάρρος και μου λέει, τώρα έχουμε τα φυλάκια τα Γερμανικά. Ευτυχώς που τότε δεν υπήρχαν τηλέφωνα, γιατί αν υπήρχαν τώρα θα ήμουν μακαρίτισσα. Ο Κ. δεν με ήξερε, δεν με γνώριζε.

Περάσαμε από τα γερμανικά φυλάκια δίνοντας αυγά στους καταχτητές. Πήγαμε στον Αη Νικόλα όπου εκεί με περίμενε κάποιος δικός μας άνθρωπος. Αυτόν τον έλεγαν Θεόφιλο. Με άφησε σ΄ αυτόν μέσα σε ένα απόμερο δασάκι, προς την Πούντα. Το αυτοκίνητό του το άφησε στον δρόμο και πήγαμε με τα πόδια να βρούμε τον Θεόφιλο.

Η άδεια του Άγγελου Κοψιδά θεωρημένη από το Γερμανικό Φρουραρχείο Βόνιτσας

Ο Άγγελος¹ λέει στον Θεόφιλο: «Πρόσεξε την κοπέλα γιατί θάχεις να κάνεις μαζί μου». Στο γυρισμό, του λέει, θα περάσω να μου πεις. Όπως έμαθα αργότερα ο Άγγελος γυρίζοντας από τη δουλειά του φρόντισε και βρήκε το Θεόφιλο για να βεβαιωθεί πια ότι είχαμε πέσει σε καλά χέρια. Πήγαμε στο καλύβι του μπάρμπα μου του Σπύρου. Εκεί ήταν η αδελφή μου η Ελενίτσα, ο Κώστας ο Σταύρακας (Τζίτσικας) κι΄ ένας ακόμη από την Εγκλουβή που δυστυχώς δεν θυμάμαι τ΄ όνομά του.

Ξάπλωσα αληθινό ράκος σ΄ ένα καναπέ και κει που άρχισα να διηγούμαι τα βάσανά μου νάσου και βλέπουμε απέναντι στο βουνό νάρχονται προς την καλύβα καμιά εικοσαριά εθνοπροδότες. Καταλάβαμε τι συμβαίνει. Ειδοποιήθηκαν απ΄ τους Σφακιώτες οι Κ. και λοιποί και με ακολούθησαν. Πήρα και τους άλλους στο λαιμό μου που ήσυχα ήσυχα είχαν λουφάξει για 2-3 μέρες. Άρχισε ευτυχώς να νυχτώνει.

Ξυπόλητες, μισοντυμένες ξεχυθήκαμε στα χωράφια της Πούντας. Οι σφαίρες έπεφταν βροχή στο χώμα δίπλα απ΄ τα κεφάλια μας. Νύχτωσε, σκυλιά γάβγιζαν, αγκάθια ίσα με το μπόι μας. Οι προδότες πλησιάζουν κοντά. Τα σκυλιά γάβγιζαν λυσσασμένα, τ΄ αγκάθια τρυπούσαν τα πόδια μας σαν ξυράφια.

Άκουσα σε μια στιγμή το νεαρό συναγωνιστή να φωνάζει. «Δεν θα σας αφήσουμε να πέσετε στα χέρια τους, θα σας σκοτώσουμε». Είχε το χέρι στη σκανδάλη. Σφαίρες δίπλα στο χώμα, γαβγίσματα, φωνές από τους ανθρώπους που ζούσαν εκεί. Νύχτωσε για τα καλά. Τρέχαμε και κάποια στιγμή ακούμε ένα μουγκρητό. Που να ξέραμε Θεέ μου ότι μας φάγανε οι αλήτες το νεαρό σύντροφό μας απ΄ την Εγκλουβή.

Πέσαμε στη θάλασσα. Εμείς οι τρεις πια, χωρίς το παλικάρι. Πέθανε επιτόπου, όπως μάθαμε αργότερα. Οι σφαίρες πέφτανε βροχή. Άκρη άκρη φθάσαμε στο Μερτάρι με τη βοήθεια του Σπύρου του Μαλακάση (Κάκαρου), πατέρα του Γιάννη Μαλακάση του μηχανικού. Ήταν νύχτα χωρίς φεγγάρι. Μας γλύτωσε αυτό. Τα ανθρωπόμορφα κτήνη μπήκαν στα καλύβια, απ΄ ό,τι μάθαμε μετά, και ξυλοκοπούσαν άγρια τους φτωχούς ανθρώπους για να μαρτυρήσουν που είχαμε λουφάξει εμείς. Τα καλύβια τους τάκαναν άνω κάτω.

Πήγαν και στο καλύβι της εξαδέλφης μου Βασιλικής Μαλακάση και αφού την ξυλοκόπησαν άγρια την πήραν φεύγοντας μισοπεθαμένη στον Αη Νικόλα, που ήταν και άλλοι δοσίλογοι, για να μαρτυρήσει. Την κράτησαν δυο-τρεις μέρες ξυλοκοπώντας την άγρια. Αυτά βέβαια εμείς τα μάθαμε μετά.

Πηγαίνοντας στο Μερτάρι μπήκαμε σε ένα σπίτι με τη βοήθεια του Σπύρου του Κάκαρου. Το σπίτι αυτό ανήκε στον Αλέκο Φίλιππα. Εκεί έβρισκαν καταφύγιο πολλοί καταδιωκόμενοι αγωνιστές. Μας περιποιήθηκαν λιγάκι τις πληγές από τα πόδια μας. Εκεί ήταν κρυμμένοι η Φωφώ Κονιδάρη, αδελφή του Γιάννη Κονιδάρη, δασκάλα, και ο Δημοσθένης Σταύρακας. Αυτοί μόλις μας είδαν κατατρόμαξαν και άρχισαν να φοβούνται και για τη δική τους τύχη. Τους είπαμε τι μας είχε συμβεί και να μας ακολουθήσουν, λες και ξέραμε τι θα συνέβαινε στη συνέχεια.

Δεν θέλησαν να έρθουν μαζί μας, μιας και είχαμε σκοπό να πάμε δια θαλάσσης στα Παλιάμπελα. Αρνήθηκαν. Αυτοί που μας κυνηγούσαν ήξεραν ποιες κοπέλες κυνηγούσαν και γι΄ αυτό θέλαμε να σώσουμε τη Φωφώ. Η Φωφώ αρνήθηκε να έρθει μαζί μας. Που νάξερε η δύστυχη τι θα επακολουθούσε.

Ο Σπύρος μας πήρε με το πριάρι και μας οδήγησε προς τα Παλιάμπελα σ΄ ένα μέρος που λέγονταν Βαρκό, στους πρόποδες του χωριού. Τα πόδια μας τρέχανε αίματα και είχαν πρηστεί. Φτάσαμε ασθμαίνοντας σ΄ ένα καλύβι. Εκεί βγήκε ο Σπύρος που γνώριζε τα κατατόπια. Εκεί, ευτυχώς, για καλή μας τύχη βρήκαμε θαλπωρή. Έμενε μια οικογένεια από το χωριό μου. Ένα ζευγάρι με πέντε παιδιά. Δούλευαν για ένα κομμάτι ψωμί. Μάλιστα το μικρό τους κοριτσάκι το είχα βαφτίσει στο χωριό μου στην μαύρη κατοχή και πέθανε απ΄ την πείνα.

Μπήκαμε δειλά δειλά στην καλύβα. Οι άνθρωποι σαστισμένοι, με τις δυνατότητες που είχαν, προσπάθησαν να μας περιποιηθούν. Προπαντός να πλύνουμε τις πληγές από τα πόδια που ήταν καταματωμένα. Θυμάμαι το μέρος ακριβώς. Είχα μια τρεμούλα που δεν θα την ξεχάσω ποτέ. Κάποια στιγμή, μεσάνυχτα, χτυπάει η πόρτα και μια φωνή φιλική ακούστηκε να λέει: «Είμαστε φίλοι.» Θεέ μου παγώσαμε, νομίζαμε ότι μας ακολούθησαν οι προδότες. Ανάβει το λυχνάρι η Ακριβούλα και βλέπουμε μπροστά μας ένα ψηλό οπλισμένο λεβέντη που έγραφε στο καπέλο του ΕΛΑΣ.

Αυτός ο άνθρωπος, μαζί με 4-5 συναγωνιστές με καταματωμένα χέρια κουβαλούσαν την Φωφώ, καταματωμένη και αιμόφυρτη. Την άφησαν κάτω και μας ρώτησαν αν είμαστε οι αδελφές Ελενίτσα και Πόπη Μάλφα. Εμείς μουδιασμένες απαντήσαμε ναι. Ήταν ΕΛΑΣίτες του 24ου Συντάγματος που είχαν ακούσει τους πυροβολισμούς απέναντι στο Άκτιο και ήρθαν από κει για να δουν τι γίνονταν. Οι χωρικοί τους κατατόπισαν και πήγαν στο Μερτάρι όπου εκεί ο Κ. και η παρέα του. Εκεί σκότωσαν τον Καπετάνιο τους, μάζεψαν τη Φωφώ αιμόφυρτη και την κουβάλησαν έτσι τυχαία στο καλυβάκι που είμαστε εμείς.

Βγάζει ο αξιωματικός του ΕΛΑΣ ένα γράμμα ματωμένο απ΄ την τσέπη του και μας λέει. «Αυτόν που σας κυνηγούσε εγώ τον σκότωσα. Τον σκότωσα ακριβώς την ώρα που κακοποιούσε την δύστυχη Φωφώ. Λέγομαι Κιτσοπάνος, είμαι αξιωματικός». Το μικρό του όνομα δεν το θυμάμαι. Η Φωφώ έπαθε πολλά βασανιστήρια να μαρτυρήσει για μας. Την βασάνισαν, έπεσαν επάνω της ομαδικά σαν άγρια θηρία της ζούγκλας, σαν αγρίμια και την κατασπάραξαν. Παντού αίμα, αίμα. Ανοίγει ο αξιωματικός το γράμμα και μας διαβάζει. «Αυτή τη στιγμή φεύγω για την Πούντα για να πιάσω τις αδελφές Μάλφα. Θα σου στείλω τη μια, δεν θα τις σκοτώσω. Σε χαιρετώ. Κ.». Το γράμμα απευθύνονταν στον αρχηγό και πρωτοκαπετάνιο Πάνο Βέρη.

Ο Κιτσοπάνος μας οδήγησε στα Παλιάμπελα αφήνοντάς μας στο σπίτι του Θωμά Κολέζα. Αυτόν το λεβέντη, τον αγωνιστή, τον διανοούμενο τον συναντούσαμε συχνά κατά την διάρκεια της διαμονής μας. Έκανε διαλέξεις για τον σκοπό του αγώνα. Ήταν ρήτορας. Αυτόν, λοιπόν, τον πιάσανε το παρακράτος και οι (σύμμαχοί μας) Εγγλέζοι, μαζί με τους ντόπιους χαφιέδες, και έγιναν άπειρα δικαστήρια. Τον δικάσανε 20 φορές σε θάνατο. Τον εκτελέσανε, όπως μάθαμε αργότερα, στο Λαζαρέτο της Κέρκυρας μαζί με άλλους αγωνιστές.

* Η Πόπη Μάλφα και η αδελφή της Ελένη (η Ελενίτσα όπως την αποκαλεί) ήταν στελέχη της νεολαιίστικης οργάνωσης της ΕΠΟΝ (Ενιαία Πανελλαδική Οργάνωση Νέων) στο νησί της Λευκάδας. Η Πόπη καθοδηγούσε τα χωριά της βορειοδυτικής Λευκάδας που σήκωσαν και το βάρος του αγώνα: Καρυά, Πηγαδισάνοι, Εγκλουβή, Βαυκερή, Πλατύστομα, Αλέξανδρος, Κολυβάτα, Πινακοχώρι, Λαζαράτα, Σπανοχώρι, Ασπρογερακάτα, Κάβαλος, Δρυμώνας, Εξάνθεια, Καλαμίτσι και Άγιος Νικήτας και η αδελφή της Ελένη καθοδηγούσε τη δύσκολη, λόγω της δράσης των ΕΔΕΣιτοράλληδων, περιοχή της Νότιας Λευκάδας. Ήταν αδελφές του Νίκου Μάλφα, Γραμματέα της 2ης Τομεακής Επιτροπής Καρυάς του ΕΑΜ.

___________________________________________
¹ Το 2011 είχε πέσει στα χέρια μας -δεν είναι της ώρας πως και τι- η άδεια κυκλοφορίας του φορτηγού αυτοκινήτου που οδηγούσε ο Άγγελος Κοψιδάς (Λούντρος), ο οποίος βοηθούσε, χωρίς να το γνωρίζουμε ακόμη την εποχή εκείνη, με κίνδυνο της ζωής του, τους καταδιωκόμενους αγωνιστές της Εθνικής Αντίστασης να περάσουν απέναντι στο Ξηρόμερο. Μάλιστα, για να πούμε την αλήθεια, την είχαμε παρεξηγήσει τότε για ενδεχόμενη συνεργασία με τον καταχτητή και είχαμε μαυρίσει το επώνυμο του κατόχου της. Όπως αναφέρει σε πολλά σημεία των απομνημονευμάτων της η Πόπη Μάλφα Ζακυνθινού (Άγγελο – φύλακα της οικογένειάς της τον αποκαλεί) ο Άγγελος Κοψιδάς, από την Καρυά, δούλευε την εποχή εκείνη οδηγός στο φορτηγό του Ζώη του Ματαγιά. Ήταν ένα ψυχωμένο παλικάρι που τα μαύρα εκείνα χρόνια, όταν άρχισαν οι διωγμοί στο νησί μας μετά την Μάχη στο Λαϊνάκι, πέρασε από τα γερμανικά φυλάκια, παίζοντας κορώνα γράμματα τη ζωή του, δεκάδες αγωνιστές, μέσω Αγίου Νικολάου, στην Αιτωλοακαρνανία. Ανάμεσα σε αυτούς ήταν η Πόπη Μάλφα-Ζακυνθινού, όπως η ίδια μαρτυρεί, και η αδελφή της Ελένη. Ο Άγγελος Κοψιδάς ήταν ένας από τους χιλιάδες αφανείς ήρωες – αγωνιστές, που θα πρέπει και αξίζει να διασωθεί η ιστορία του.
Εκτελούσε με το φορτηγό αυτοκίνητο, το δρομολόγιο Καρυά – Λευκάδα – Άγιος Νικόλαος – Βόνιτσα – Μοναστηράκι και επιστροφή. Η άδεια είχε εκδοθεί στη Βόνιτσα, όπου βρισκόταν το Γερμανικό Φρουραρχείο, στο οποίο ανήκαν και οι γερμανικές δυνάμεις κατοχής στην Λευκάδα, στις 3 Ιουλίου 1944, και η διάρκεια ισχύος της ήταν μέχρι τις 15 Αυγούστου 1944 (κατόπιν, μάλλον, θα ανανεώνονταν). Υπογράφεται από τον Φρούραρχο Βόνιτσας, έναν λοχαγό των γερμανικών στρατευμάτων κατοχής. Αξίζει ίσως να αναφερθεί ότι δεν πάει πολύ καιρός που την βρήκαμε ξανά στο διαδίκτυο, σε ένα γερμανικό Forum που ασχολείται με την ιστορία των γερμανικών στρατευμάτων στην Ελλάδα, με τους χρήστες του να προσπαθούν να διαβάσουν την δυσανάγνωστη υπογραφή του Γερμανού Φρουράρχου. Δεν παρακολούθησα αν τα κατάφεραν στη συνέχεια. Ο λόγος χορήγησης της άδειας ήταν, όπως αναγράφεται, η τροφοδότηση του πληθυσμού (Versorgung der Bevölkerung). Γράφει: «Προσωρινό πιστοποιητικό παροχής άδειας. Ο κάτοχος του αυτοκινήτου Άγγελος Κοψιδάς από την Καρυά Λευκάδας δικαιούται να κάνει με το φορτηγό του αυτοκίνητο, μάρκας Ford, αριθμός κυκλοφορίας 26584 το δρομολόγιο Καρυά – Άγιος Νικόλαος – Βόνιτσα – Μαναστηράκι και επιστροφή. Το πιστοποιητικό ισχύει μόνο μέχρι τις 15 Αυγούστου 1944. Βόνιτσα, στις 3 Ιουλίου 1944. (Σφραγίδα). Ο Φρούραρχος, (δυσανάγνωστη υπογραφή), Λοχαγός». [Δες εδώ].
Την άδεια την στείλαμε πρόσφατα στο Αρχείο του ΚΚΕ χωρίς κάποια διευκρινιστικά στοιχεία. Εκείνο που απομένει να κάνουμε είναι να στείλουμε, τώρα που την μάθαμε, και την ιστορία του κατόχου της…