Ο ελιγμός του Δημοκρατικού Στρατού Ελλάδας από τον Γράμμο στο Βίτσι τον Αύγουστο του 1948
Σαν σήμερα το 1948 λήγει η εκστρατεία του κυβερνητικού στρατού κατά των δυνάμεων του ΔΣΕ στη Βόρεια Πίνδο. Τη νύχτα 20ής προς 21η Αυγούστου του 1948 το σύνολο των δυνάμεων του ΔΣΕ περνούσε από τον Γράμμο στο Βίτσι
Σαν σήμερα το 1948 λήγει η μεγαλύτερη έως τότε εκστρατεία του κυβερνητικού στρατού κατά των δυνάμεων του Δημοκρατικού Στρατού Ελλάδας στη Βόρεια Πίνδο («Σχέδιο Κορωνίς»), με 6 μεραρχίες πεζικού, 2 μοίρες ΛΟΚ και 8 λόχους πολυβόλων, πυροβολικό και αεροπορία. Στόχος τους, το χτύπημα και η εξόντωση του κύριου όγκου των δυνάμεων του ΔΣΕ που βρίσκονταν στο Γράμμο.
Οι μάχες που διήρκεσαν σχεδόν 70 μέρες έληξαν με τον περίφημο ελιγμό των δυνάμεων του Δημοκρατικού Στρατού στο Βίτσι και την αποτυχία ουσιαστικά του κυβερνητικού στρατού να επιτύχει τον σκοπό του.
Από τον Γράμμο στο Βίτσι
Εβδομήντα τρία χρόνια πριν, στην περιοχή ανάμεσα στον Γράμμο και το Βίτσι και συγκεκριμένα δυτικά στο συγκρότημα Ψωριάρικα – Αλεβίτσα και ανατολικά στο Μάλι Μάδι, ο Δημοκρατικός Στρατός Ελλάδας έδωσε δύο εξαιρετικά σπουδαίες μάχες που καθόρισαν την εξέλιξη της ένοπλης αναμέτρησης με τον αστικό στρατό και άφησαν πίσω τους σπουδαία διδάγματα.
Τη νύχτα 20ής προς 21η Αυγούστου του 1948 το σύνολο των δυνάμεων του ΔΣΕ περνούσε από τον Γράμμο στο Βίτσι αφού είχε στο μεταξύ δώσει από τις 14 Ιούνη 1948 τη μεγάλη μάχη στον Γράμμο.
Παραμονές του ελιγμού, ο διοικητής του Β΄ Σώματος του αστικού στρατού, Κιτριλάκης, ανέφερε στο ΓΕΣ πως οι «συμμορίτες» έχουν στριμωχτεί και ότι η μόνη δίοδος διαφυγής τους, το Μονόπυλο, έχει σφραγιστεί!
Το επιτελείο του ΔΣΕ πήρε σοβαρά υπόψη αυτήν την εκτίμηση.
Στο σχετικό τόμο της Διεύθυνσης Ιστορίας Στρατού του ΓΕΣ αναφέρεται:
«Χαρακτηριστικόν του αρτίου δικτύου πληροφοριών, όπερ διέθετε το ΚΚΕ, είναι ότι και αυτήν την απόρρητον αναφοράν του Διοικητού του Β΄ ΣΣ προς τον Αρχηγόν του ΓΕΣ επληροφορήθη το Γενικόν Αρχηγείον των Κομμουνιστοσυμμοριτών».
Στις 18 Αυγούστου η διοίκηση του Γενικού Αρχηγείου του ΔΣΕ πήρε την απόφαση για τον ελιγμό. Η απόφαση ανακοινώθηκε το πρωί της 19/8. Μέσα σε 48 ώρες 8.500 άνδρες του ΔΣΕ με βάση την απόφαση συμπτύσσονται στις προκαθορισμένες θέσεις που προβλέπει το σχέδιο.
Κατά τη διάρκεια της προετοιμασίας των τμημάτων (νύχτα 19ης προς 20/8/48 και μέρα 20/8/48) προβλεπόταν η διατήρηση της φυσιογνωμίας της μάχης σ΄ όλους τους τομείς.
Ο ΔΣΕ, ενώ συμπτύσσεται, κατέχει με ευέλικτα, καθορισμένα τμήματα την κορυφογραμμή: 2520, 2444, Κιάφα, Σούφλικα, Σκάλα, Τσάρνο, Ψωριάρικα, δυτικά αντερείσματα της Γκίνοβα. Παράλληλα, τμήματά του κατέχουν ισχυρά το χώρο γύρω από τον Πύργο Κοτύλης έως τα Τρία Σύνορα.
Κατά τη διάρκεια κίνησης του ελιγμού το βράδυ της 20/8/48 διατηρείται η ισχυρή κατοχή της κορυφογραμμής από το 2520 έως την Κιάφα κι από κει στον Σούφλικα μέχρι το Φλάμπουρο και την Πόρτα Οσμάν.
Δύο Λόχοι του Τάγματος Αλευρά της 16ης Ταξιαρχίας, εθελοντές (Λόχοι αυτοκτονίας στην ουσία) ερχόμενοι από τις Αρένες παίρνουν εντολή να ανοίξουν τον κλοιό στη θέση Γκίνοβα. Στις 11 τη νύχτα εκδηλώνεται η επίθεση.
Μέσα σε 15 λεπτά το ύψωμα καταλαμβάνεται σχεδόν εξολοκλήρου. Ταυτόχρονα ο ΔΣΕ εκδηλώνει κίνηση αντιπερισπασμού προς νοτιοδυτικά αντερείσματα Αλεβίτσας και Βόλια.
Η διάταξη του εχθρού στο σημείο αυτό αποδιοργανώνεται. Ο ΔΣΕ περνάει αλώβητος στο Βίτσι.
Ο θανατηφόρος κλοιός του Βαν Φλιτ και των ντόπιων υποτακτικών του απέτυχε όπως και το 1947. Το πέρασμα των φαλαγγών άρχισε στις 00.30 της 21/8/48. Όλα τα τμήματα, πλην οπισθοφυλακών και σταθερών πλαγιοφυλακών, μέχρι τις 8.30 το πρωί είχαν συγκεντρωθεί στο χώρο δυτικά του Πολυάνεμου και της Ιεροπηγής. Από κει αναπτύχθηκαν σ΄ ολόκληρο το Βίτσι.
Νέα κρίση περίμενε το επιτελείο του αστικού στρατού, ενώ λίγο καιρό αργότερα ο ΔΣΕ ανακατέλαβε τον Γράμμο!
Πώς έγινε
Σύμφωνα με την απόφαση ΕΠΕ 285/19/8/48 του Γενικού Αρχηγείου του ΔΣΕ, για την πραγματοποίηση του ελιγμού σχηματίστηκαν δύο φάλαγγες.
Πρώτη φάλαγγα η 103η Ταξιαρχία, η 16η Ταξιαρχία (πλην διλοχίας), η Σχολή Αξιωματικών του Γενικού Αρχηγείου, οι σχηματισμοί του Γενικού Αρχηγείου, οι σχηματισμοί και το πυροβολικό της 670ής Μονάδας.
Όλοι αυτοί υπό ενιαία διοίκηση συγκεντρώθηκαν στο χώρο μεταξύ Σλήμνιτσας – Μπέλτσας απ΄ όπου το βράδυ της 20ής προς 21η Αυγούστου διέσπασαν το μέτωπο ανάμεσα Γκίνοβα – Αλεβίτσα και κινήθηκαν προς Καλή Βρύση – Διποταμιά – Πολυάνεμο για να συνδεθούν με τμήματα της 108ης Ταξιαρχίας που ήταν ήδη στο Βίτσι.
Τη δεύτερη φάλαγγα αποτελούσαν η 107η Ταξιαρχία, σχηματισμοί και πυροβολικό του Αρχηγείου Δυτικής Μακεδονίας.
Συγκεντρώθηκαν στο χώρο Μονόπυλο, νοτιοδυτικά αντερείσματα Γκίνοβας, Ψωριάρικο, Τσάρνο.
Αποστολή της να εξασφαλίσει ισχυρή κατοχή της Γκίνοβας και του Τσάρνου, ενώ με διλοχία εξοπλισμένη με όλο το βαρύ οπλισμό της ταξιαρχίας να κάνει επίθεση προς Βόλια μέχρι να περάσει η κεφαλή της φάλαγγας από το πέρασμα ανάμεσα Γκίνοβα – Αλεβίτσα.
Η διαταγή εκτελέστηκε στο ακέραιο. Στη δεύτερη φάλαγγα προστέθηκαν και οι δυνάμεις της 14ης Ταξιαρχίας που τελικά δεν εκτέλεσαν την αρχική πρόβλεψη της διαταγής για πραγματοποίηση ελιγμού προς Δαμασκηνιά – Σινιάτσικο.
(Τα στοιχεία για τον ελιγμό πάρθηκαν από τον ιστορικό – ταξιδιωτικό οδηγό για τον Γράμμο, έκδοση «Σύγχρονη Εποχή»).
Πηγή: Ριζοσπάστης – Οι φωτογραφίες είναι από το αρχείο του ΚΚΕ
Υπάρχουν σαφείς πληροφορίες ότι τα κύρια τμήματα του ΔΣΕ πέρασαν μέσα απ το Αλβανικό έδαφος, μετά το Μονόπυλο καο βγήξαν στην Διποταμιά.
Η αλήθεια για την πορεία του ελιγμού αναδίπλωσης του ΔΣΕ , εμφαίνει στο στρατήγημα φης αναδίπλωσης, χωρίς να λέγεται ότι αυτή είχε προβλεφθεί απ το Γενικό επιτελείο του ΓΕΣ εγγράφως , αλλά δεν αξιολογήθηκε από τους αμερικανούς συμβούλους.
Οι επιτελικοί του ΓΕΣ από το 1946 στκ τέλος είχαν επισημάνει την 3ετή διάρκεια του πολέμου. Και μέσα στις αναφορές ήταν και η δυνατότητα του ΔΣΕ, να κσνει χρήση του Αλβανικού ορεινού στην περιοχή εδάφους.
Το ότι και τμήμαρα του ΔΣΕ διεκοαιρεώθηκαν και μέσω Ελληνικού εδάφους( Μονόπυλο -Διποταμιά) Δυτικά της Αλεβίτσας ισχύει. Άφησαν και σημάδια τότε ωρισμένοι μαχητές του ΔΣΕ για να τα βρούν με τα χρόνια αν γινόνταν. Αλλά πέρασαν σαφώς και από το Αλβανικό έδαφος.
Που τα σύνορα εκεί στα ορεινά ήταν και όχι τόσο προσδιορισμένα.
Ο ελιγμός του ΔΣΕ τον Αύγουστο του 1948, έχει στοιχεία εποποι’ί’ας , όπως κατά παραδοχή αναγνωρίζει και η επίσημη στρατιωτική ιστορία – άσχετα αν δεν διατυπώθηκε σε πλατιά δημοσιότητα αλλά υπάρχει έμμεσα αλλά σαφώς στην ΔΥΣ -, αλλά και η μεταπολεμική ιστοριογραφία.
Και δεν είναι η αναφορά στις ευκολίες που προσέφερε το έδαφος ως χρήση για τον ελιγμό , στο πλαίσιο του ανταρτοπολέμου , αλλά η αξιολόγηση της διάθεσης και ικανότητας των μαχητών του ΔΣΕ για να πραγματοποιήσουν τον ελιγμό αυτό, μέσα στα κακοτράχαλα εδάφη και μετά από μάχες μηνών ουσιαστικά απ την επίθεση του Εθνικού στρατού ( ΕΣ) , με την χρήση εκ του ΕΣ συγχρόνων τότε όπλων εκ της αμερικανικής βοήθειας και πρόσθετα της εφαρμογής των βομβών ναπάλμ από τον Ιούνιο του 1948, μαζί με τις εμπρειστικές βάμβες . ( Άλλο οι βόμβες ναπάλμ και άλλο οι εμπρειστικές βόμβες ).
Στην στρατιωτική ιστορία καθεαυτό, οι δθνατότητες των στρατιωτών σε κάθε μάχη εξιολογούνται , και ανά όπλο μάχης , και υπάρχουν και τα όρια χρόνου μέσα στα οποία μπορεί να υπάρχει η μαχητική απόδοση του στρατιώτη, ώστε και το επιθετικο η αμυντικό αποτέλεσμα του μαχομένου να είναι ικανό, και να διατηρείται το ηθικό και η πίστη στην προσπάθεια , για την επίτευξη του πολεμικού σκοπού.
Οι καταπονημένοι μαχητές του ΔΣΕ από την επίθεση του ΕΣ από τον Μά’ι’ο του 1948, θα πρέπει και ηθικό να είχαν ώς πίστη για τον σκοπό που μαχόνταν , αλλά και μαχητικές ικανότητες διαρκείας ώς συμμετοχή στις μάχες να είχαν αναπτύξει ( ας πούμε μαχητικό σθένος). Και αυτό το μαχητικό σθένος είναι που είχαν υποτιμήσει κύρια οι αμερικανοί σύμβουλοι και οι πέριξ του Βαν Φλήτ αμερικανοί στρατιωτικοί, που ουσιαστικά διήυθυναν τον Εθνικό στρατό , και που στην στρατιωτική ιστορία αναφέρεται σαφώς ότι θεωρούσαν πώς με την επίθεση του 1948 έναντι το.υ ΔΣΕ θα είχε ώς το τέλος του καλοκαιριού του 1948 τελειώσει ο πόλεμος με οριστική συντριβή των ανταρτών. Και μάλιστα ειρωνευόνταν την Ελληνική στρατιωτική ηγεσία για τις αμφιβολίες που εξέφραζε , για την αμερικανική βεβαιότητα περί του τέλους των μαχών και της οριστικής νίκης του »κομμουνιστοσυμμοριτισμού» με το τέλος του καλοκαιριού του 1948.
Αυτή η αμερικανική έωλη στρατιωτικά εκτίμηση, είναι και το υπόβαθρο πάνω στο οποίο βρήκε την ευκαιρία ο Αλέξανδρος Παπάγος, να κατσαδιάσει και υβρίσει ουσιαστικά ώς άχετους τους Αμερικανούς ,. όταν την αρχή του 1949 ανέλαβε την αρχιστρατηγία ( με αυξημένες αρμοδιότητες ) του Εθνικού στρατού. Και όπως οι ίδιοι οι αμερικανοί αμήχανοι διατύπωσαν με την φράση της ανώτατης ηγεσίας των : » μα ουσιαστικά μας βρίζει ο Αλέξανδρος Παπάγος ».
Και εξ άλλου είναι ιστορικά ομολογημένο ότι , — το ότι οι ίδιοι οι Αμερικανοί στρατιωτικοί και σύμβουλοι επέτρεψαν στον Αλέξανδρο Παπάγο ( ουσιαστικά τον κάλεσαν οι ίδιοι) να αναλάβει την αρχιστρατηγία του ΕΣ χωρίς υποχρέωση απολογίας σε αυτούς— οι ίδιοι είχαν καταλάβει την ανεπαρκειά των ώς στρατιωτικοί για την αντιμετώπιση του ΔΣΕ. και προκειμένου να πληγεί το γόητρο της αμερικανικής παρέμβασης στην Ελλάδα από μια πρόσθετη αποτυχία , δέχτηκαν- κάλεσαν ουσιαστικά τον Αλέξανδρο Παπάγο ώς αρχιστράτηγο χωρίς υποχρέωση να δίνει λόγο σε κανέναν.
Την ίδια εποχή ( από τον Μάρτη του 1947 είχε εκπονηθεί το δόγμα Τρούμμαν και το σχέδιο Μάρσαλ ) στις αμερικανικές υπηρεσίες που ασχολούνταν με το την στρατιωτική βοήθεια στην Ελλάδα και τις ανθρωπιστικές παρεμβάσεις μέσα στο πλαίσιο του σχεδίου Μάρσαλ , και της αμερικανικής πρεσβείας στην Αθήνα, και μέρους της γηγενούς πολιτικής τάξης , είχαν αναπτυχθεί σκληρές κόντρες διαχείρησης κάθε λογής στρατιωτικού και ανθρωπιστικού κονδυλίου που έφτανε απ τις ΗΠΑ , διότι όλοι ήταν εμπλεκόμενοι στην αρπαχτή. Είναι εμδεικτικό ότι ο απεσταλμένος επικεφαλής παρακολούθησης του σχεδίου Μάρσαλ Γκρίνσγουόλντ ( προσωπικός φίλος και συμπολεμιστής του προέδρου Τρούμαν στον Α παγκόσμιο πόλεμο ), φαγώθηκε απ τις ίντριγκες της αμερικανικής πρεσβείας και των Ελλήνων πολιτικών στην Αθήνα, που δεν έβλεπαν με καλό μάτι το ότι παρακολουθούσε με πρεδρική εντολή την διάθεση του σχεδίου Μάρσαλ και ώς στρατιωτικά και ανθρωπιστικά και κάθε λογής κονδύλια αναπτυξιακά – επενδυτικά που ερχόνταν απ τις ΗΠΑ μέσα στα πλαίσια του σχεδίου στρατιωτικής βοήθειας και του σχεδίου Μάρσαλ.
Το χρονικό διάστημα από την οριστική εμπλοκή των ΗΠΑ με το δόγμα Τρούμαν από τον Μάρτη του 1947 ώς και το τέλος του εμφυλίου πολέμου τον Αύγουστο του 1949, είναι διάστημα που στην ιστοριογραφία μονοπωλείται περίπου απ την στρατιωτική αναφορά μάχες ΕΣ και ΔΣΕ , και αυτή μόνο κατά τα όσα μεταπολεμικά απ την κουτσουρεμένη ιστοριογραφία δεδομένα.
Περίεργο είναι ακόμη ότι και το χρονικό διάστημα 1946-1949 και η επίσημη εκδοθείσα στρατιωτική ιστορία της Διεύθυνσης ιστορίας στρατού , έχει πλήρες κενό. Καμμία αναφορά, παρακάμπτεται αυτό το χρονικό διάστημα. Ενώ αρχεία θα υπάρχουν.
Πρόσθετα και μέσα σε αυτό το πλαίσιο της καθ εαυτό στρατιωτικής ανάλυσης και πολιτικής τότε πραγματικότητας εν Ελλάδι θα πρέπει να ειδωθεί και ο ελιγμός του ΔΣΕ τον Αύγουστο του 1948.
Στην ιστορική αναφορά, μεταεμφυλιακά αναπτύχθηκε και ο προβληματισμός , για το αν οι κυβερνητικές δυνάμεις έπρεπε να κυκλώσουν Δυτικά , από Νότια ( εφ όσον εφορμούσε κυκλωτικά από Βόρεια η ΙΧ Μεραρχία ) τους μαχητές του ΔΣΕ ώστε μέσα σε κλοιό – κλείνοντας τα περάσματα ( Κάμενικ και Μπάρα ) στα σύνορα με την Αλβανία να συλλάβουν ή να εξοντώσουν την δύναμη του ΔΣΕ, το τέλος Αυγούστου του 1949.
Ασφαλώς και η όποια σκέψη εξόντωνσης μέσα σε κλοιό αιχμαλώτων ουσιαστικά ήταν πέραν κάθε στρατιωτικής και πολεμικής λογικής και πρακτικής για τους επαγγελματίες Έλληνες στρατιωτικούς, αλλά και το διεθνές διπλωματικό τοπίο της τότε μεταπολεμικής Ευρώπης, που είχε ησυχάσει και προσπαθούσε να κλείσει τις πληγές της. Υπήρξαν βέβαια και μεμονωμένες απόψεις κυκλωτικής αδρανοποίησης του ΔΣΕ που άφηναν και την ιδέα της εξόντωσης σε όποιο βαθμό μπορούσε να γίνει, μια και οι αντάρτες του ΔΣΕ είχαν διερευνήσει τα σημεία εξόδου των στα σύνορα και δύσκολα μπορούσε ο κυβερνητικός στρατός να προφτάσει τον ολοκληρωτικό κυκλωτικό ελιγμό. Πλέον και το στρατήγημα της τελικής επίθεσης του κυβερνητικού στρατού, με τον παραπλανητική αρχικά επίθεση, στόχευε απ ότι αποδικνύεται στο να εγκλωβιστεί ο ΔΣΕ στο Γράμμο, πιεζόμενος κατά μέτωπο και από Βορρά. Για να εξέλθουν οι μαχητές του ΔΣΕ απ τα περάσματα του Νότιου Γράμμου. Ουσιαστικά ο κυβερνητικός στρατός έχωντας υπ όψιν τον στρατηγικό ελιγμό του ΔΣΕ του 1948 από τον Γράμμο στο Βίτσι, απέκοψε από Βόρεια την εκ νέου δυνατότητα αυτή στην τελική επίθεση του Αυγούστου του 1949.
Είναι σίγουρο απ τις στρατιωτικές μετέπειτα αφηγήσεις – και ίσως απ τις διαταγές όσες ήρθαν στην επιφάνεια τα επόμενα χρόνια απ την ΔΙΣ, ( για την εποχή αυτή δεν είναι πολλές οι κρατικές πηγές ) , είναι σίγουρο ότι δεν πέρασε καμμία σκέψη κυκλωτικής εξόντωσης ή και σύλληψης του όγκου ή μεγάλου μέρους του όγκου των ανταρτών , μια και ακόμη και ώς σύλληψη δεν μπορούσαν οι τότε κυβερνήσεις να τους διαχειριστούν στα στρατοδικεία- δικαστήρια φυλακίσεις εξορίες ή ακόμη και θα αναγκαζόνταν να φέρουν το άγος περισσοτέρων εκτελέσεων απ όσες γινόνταν. Για τούτο και λογική ήταν η λύση της εξόδου των μαχητών του ΔΣΕ απ την χώρα μέσω των Αλβανικών συνόρων.
Η απουσία του αρχιστρατήγου Παπάγου από την Αμμούδα ώς για να λάβει γνώση της τελικής νικηφόρας προσπάθειας του κυβερνητικού στρατού ( ήταν ο άνακτας Παύλος με διόπτρα του πυροβολικού και παρακολουθούσε μαζί με τους Αμερικανούς ), η απουσία του αρχιστρατήγου Παπάγου, μπορεί να ακουμπά και στην επίκληση της δήθεν ασθένειας του Παπάγου ( όπως ο Τσακαλώτος αναφέρει από την συνομιλία του με τον Παπάγο τον Φλεβάρη του 1949), μπορεί ακόμη να ακουμπά και στην ανάγκη διοίκησης απρόσωπα του στρατεύματος απ τον Παπάγο για να μην χαλαρώνει η πειθαρχία, αλλά ακουμπά και στην σαφή πρόθεση του ίδιου του πανίσχυρου αρχιστρατήγου για να δείξει ότι τελειώσαμε με αυτούς τους ΔΣΕ και πάμε παρακάτω ώς χώρα, στρατός για την μετεεμφυλιακή προσπάθεια. Αφήστε τους μαχητές του » κομμουνιστοσυμμοριτισμού ΄΄ να πάνε όπου θέλουν και όπου βρεθούν στις Ανατολικές χώρες ( παραπέτασμα ) , και η Ελλάδα τους έχει ξεγράψει. Ήδη από το 1946 στον Δυτικό κόσμο είχε αρχίσει να κυκλοφορεί ο κατά Τσώρτσιλ όρος » παραπέτασμα απ το Στετίν ώς την Τεργέστη ».
Σήμερα πίσω απ το χωριό Γοργοπόταμος στο Γράμμο, φαίνεται το άνοιγμα ονόματι τοποθεσία Μπάρα, όπου διεκπαιρεώθηκε πρός το Αλβανικό έδαφος ο κύριος όγκος των μαχητών του ΔΣΕ το τέλος του Αυγούστου του 1949.
Και μια εκδρομή στην περιοχή, και όπου αλλού στις περιοχές του Γράμμου ( και στο Κάμενικ) που έλαβαν χώρα τα ιστορικά γεγονότα είναι ενδιαφέρουσα.
O εμφύλιος πόλεμος 1946-1949 ήταν καιτο
αποτέλεσμα της αποχής στις εκλογές του 1946. Και βαρύνει αυτή η αποχή ώς και αίτιο-όχι αφορμή μόνο- για την εμφύλια σφαγή.
Ασφαλώς και η κρατική-παρακρατική τρομοκρατία σε βάρος της αριστεράς και δημοκρατικών πολιτών , είναι και αυτό κύριο αίτιο. Αλλά η αποχή στις εκλογές έχει βαρύνουσα σημασία.
Την αποχή στις εκλογές την δρομολόγησε, και με πράξεις και με παραλήψεις, ουσιαστικά η Μόσχα και ο ίδιος ο Στάλιν και το τότε πολίτμπυρο ( πολιτικό γραφείο του Σοβιετικού καθεστώτος). Η σταλινική Μόσχα καθοδήγησε το κκε και την ηγεσία του. Η χρόνια αναφορά για δήυεν αδυναμία επικοινωνίας Ελληνικού ηγετικού κκε με το ΚΚΣΕ και την Μόσχα , είναι προφάσεις. Η Μόσχα ήθελε την σύραξη σφην Ελλάδα της κοινοβουλευτικής αποχής γθα τούτο επέβαλε κσι την εκλογική αποχή.
Το εμπειρικό κκε ώς τότε δεν μπόρεσε να διακρίνει την Σοβιετική πεπονόφλουδα που πάτησε. Ούτε άκουσε τα κομμουνιστικά κόματα τγσ Γαλλίας και Ιταλίας , που ήταν λιγότερο εμπειρικά στην διαχείρηση του πολιτικού και κοινωνικού στοιχείου.
Και το Ελληνικό κκ Σοβιετικής κοπής ( αλλά στην Ελλάδα) περίμενε 30 χρόνια ( το 1974) για να σποσοβιετοποιηθεί διοικητικά. Και η διάσπαση τογ 1968 δεν ήταν παρά ένα απ ρα βήματα της αλοσοβιετοποίησης, πογ είχαν γίνει κσι άλλα ώς τότε.